-
کاین چنین مردی بود اندر جهان ** وز جهان مانند جان باشد نهان
- “Dünyada böyle adam da olur mu ki cihandan can gibi gizlenmiş” diyordu.
-
جست او را تاش چون بنده بود ** لا جرم جوینده یابنده بود
- Candan kul olmak için onu aradı. Şüphesiz, arayan bulur.
-
دید اعرابی زنی او را دخیل ** گفت عمر نک به زیر آن نخیل
- Bir bedevi karısı, onun yabancı olduğunu gördü; Ömer’i aradığını anlayıp “İşte şuracıkta, şu hurma ağacının altında;
-
زیر خرما بن ز خلقان او جدا ** زیر سایه خفته بین سایهی خدا
- Hurma ağacının dibinde, halktan ayrılmış, yapayalnız, gölgelikte uyuyan Tanrı gölgesini gör” dedi.
-
یافتن رسول روم عمر را خفته در زیر درخت
- Elçinin Emîrülmü’minin Ömer’i – Tanrı ondan razı olsun – bir ağaç altında uyur bulması
-
آمد او آن جا و از دور ایستاد ** مر عمر را دید و در لرز اوفتاد 1415
- Elçi oraya gelip uzakta durdu. Ömer’i görünce titremeye başladı.
-
هیبتی ز آن خفته آمد بر رسول ** حالتی خوش کرد بر جانش نزول
- O uyuyandan elçiye bir heybet, gönlüne hoş bir hal geldi.
-
مهر و هیبت هست ضد همدگر ** این دو ضد را دید جمع اندر جگر
- Muhabbet ve heybet birbirinin zıttı iken gönlünde bu iki zıttın birleştiğini gördü.
-
گفت با خود من شهان را دیدهام ** پیش سلطانان مه و بگزیدهام
- Kendi kendine “Ben nice Padişahlar gördüm; büyük sultanların makbulü oldum.
-
از شهانم هیبت و ترسی نبود ** هیبت این مرد هوشم را ربود
- Onlardan korkmaz, ürkmezdim. Bu adamın heybeti aklımı başımdan aldı.
-
رفتهام در بیشهی شیر و پلنگ ** روی من ز یشان نگردانید رنگ 1420
- Aslanlar, kaplanlar bulunan ormanlara daldım, yüzümün rengi bile kaçmadı.
-
بس شدهستم در مصاف و کارزار ** همچو شیر آن دم که باشد کار زار
- Birçok savaşlarda bulundum; savaş başlayınca
-
بس که خوردم بس زدم زخم گران ** دل قوی تر بودهام از دیگران
- Bir hayli ağır yaralar aldım, düşmanları ağır bir surette yaraladım. Bütün bu ahvalde kalbim, diğerlerinden daha kuvvetli idi.
-
بیسلاح این مرد خفته بر زمین ** من به هفت اندام لرزان چیست این
- Bu adam silâhsız, kuru yerde yatıyor; benim yedi âzam tir tir titremekte; bu ne?
-
هیبت حق است این از خلق نیست ** هیبت این مرد صاحب دلق نیست
- Bu heybet Hak’tan halktan değil; bu heybet, şu abalı adamdan gelmiyor” dedi.
-
هر که ترسید از حق و تقوی گزید ** ترسد از وی جن و انس و هر که دید 1425
- Bir kişi Hak’tan korkup takva yolunu tuttu mu: cin olsun, insan olsun, onu kim görse korkar.
-
اندر این فکرت به حرمت دست بست ** بعد یک ساعت عمر از خواب جست
- Bu düşünce içinde hürmetle ellerini bağladı. Bir müddet sonra Ömer, uykudan uyandı.
-
سلام کردن رسول روم بر عمر
- Ömer’in uykudan uyanması ve Kayser elçisinin ona selâm vermesi
-
کرد خدمت مر عمر را و سلام ** گفت پیغمبر سلام آن گه کلام
- Elçi, Ömer’i tâzim etti, ona selâm verdi. Peygamber “önce selâm sonra söz” demiştir.
-
پس علیکش گفت و او را پیش خواند ** ایمنش کرد و به پیش خود نشاند
- Ömer, selâmını alıp onu yanına çağırdı, onu teskin etti, karşısına oturdu.
-
لا تخافوا هست نزل خایفان ** هست در خور از برای خایف آن
- Korkanı, emin ederler, gönlünü yatıştırırlar.
-
هر که ترسد مر و را ایمن کنند ** مر دل ترسنده را ساکن کنند 1430
- “Korkmayın” sözü, korkanlara sunulan hazır yemektir. Ve bu yemek tam onlara lâyıktır.
-
آن که خوفش نیست چون گویی مترس ** درس چه دهی نیست او محتاج درس
- Korkusu olmayana nasıl ”korkma” dersin? Niye ona ders veriyorsun? O, derse muhtaç değil ki!
-
آن دل از جا رفته را دل شاد کرد ** خاطر ویرانش را آباد کرد
- Ömer, o yüreği oynayan kimseyi sevindirdi, yıkılmış gönlünü yaptı.
-
بعد از آن گفتش سخنهای دقیق ** وز صفات پاک حق نعم الرفیق
- Ondan sonra en güzel bir yoldaş olan Tanrı’nın tertemiz sıfatlarına dair ince bahislere daldı;
-
وز نوازشهای حق ابدال را ** تا بداند او مقام و حال را
- Elçiye, makam nedir? Hâl neye derler? Anlasın, bilsin diye Tanrı’nın Abdallara gönderdiği lûtuf ve ihsanları nakletti.
-
حال چون جلوه ست ز آن زیبا عروس ** وین مقام آن خلوت آمد با عروس 1435
- Hâl güzel bir gelinin cilvesidir; makam ise o gelinle halvet olup vuslatına erişmektir.
-
جلوه بیند شاه و غیر شاه نیز ** وقت خلوت نیست جز شاه عزیز
- Gelinin cilvesini padişahta görür, başkaları da. Fakat onunla vuslat, ancak aziz padişaha mahsustur.
-
جلوه کرده خاص و عامان را عروس ** خلوت اندر شاه باشد با عروس
- Gelin, havassa da cilve eder, avama da. Ama onunla halvete giren ancak padişahtır.
-
هست بسیار اهل حال از صوفیان ** نادر است اهل مقام اندر میان
- Sûfîler içinde hâl ehli çoktur, fakat aralarında makam sahibi nadirdir.
-
از منازلهای جانش یاد داد ** وز سفرهای روانش یاد داد
- Ömer, elçiye can menzillerini söyledi, ruh seferlerini anlattı.
-
وز زمانی کز زمان خالی بده ست ** وز مقام قدس که اجلالی بده ست 1440
- Zamandan dışarı olan, zamana sığmayan bir zamandan, azamete mensup kutsiyet makamından,
-
وز هوایی کاندر او سیمرغ روح ** پیش از این دیده ست پرواز و فتوح
- Ruh simurgunun, bu âleme gelmeden önceki geniş uçuşlarından bahsetti.
-
هر یکی پروازش از آفاق بیش ** وز امید و نهمت مشتاق بیش
- Ruhun, o âlemde bir uçuşu, ufukları aşıyordu; iştiyak çekenlerin ümitlerinden de ileri gidiyordu, hırslarından da!
-
چون عمر اغیار رو را یار یافت ** جان او را طالب اسرار یافت
- Ömer, o yabancı çehreli zatı tam dost buldu, canının Tanrı sırlarını dilediğini anladı.
-
شیخ کامل بود و طالب مشتهی ** مرد چابک بود و مرکب درگهی
- Şeyh, kâmildi, talibin de tam bir isteği vardı. Yolcu çevikti, at da kapıdaydı.
-
دید آن مرشد که او ارشاد داشت ** تخم پاک اندر زمین پاک کاشت 1445
- O mürşid, onun irşad edilmeye kabiliyeti olduğunu gördü; tertemiz tohumu, temiz yere ekti.
-
سؤال کردن رسول روم از عمر
- Rum Kayseri elçisinin Emîrülmü’minin Ömer’den suali
-
مرد گفتش کای امیر المؤمنین ** جان ز بالا چون در آمد در زمین
- Elçi “ya Emirülmü’minin! Can yücelerden yere nasıl indi?
-
مرغ بیاندازه چون شد در قفص ** گفت حق بر جان فسون خواند و قصص
- Hiçbir şeyle mukayyet olmayan can kuşu nasıl kafese girdi?” diye sordu. Ömer dedi ki: “Hak, ona afsunlar okudu, hikâyeler söyledi.
-
بر عدمها کان ندارد چشم و گوش ** چون فسون خواند همیآید به جوش
- Tanrı; gözü kulağı olmayan yokluklara afsun okuyunca onlar, coşmaya başlarlar; varlık âlemine konarlar.
-
از فسون او عدمها زود زود ** خوش معلق میزند سوی وجود
- Yok olanlar, onun afsuniyle varlık diyarına takla atarak ve derhal gelirler.
-
باز بر موجود افسونی چو خواند ** زو دو اسبه در عدم موجود راند 1450
- Sonra var olana yine bir afsun okuyunca onu yokluğa derhal ve iki çifte atla sürer.
-
گفت در گوش گل و خندانش کرد ** گفت با سنگ و عقیق کانش کرد
- Gülün kulağına bir şey söyledi, güldürdü. Taşın kulağına bir şey söyledi, akik ve maden haline getirdi.
-
گفت با جسم آیتی تا جان شد او ** گفت با خورشید تا رخشان شد او
- Cisme bir ayet okudu, can oldu. Güneşe bir şey söyledi, parladı.
-
باز در گوشش دمد نکتهی مخوف ** در رخ خورشید افتد صد کسوف
- Sonra yine güneşin kulağına korkunç bir şey üfler, yüzüne yüzlerce perde iner.
-
تا به گوش ابر آن گویا چه خواند ** کاو چو مشک از دیدهی خود اشک راند
- O kelâm sahibi Tanrı, bulutun kulağına bir şey okur; gözünden misk gibi yaşlar akıtır.
-
تا به گوش خاک حق چه خوانده است ** کاو مراقب گشت و خامش مانده است 1455
- Toprağın kulağına ne söyledi ki murakebeye vardı, dalgın bir halde kaldı!
-
در تردد هر که او آشفته است ** حق به گوش او معما گفته است
- Tereddüt içinde kalan, hayretlere düşen kişinin kulağına da Hak, bir muamma söylemiştir.
-
تا کند محبوسش اندر دو گمان ** آن کنم کاو گفت یا خود ضد آن
- Bu suretle onu iki şüphe arasında hapseder. “Ey yardımı istenen Tanrı! Şunu mu yapayım, bunu mu?” der.
-
هم ز حق ترجیح یابد یک طرف ** ز آن دو یک را بر گزیند ز آن کنف
- İki şıktan birini üstün tutar, üstün tuttuğunu yaparsa o da yine Hak’tandır.
-
گر نخواهی در تردد هوش جان ** کم فشار این پنبه اندر گوش جان
- Can aklının tereddüt içinde bocalamasını istemezsen o pamuğu can kulağına tıkma,
-
تا کنی فهم آن معماهاش را ** تا کنی ادراک رمز و فاش را 1460
- Ki Tanrı’nın o muammalarını anlayasın, gizlice ve açıkça söylenen sözleri idrak edesin.