-
چون شکر پاید نهان تاثیر او ** بعد حینی دمل آرد نیش جو
- Medhin tesiri, şekerin tesirine benzer; gizli tesir eder ve bir müddet sonra vücutta deşilmesi icabeden bir çıban çıkar.
-
نفس از بس مدحها فرعون شد ** کن ذلیل النفس هونا لا تسد
- Nefis çok övülmesi yüzünden Firavunlaştı. Alçak gönüllü, hor, hakir ol; ululuk taslama!
-
تا توانی بنده شو سلطان مباش ** زخم کش چون گوی شو چوگان مباش
- Elinden geldikçe kul ol, sultan olma! Top gibi zahmet çekici ol, çevgân olma!
-
ور نه چون لطفت نماند وین جمال ** از تو آید آن حریفان را ملال
- Yoksa senin bu letafetin, bu güzelliğin kalmayınca o, seninle düşüp kalkanlar, senden usanırlar.
-
آن جماعت کت همیدادند ریو ** چون ببینندت بگویندت که دیو 1870
- Evvelce seni aldatıp duranlar, o vakit seni görünce “Şeytan” adını takarlar.
-
جمله گویندت چو بینندت به در ** مردهای از گور خود بر کرد سر
- Seni kapı dibinde görünce hepsi birden “Mezarından çıkmış hortlak” derler;
-
همچو امرد که خدا نامش کنند ** تا بدین سالوس در دامش کنند
- Genç oğlan gibi. Ona önce Tanrı adını takarlar, bu yaltaklıkla tuzağa düşürmek isterler.
-
چون که در بد نامی آمد ریش او ** دیو را ننگ آید از تفتیش او
- Fakat kötülükle adı çıkıp da zaman geçince bu kötülükte sakalı çıkınca; artık ona yaklaşmaktan Şeytan bile utanır.
-
دیو سوی آدمی شد بهر شر ** سوی تو ناید که از دیوی بتر
- Şeytan, adamın yanına bir kötülük için gelir; senin yanına gelmez. Çünkü sen Şeytan’dan da betersin.
-
تا تو بودی آدمی دیو از پیات ** میدوید و میچشانید او میات 1875
- Şeytan, sen insan oldukça izini izler, ardından koşar, sana şarabını tattırırdı.
-
چون شدی در خوی دیوی استوار ** میگریزد از تو دیو نابکار
- Ey bir işe yaramaz adam! Şeytan huyunda ayak direyip şeytanlaşınca senden Şeytan da kaçmaktadır.
-
آن که اندر دامنت آویخت او ** چون چنین گشتی ز تو بگریخت او
- Eteğine sarılan kimse de, sen bu hale gelince senden kaçar!
-
تفسیر ما شاء الله کان
- “ Mâşâllahu Kân “ sözünün tefsiri
-
این همه گفتیم لیک اندر بسیچ ** بیعنایات خدا هیچیم هیچ
- Bunların hepsini söyledik ama Tanrı inayetleri olmadıkça Tanrı yolunda hiçiz, hiç!
-
بیعنایات حق و خاصان حق ** گر ملک باشد سیاه استش ورق
- Tanrı’nın ve Tanrı erlerinin inayetleri olmazsa melek bile olsa defteri kapkaradır.
-
ای خدا ای فضل تو حاجت روا ** با تو یاد هیچ کس نبود روا 1880
- Ey Tanrı, ey ihsanı hacetler reva eden! Sana karşı hiçbir kimsenin adını anmak lâyık değil.
-
این قدر ارشاد تو بخشیدهای ** تا بدین بس عیب ما پوشیدهای
- Bu kadarcık irşat kudretini de sen bağışladın, şimdiye kadar nice ayıplarımızı örttün.
-
قطرهای دانش که بخشیدی ز پیش ** متصل گردان به دریاهای خویش
- Ezelde bağışladığın irfan katrasını, denizlerine ulaştır.
-
قطرهای علم است اندر جان من ** وارهانش از هوا وز خاک تن
- Canımdaki, bir katra ilimden ibarettir; onu ten havasından, ten toprağından kurtar!
-
پیش از آن کاین خاکها خسفش کنند ** پیش از آن کاین بادها نشفش کنند
- Bu topraklar, onu örtmeden; bu rüzgârlar, onu kurutmadan önce sen halâs et!
-
گر چه چون نشفش کند تو قادری ** کش از ایشان واستانی واخری 1885
- Gerçi rüzgârlar, onu kurutsa, mahvetse bile sen, onlardan tekrar kurtarmağa ve almağa kâdirsin.
-
قطرهای کاو در هوا شد یا که ریخت ** از خزینهی قدرت تو کی گریخت
- Havaya giden yahut yere dökülen katra, senin kudret hazinenden nasıl kaçabilir?
-
گر در آید در عدم یا صد عدم ** چون بخوانیش او کند از سر قدم
- Yok olsa yahut yokluğun yüz kat dibine girse bile sen onu çağırınca başını ayak yapıp koşar.
-
صد هزاران ضد ضد را میکشد ** بازشان حکم تو بیرون میکشد
- Yüzbinlerce zıt, zıddını mahveder; sonra senin emrin yine onları varlık âlemine getirir.
-
از عدمها سوی هستی هر زمان ** هست یا رب کاروان در کاروان
- Aman ya Rabbi! Her an yokluk âleminden varlık âlemine katar katar yüz binlerce kervan gelip durmakta!
-
خاصه هر شب جمله افکار و عقول ** نیست گردد غرق در بحر نغول 1890
- Hele her gece, bütün ruhlar, bütün akıllar, o uçsuz bucaksız derin denizde batar, yok olurlar.
-
باز وقت صبح آن اللهیان ** بر زنند از بحر سر چون ماهیان
- Yine sabah vakti, o Tanrı’ya mensup ruhlar ve akıllar, balıklar gibi denizden baş çıkarırlar.
-
در خزان آن صد هزاران شاخ و برگ ** از هزیمت رفته در دریای مرگ
- Güz mevsiminde o yüz binlerce dallar, yapraklar; bozguna uğrayıp ölüm denizine giderler.
-
زاغ پوشیده سیه چون نوحهگر ** در گلستان نوحه کرده بر خضر
- Kara kuzgun; yaslılar gibi siyahlar giyinerek bağlarda, yeşilliklerin matemini tutar.
-
باز فرمان آید از سالار ده ** مر عدم را کانچه خوردی باز ده
- Varlık köyünün sahibinden, yokluğa, “Yediklerini geri ver” diye tekrar ferman çıkar.
-
آن چه خوردی واده ای مرگ سیاه ** از نبات و دارو و برگ و گیاه 1895
- “Ey kara ölüm; nebattan, ilâç olacak otlardan, köklerden, yapraklardan ne yedinse geri ver!” (diye emredilir)
-
ای برادر عقل یک دم با خود آر ** دم به دم در تو خزان است و بهار
- Kardeş, bir an için aklını başına al! Sende de her an hazan ve bahar var.
-
باغ دل را سبز و تر و تازه بین ** پر ز غنچهی ورد و سرو و یاسمین
- Gönül bahçesinin yemyeşil, terütaze, goncalar, güller, serviler ve yaseminlerle dolu olduğunu gör!
-
ز انبهی برگ پنهان گشته شاخ ** ز انبهی گل نهان صحرا و کاخ
- Yaprakların çokluğundan dal gizlenmiş; güllerin fazlalığından kır ve köşk görünmüyor.
-
این سخنهایی که از عقل کل است ** بوی آن گلزار و سرو و سنبل است
- Akl-ı Külden gelen bu sözler de, o gül bahçesinin, o servi ve sümbüllerin kokusudur.
-
بوی گل دیدی که آن جا گل نبود ** جوش مل دیدی که آن جا مل نبود 1900
- Gül olmayan yerden gül kokusu geldiğini, şarap olmayan yerde şarabın kaynayıp coştuğunu hiç gördün mü ki?
-
بو قلاووز است و رهبر مر ترا ** میبرد تا خلد و کوثر مر ترا
- Koku sana kılavuz ve rehberdir. Seni tâ ebedî Cennete ve kevser ırmağına götürür.
-
بو دوای چشم باشد نور ساز ** شد ز بویی دیدهی یعقوب باز
- Koku, göze ilâçtır, nurunu artırır. Yakup’un gözü, bir kokudan açıldı.
-
بوی بد مر دیده را تاری کند ** بوی یوسف دیده را یاری کند
- Kötü koku gözü karartır. Yusuf’un kokusu ise göze nur verir.
-
تو که یوسف نیستی یعقوب باش ** همچو او با گریه و آشوب باش
- Yusuf değilsen bile Yakup ol; onun gibi matlûbuna erişmek için ağla!
-
بشنو این پند از حکیم غزنوی ** تا بیابی در تن کهنه نوی 1905
- Hakîm-i Gaznevî’nin şu nasihatini dinle de eski vücudunda bir yenilik bul:
-
ناز را رویی بباید همچو ورد ** چون نداری گرد بد خویی مگرد
- “Naz için gül gibi bir yüz gerek. Öyle bir yüzün yoksa kötü huyun etrafında dönüp dolaşma, nazlanma!
-
زشت باشد روی نازیبا و ناز ** سخت باشد چشم نابینا و درد
- Çirkin ve sarı bir yüzün nazı da çirkindir. Gözün hem kör, hem de hastalıklı oluşu müşküldür.
-
پیش یوسف نازش و خوبی مکن ** جز نیاز و آه یعقوبی مکن
- Yusuf’a karşı nazlanma, güzellik iddia etme! Yakub’casına niyaz etmek ve ah eylemekten başka bir şey yapma!
-
معنی مردن ز طوطی بد نیاز ** در نیاز و فقر خود را مرده ساز
- Dudunun ölümünün manası niyazdı. Sen de niyaz ve yoksullukta kendini ölü yap!
-
تا دم عیسی ترا زنده کند ** همچو خویشت خوب و فرخنده کند 1910
- İsa’nın nefesi seni diriltsin, kendisi gibi güzel ve mutlu bir hale getirsin!
-
از بهاران کی شود سر سبز سنگ ** خاک شو تا گل برویی رنگ رنگ
- Baharların tesiriyle taş yeşerir mi? Toprak ol ki renk renk çiçekler bitiresin.
-
سالها تو سنگ بودی دل خراش ** آزمون را یک زمانی خاک باش
- Yıllarca gönüller yırtan, kalplere elem veren taş oldun; bir tecrübe et, bir zaman da toprak ol!
-
داستان پیر چنگی که در عهد عمر از بهر خدا روز بینوایی چنگ زد میان گورستان
- Tanrı razı olsun, Ömer zamanında yoksulluk gününde gidip mezarlıkta çenk çalan ihtiyar çalgıcının hikâyesi
-
آن شنیده ستی که در عهد عمر ** بود چنگی مطربی با کر و فر
- (Bilmem) işittin mi? Ömer zamanında pek güzel, pek lâtif çenk çalan bir çalgıcı vardı.
-
بلبل از آواز او بیخود شدی ** یک طرب ز آواز خوبش صد شدی
- Bülbül onun sesinden kendini kaybeder; bir namesini dinleyenlerin şevki, yüz misli artardı.
-
مجلس و مجمع دمش آراستی ** وز نوای او قیامت خاستی 1915
- Meclisleri, cemiyetleri, onun nağmeleri süsler; onun sesinden kıyametler kopardı.