صد هزاران نیک و بد را آن بهی ** می‌‌کند هر شب ز دلهاشان تهی‌‌

روز دلها را از آن پر می‌‌کند ** آن صدفها را پر از در می‌‌کند

آن همه اندیشه‌‌ی پیشانها ** می‌‌شناسند از هدایت جانها

پیشه و فرهنگ تو آید به تو ** تا در اسباب بگشاید به تو 1685

پیشه زرگر به آهنگر نشد ** خوی این خوش خو به آن منکر نشد

پیشه‌‌ها و خلقها همچون جهیز ** سوی خصم آیند روز رستخیز

پیشه‌‌ها و خلقها از بعد خواب ** واپس آید هم به خصم خود شتاب‌‌

پیشه‌‌ها و اندیشه‌‌ها در وقت صبح ** هم بدانجا شد که بود آن حسن و قبح‌‌

چون کبوترهای پیک از شهرها ** سوی شهر خویش آرد بهرها 1690

شنیدن آن طوطی حرکت آن طوطیان و مردن آن طوطی در قفس و نوحه‌‌ی خواجه بر وی‌‌

چون شنید آن مرغ کان طوطی چه کرد ** پس بلرزید اوفتاد و گشت سرد

خواجه چون دیدش فتاده همچنین ** بر جهید و زد کله را بر زمین‌‌

چون بدین رنگ و بدین حالش بدید ** خواجه بر جست و گریبان را درید

گفت ای طوطی خوب خوش حنین ** این چه بودت این چرا گشتی چنین‌‌

ای دریغا مرغ خوش آواز من ** ای دریغا هم دم و هم راز من‌‌ 1695

ای دریغا مرغ خوش الحان من ** راح روح و روضه و ریحان من‌‌

گر سلیمان را چنین مرغی بدی ** کی خود او مشغول آن مرغان شدی‌‌

ای دریغا مرغ کارزان یافتم ** زود روی از روی او بر تافتم‌‌

ای زبان تو بس زیانی بر وری ** چون تویی گویا چه گویم من ترا

ای زبان هم آتش و هم خرمنی ** چند این آتش در این خرمن زنی‌‌ 1700

در نهان جان از تو افغان می‌‌کند ** گر چه هر چه گویی‌‌اش آن می‌‌کند

ای زبان هم گنج بی‌‌پایان تویی ** ای زبان هم رنج بی‌‌درمان تویی‌‌

هم صفیر و خدعه‌‌ی مرغان تویی ** هم انیس وحشت هجران تویی‌‌

چند امانم می‌‌دهی ای بی‌‌امان ** ای تو زه کرده به کین من کمان‌‌

نک بپرانیده ای مرغ مرا ** در چراگاه ستم کم کن چرا 1705

یا جواب من بگو یا داد ده ** یا مرا ز اسباب شادی یاد ده‌‌

ای دریغا نور ظلمت سوز من ** ای دریغا صبح روز افروز من‌‌

ای دریغا مرغ خوش پرواز من ** ز انتها پریده تا آغاز من‌‌

عاشق رنج است نادان تا ابد ** خیز لا أقسم بخوان تا فی کبد

از کبد فارغ بدم با روی تو ** وز زبد صافی بدم در جوی تو 1710

این دریغاها خیال دیدن است ** وز وجود نقد خود ببریدن است‌‌

غیرت حق بود و با حق چاره نیست ** کو دلی کز حکم حق صد پاره نیست‌‌

غیرت آن باشد که او غیر همه ست ** آن که افزون از بیان و دمدمه ست‌‌

ای دریغا اشک من دریا بدی ** تا نثار دل بر زیبا بدی‌‌

طوطی من مرغ زیرکسار من ** ترجمان فکرت و اسرار من‌‌ 1715

هر چه روزی داد و ناداد آیدم ** او ز اول گفته تا یاد آیدم‌‌

طوطیی کاید ز وحی آواز او ** پیش از آغاز وجود آغاز او

اندرون تست آن طوطی نهان ** عکس او را دیده تو بر این و آن‌‌

می‌‌برد شادیت را تو شاد از او ** می‌‌پذیری ظلم را چون داد از او

ای که جان را بهر تن می‌‌سوختی ** سوختی جان را و تن افروختی‌‌ 1720

سوختم من سوخته خواهد کسی ** تا ز من آتش زند اندر خسی‌‌

سوخته چون قابل آتش بود ** سوخته بستان که آتش کش بود

ای دریغا ای دریغا ای دریغ ** کانچنان ماهی نهان شد زیر میغ‌‌

چون زنم دم کاتش دل تیز شد ** شیر هجر آشفته و خون ریز شد

آن که او هوشیار خود تند است و مست ** چون بود چون او قدح گیرد به دست‌‌ 1725

شیر مستی کز صفت بیرون بود ** از بسیط مرغزار افزون بود

قافیه اندیشم و دل دار من ** گویدم مندیش جز دیدار من‌‌

خوش نشین ای قافیه اندیش من ** قافیه‌‌ی دولت تویی در پیش من‌‌

حرف چه بود تا تو اندیشی از آن ** حرف چه بود خار دیوار رزان‌‌

حرف و صوت و گفت را بر هم زنم ** تا که بی‌‌این هر سه با تو دم زنم‌‌ 1730

آن دمی کز آدمش کردم نهان ** با تو گویم ای تو اسرار جهان‌‌