دوست دارد یار این آشفتگی ** کوشش بی‌‌هوده به از خفتگی‌‌

آن که او شاه است او بی‌‌کار نیست ** ناله از وی طرفه کاو بیمار نیست‌‌ 1820

بهر این فرمود رحمان ای پسر ** کل يوم هو فی شأن ای پسر

اندر این ره می‌‌تراش و می‌‌خراش ** تا دم آخر دمی فارغ مباش‌‌

تا دم آخر دمی آخر بود ** که عنایت با تو صاحب سر بود

هر چه می‌‌کوشند اگر مرد و زن است ** گوش و چشم شاه جان بر روزن است‌‌

برون انداختن مرد تاجر طوطی را از قفس و پریدن طوطی مرده‌‌

بعد از آنش از قفس بیرون فگند ** طوطیک پرید تا شاخ بلند 1825

طوطی مرده چنان پرواز کرد ** کافتاب از چرخ ترکی تاز کرد

خواجه حیران گشت اندر کار مرغ ** بی‌‌خبر ناگه بدید اسرار مرغ‌‌

روی بالا کرد و گفت ای عندلیب ** از بیان حال خودمان ده نصیب‌‌

او چه کرد آن جا که تو آموختی ** ساختی مکری و ما را سوختی‌‌

گفت طوطی کاو به فعلم پند داد ** که رها کن لطف آواز و وداد 1830

ز آن که آوازت ترا در بند کرد ** خویشتن مرده پی این پند کرد

یعنی ای مطرب شده با عام و خاص ** مرده شو چون من که تا یابی خلاص‌‌

دانه باشی مرغکانت بر چنند ** غنچه باشی کودکانت بر کنند

دانه پنهان کن بکلی دام شو ** غنچه پنهان کن گیاه بام شو

هر که داد او حسن خود را در مزاد ** صد قضای بد سوی او رو نهاد 1835

چشمها و خشمها و رشکها ** بر سرش ریزد چو آب از مشکها

دشمنان او را ز غیرت می‌‌درند ** دوستان هم روزگارش می‌‌برند

آن که غافل بود از کشت بهار ** او چه داند قیمت این روزگار

در پناه لطف حق باید گریخت ** کاو هزاران لطف بر ارواح ریخت‌‌

تا پناهی یابی آن گه چون پناه ** آب و آتش مر ترا گردد سپاه‌‌ 1840

نوح و موسی را نه دریا یار شد ** نه بر اعداشان به کین قهار شد

آتش ابراهیم را نی قلعه بود ** تا بر آورد از دل نمرود دود

کوه یحیی را نه سوی خویش خواند ** قاصدانش را به زخم سنگ راند

گفت ای یحیی بیا در من گریز ** تا پناهت باشم از شمشیر تیز

وداع کردن طوطی خواجه را و پریدن‌‌

یک دو پندش داد طوطی بی‌‌نفاق ** بعد از آن گفتش سلام الفراق‌‌ 1845

خواجه گفتش فی أمان الله برو ** مر مرا اکنون نمودی راه نو

خواجه با خود گفت کاین پند من است ** راه او گیرم که این ره روشن است‌‌

جان من کمتر ز طوطی کی بود ** جان چنین باید که نیکو پی بود

مضرت تعظیم خلق و انگشت نمای شدن‌‌

تن قفس شکل است تن شد خار جان ** در فریب داخلان و خارجان‌‌

اینش گوید من شوم هم راز تو ** و آنش گوید نی منم انباز تو 1850

اینش گوید نیست چون تو در وجود ** در جمال و فضل و در احسان و جود

آنش گوید هر دو عالم آن تست ** جمله جانهامان طفیل جان تست‌‌

او چو بیند خلق را سر مست خویش ** از تکبر می‌‌رود از دست خویش‌‌

او نداند که هزاران را چو او ** دیو افکنده ست اندر آب جو

لطف و سالوس جهان خوش لقمه‌‌ای است ** کمترش خور کان پر آتش لقمه‌‌ای است‌‌ 1855

آتشش پنهان و ذوقش آشکار ** دود او ظاهر شود پایان کار

تو مگو آن مدح را من کی خورم ** از طمع می‌‌گوید او پی می‌‌برم‌‌

مادحت گر هجو گوید بر ملا ** روزها سوزد دلت ز آن سوزها

گر چه دانی کاو ز حرمان گفت آن ** کان طمع که داشت از تو شد زیان‌‌

آن اثر می‌‌ماندت در اندرون ** در مدیح این حالتت هست آزمون‌‌ 1860

آن اثر هم روزها باقی بود ** مایه‌‌ی کبر و خداع جان شود

لیک ننماید چو شیرین است مدح ** بد نماید ز آن که تلخ افتاد قدح‌‌

همچو مطبوخ است و حب کان را خوری ** تا به دیری شورش و رنج اندری‌‌

ور خوری حلوا بود ذوقش دمی ** این اثر چون آن نمی‌‌پاید همی‌‌

چون نمی‌‌پاید همی‌‌پاید نهان ** هر ضدی را تو به ضد او بدان‌‌ 1865

چون شکر پاید نهان تاثیر او ** بعد حینی دمل آرد نیش جو

نفس از بس مدحها فرعون شد ** کن ذلیل النفس هونا لا تسد

تا توانی بنده شو سلطان مباش ** زخم کش چون گوی شو چوگان مباش‌‌