-
هست باران از پی پروردگی ** هست باران از پی پژمردگی
- Yağmur vardır, âlemi beslemek için yağar. Yağmur vardır âlemi perişan etmek için yağar.
-
نفع باران بهاران بو العجب ** باغ را باران پاییزی چو تب
- Bahar yağmurlarının faydası, şaşılacak bir derecededir. Güz yağmuruysa, bağa sıtma gibidir.
-
آن بهاری ناز پروردش کند ** وین خزانی ناخوش و زردش کند
- Bahar yağmuru, bağı nazü naim ile besler, yetiştirir. Güz yağmuruysa bozar, sarartır.
-
همچنین سرما و باد و آفتاب ** بر تفاوت دان و سر رشته بیاب 2040
- Kış, yel ve güneş de böyledir; bunların tesirleri de zamanına göre ve ayrı ayrıdır. Bunu böyle bil, ipin ucunu yakala!
-
همچنین در غیب انواع است این ** در زیان و سود و در ربح و غبین
- Tıpkı bunun gibi gayb âleminde de bu çeşitlilik vardır. Bazısı zararlıdır, bazısı faydalı. Bazı yağmurlar berekettir, bazıları ziyan.
-
این دم ابدال باشد ز آن بهار ** در دل و جان روید از وی سبزهزار
- Abdâlin bu nefesi de işte o bahardandır. Canda ve gönülde bu nefes yüzünden yüzlerce güzel şeyler biter.
-
فعل باران بهاری با درخت ** آید از انفاسشان در نیک بخت
- Onların nefesleri, talihli kişilere bahar yağmurlarının ağaca yaptığı tesiri yapar.
-
گر درخت خشک باشد در مکان ** عیب آن از باد جان افزا مدان
- Fakat bir yerde kuru bir ağaç bulunsa cana can katan rüzgârı ayıplama!
-
باد کار خویش کرد و بروزید ** آن که جانی داشت بر جانش گزید 2045
- Rüzgâr, işini yaptı, esti. Canı olan da, rüzgârın tesirini candan kabul etti.
-
در معنی این حدیث که اغتنموا برد الربیع الی آخره
- “ Bahar serinliğini ganimet bilip istifade edin. Çünkü o, ağaçlarınıza ne yaparsa bedenlerinize de onu yapar v.s hadisinin manası
-
گفت پیغمبر ز سرمای بهار ** تن مپوشانید یاران زینهار
- Peygamber, “Dostlar, bahar serinliğinden sakın vücudunuzu örtmeyin.
-
ز آن که با جان شما آن میکند ** کان بهاران با درختان میکند
- Çünkü bahar rüzgârı, ağaçlara nasıl tesir ederse sizin hayatınıza da öyle tesir eder.
-
لیک بگریزید از سرد خزان ** کان کند کاو کرد با باغ و رزان
- Fakat güz serinliğinden kaçının. Çünkü o, bağa ve çubuklara ne yaparsa sizin vücudunuza da onu yapar “dedi.
-
راویان این را به ظاهر بردهاند ** هم بر آن صورت قناعت کردهاند
- Bu hadisi rivayet edenler, zahirî manasını vermişler ve yalnız zahirî manasıyla kanaat etmişlerdir.
-
بیخبر بودند از جان آن گروه ** کوه را دیده ندیده کان بکوه 2050
- Onların halden haberleri yoktur. Dağı görmüşler de dağdaki madeni görmemişlerdir.
-
آن خزان نزد خدا نفس و هواست ** عقل و جان عین بهار است و بقاست
- Tanrı’ya göre güz, nefis ve hevadır. Akılla cansa baharın ve ebedîliğin ta kendisidir.
-
مر ترا عقل است جزوی در نهان ** کامل العقلی بجو اندر جهان
- Eğer senin gizli ve cüzi bir aklın varsa cihanda bir kâmil akıl sahibini ara!
-
جزو تو از کل او کلی شود ** عقل کل بر نفس چون غلی شود
- Senin cüzi aklın, onun külli aklı yüzünden külli olur. Çünkü Akl-ı kül, nefse zincir gibidir.
-
پس به تاویل این بود کانفاس پاک ** چون بهار است و حیات برگ و تاک
- Binaenaleyh hadisin manası teville şöyle olur: Pak nefesler bahar gibidir, yaprakların ve filizlerin hayatıdır.
-
از حدیث اولیا نرم و درشت ** تن مپوشان ز آن که دینت راست پشت 2055
- Velîlerin sözlerinden, yumuşak olsun, sert olsun, vücudunu örtme çünkü o sözler, dininin zahirîdir.
-
گرم گوید سرد گوید خوش بگیر ** تا ز گرم و سرد بجهی وز سعیر
- Sıcak da söylese, soğuk da söylese, hoş gör ki sıcaktan, soğuktan ( hayatın hâdiselerinden) ve cehennem azabından kurtulasın.
-
گرم و سردش نو بهار زندگی است ** مایهی صدق و یقین و بندگی است
- Onun sıcağı, hayatın ilkbaharıdır. Doğruluğun, yakînin ve kulluğun sermayesidir.
-
ز آن که زو بستان جانها زنده است ** این جواهر بحر دل آگنده است
- Çünkü can bahçeleri, onun sözleri ile diridir. Gönül denizi, bu cevherlerle doludur.
-
بر دل عاقل هزاران غم بود ** گر ز باغ دل خلالی کم شود
- Eğer gönlün bahçesinden cüzi bir zevk ve hal eksilse aklı başında olan kişinin gönlünü, binlerce gam kapladı.
-
پرسیدن صدیقه (س) از پیامبر (ص) که سر باران امروزینه چه بود
- Sıddîka’nın –Tanrı ondan razı olsun- “ Bugünkü yağmurun sırrı neydi? “ diye sorması
-
گفت صدیقه که ای زبدهی وجود ** حکمت باران امروزین چه بود 2060
- “Ey şu varlığın hülâsası, vücudun zübdesi! Bu günkü yağmurun hikmeti neydi?
-
این ز بارانهای رحمت بود یا ** بهر تهدید است و عدل کبریا
- Bu yağmur, rahmet yağmurlarından mıydı, yoksa tehdit için mi yağıyordu, pek yüce, pek azametli Tanrı’nın adaletinden miydi?
-
این از آن لطف بهاریات بود ** یا ز پاییزی پر آفات بود
- Bu yağmur, bahara ait lütuflardan mıydı, yoksa afetlerle dolu güz yağmuru muydu?”
-
گفت این از بهر تسکین غم است ** کز مصیبت بر نژاد آدم است
- Peygamber dedi ki: “Bu yağmur musibetler yüzünden insanın gönlüne çöken gamı yatıştırmak için yağıyordu.”
-
گر بر آن آتش بماندی آدمی ** بس خرابی در فتادی و کمی
- Eğer Âdemoğlu, o keder ateşi içinde kalıp duraydı ziyadesiyle harap olur, eksikliğe düşer, ( hiçbir şey yapamaz bir hale gelir) di.
-
این جهان ویران شدی اندر زمان ** حرصها بیرون شدی از مردمان 2065
- O anda bu dünya harap olurdu, insanların içlerinde hırs kalmazdı.
-
استن این عالم ای جان غفلت است ** هوشیاری این جهان را آفت است
- Ey can, bu âlemin direği gaflettir. Akıllılık, uyanıklık, bu dünya için afettir.
-
هوشیاری ز آن جهان است و چو آن ** غالب آید پست گردد این جهان
- Akıllılık o âlemdendir, galip gelirse bu âlem alçalır.
-
هوشیاری آفتاب و حرص یخ ** هوشیاری آب و این عالم وسخ
- Akıllılık güneştir, hırs ise buzdur. Akıllılık sudur, bu âlem kirdir.
-
ز آن جهان اندک ترشح میرسد ** تا نغرد در جهان حرص و حسد
- Dünyada hırs ve haset kükremesin diye o âlemden akıllılık, ancak sızar, sızıntı halinde gelir.
-
گر ترشح بیشتر گردد ز غیب ** نی هنر ماند در این عالم نه عیب 2070
- Gayb âleminden çok sızarsa bu dünyada ne hüner kalır, ne de ayıp.
-
این ندارد حد سوی آغاز رو ** سوی قصهی مرد مطرب باز رو
- Bu bahsin sonu yoktur. Başlamış olduğun söze dön, tekrar çalgıcının, hikâyesine devam et.
-
بقیهی قصهی پیر چنگی و بیان مخلص آن
- Çalgıcı hikâyesinin söylenmedik kısmı ve çalgıcının kurtuluşu
-
مطربی کز وی جهان شد پر طرب ** رسته ز آوازش خیالات عجب
- O, öyle çalgıcıydı ki âlem, onun yüzünden neşeyle dolmuştu. Dinleyenler sesinden garip garip hayallere dalıyorlar, şaşılacak hallere düşüyorlardı.
-
از نوایش مرغ دل پران شدی ** وز صدایش هوش جان حیران شدی
- Gönül kuşu onun nağmesiyle uçmakta; canın aklı, sesine hayran olmaktaydı.
-
چون بر آمد روزگار و پیر شد ** باز جانش از عجز پشهگیر شد
- Fakat zaman geçip ihtiyarlayınca evvelce doğan kuşu gibi olan canı, acizlikten sinek avlamaya başladı.
-
پشت او خم گشت همچون پشت خم ** ابروان بر چشم همچون پالدم 2075
- Sırtı, küp sırtı gibi eğrildi, kamburlaştı. Gözlerinin üstünde kaşlar, âdeta eyer kuskununa döndü.
-
گشت آواز لطیف جان فزاش ** زشت و نزد کس نیرزیدی به لاش
- Onun cana can katan lâtif sesi fena, iğrenç, çirkin yürek tırmalayıcı geldi.
-
آن نوای رشک زهره آمده ** همچو آواز خر پیری شده
- Zühere’nin bile haset ettiği o güzel sesi, kart eşeğin sesine benzedi.
-
خود کدامین خوش که او ناخوش نشد ** یا کدامین سقف کان مفرش نشد
- Zaten hangi hoş vardır ki nahoş olmamıştır? Yahut hangi tavan vardır ki yıkılmamış, yere serilmemiştir.
-
غیر آواز عزیزان در صدور ** که بود از عکس دمشان نفخ صور
- Ancak Sûr’un üfürülmesi, nefeslerinin aksinden ibaret olan yüce azizlerin sesleri, bundan müstesnadır; onların sesleri bakidir.
-
اندرونی کاندرونها مست از اوست ** نیستی کاین هستهامان هست از اوست 2080
- Onların gönülleri, öyle bir gönüldür ki gönüller, ondan sarhoştur. Yoklukları öyle bir yokluktur ki bizim varlıklarımız, o yokluktan var olmuşlardır.
-
کهربای فکر و هر آواز او ** لذت الهام و وحی و راز او
- Her fikrin, her sesin kehlibarı (fikirleri ve sesleri çeken) o gönüldür. İlham, vahiy ve sır lezzeti yine o gönülden ibarettir.
-
چون که مطرب پیرتر گشت و ضعیف ** شد ز بیکسبی رهین یک رغیف
- Çalgıcı bir hayli ihtiyarlayıp zayıflayınca kazançsızlıktan bir parçacık yufka ekmeğine bile muhtaç hale geldi.
-
گفت عمر و مهلتم دادی بسی ** لطفها کردی خدایا با خسی
- Dedi ki: “Tanrım, bana çok ömür ve mühlet verdin, hakir bir kişiye karşı lütuflarda bulundun.
-
معصیت ورزیدهام هفتاد سال ** باز نگرفتی ز من روزی نوال
- Yetmiş yıldır isyan edip durdum. Benden bir gün bile ihsanını kesmedin.
-
نیست کسب امروز مهمان توام ** چنگ بهر تو زنم آن توام 2085
- Bugün kazanç yok, senin konuğunum. Çengi sana çalacağım, gayrı seninim.”
-
چنگ را برداشت و شد الله جو ** سوی گورستان یثرب آه گو
- Çengi omuzlayıp Tanrı aramağa yola düştü; ah ederek Medine Mezarlığına doğru yollandı.