آتش اندر زن به هر دو تا به کی ** پر گره باشی از این هر دو چو نی‌‌

تا گره با نی بود هم راز نیست ** همنشین آن لب و آواز نیست‌‌

چون به طوفی خود به طوفی مرتدی ** چون به خانه آمدی هم با خودی‌‌

ای خبرهات از خبر ده بی‌‌خبر ** توبه‌‌ی تو از گناه تو بتر 2205

ای تو از حال گذشته توبه جو ** کی کنی توبه از این توبه بگو

گاه بانگ زیر را قبله کنی ** گاه گریه‌‌ی زار را قبله زنی‌‌

چون که فاروق آینه‌‌ی اسرار شد ** جان پیر از اندرون بیدار شد

همچو جان بی‌‌گریه و بی‌‌خنده شد ** جانش رفت و جان دیگر زنده شد

حیرتی آمد درونش آن زمان ** که برون شد از زمین و آسمان‌‌ 2210

جستجویی از ورای جستجو ** من نمی‌‌دانم تو می‌‌دانی بگو

حال و قالی از ورای حال و قال ** غرقه گشته در جمال ذو الجلال‌‌

غرقه‌‌ای نه که خلاصی باشدش ** یا بجز دریا کسی بشناسدش‌‌

عقل جزو از کل گویا نیستی ** گر تقاضا بر تقاضا نیستی‌‌

چون تقاضا بر تقاضا می‌‌رسد ** موج آن دریا بدین جا می‌‌رسد 2215

چون که قصه‌‌ی حال پیر اینجا رسید ** پیر و حالش روی در پرده کشید

پیر دامن را ز گفت‌‌وگو فشاند ** نیم گفته در دهان ما بماند

از پی این عیش و عشرت ساختن ** صد هزاران جان بشاید باختن‌‌

در شکار بیشه‌‌ی جان باز باش ** همچو خورشید جهان جان‌‌باز باش‌‌

جان فشان افتاد خورشید بلند ** هر دمی تی می‌‌شود پر می‌‌کنند 2220

جان فشان ای آفتاب معنوی ** مر جهان کهنه را بنما نوی‌‌

در وجود آدمی جان و روان ** می‌‌رسد از غیب چون آب روان‌‌

تفسیر دعای آن دو فرشته که هر روز بر سر هر بازاری منادی می‌‌کنند که اللهم أعط کل منفق خلفا اللهم أعط کل ممسک تلفا و بیان کردن که آن منفق مجاهد راه حق است نه مسرف راه هوا

گفت پیغمبر که دایم بهر پند ** دو فرشته‌‌ی خوش منادی می‌‌کنند

کای خدایا منفقان را سیر دار ** هر درمشان را عوض ده صد هزار

ای خدایا ممسکان را در جهان ** تو مده الا زیان اندر زیان‌‌ 2225

ای بسا امساک کز انفاق به ** مال حق را جز به امر حق مده‌‌

تا عوض یابی تو گنج بی‌‌کران ** تا نباشی از عداد کافران‌‌

کاشتران قربان همی‌‌کردند تا ** چیره گردد تیغشان بر مصطفا

امر حق را باز جو از واصلی ** امر حق را در نیابد هر دلی‌‌

چون غلام یاغیی کاو عدل کرد ** مال شه بر باغیان او بذل کرد 2230

در نبی انذار اهل غفلت است ** کان همه انفاقهاشان حسرت است‌‌

عدل این یاغی و دادش نزد شاه ** چه فزاید دوری و روی سیاه‌‌

سروران مکه در حرب رسول ** بودشان قربان به اومید قبول‌‌

بهر این مومن همی‌‌گوید ز بیم ** در نماز اهد الصراط المستقیم‌‌

آن درم دادن سخی را لایق است ** جان سپردن خود سخای عاشق است‌‌ 2235

نان دهی از بهر حق نانت دهند ** جان دهی از بهر حق جانت دهند

گر بریزد برگهای این چنار ** برگ بی‌‌برگیش بخشد کردگار

گر نماند از جود در دست تو مال ** کی کند فضل خدایت پای مال‌‌

هر که کارد گردد انبارش تهی ** لیکش اندر مزرعه باشد بهی‌‌

و آن که در انبار ماند و صرفه کرد ** اشپش و موش و حوادث پاک خورد 2240

این جهان نفی است در اثبات جو ** صورتت صفر است در معنات جو

جان شور تلخ پیش تیغ بر ** جان چون دریای شیرین را بخر

ور نمی‌‌دانی شدن زین آستان ** باری از من گوش کن این داستان‌‌

قصه‌‌ی خلیفه که در کرم در زمان خود از حاتم طایی گذشته بود و نظیر خود نداشت‌‌

یک خلیفه بود در ایام پیش ** کرده حاتم را غلام جود خویش‌‌

رایت اکرام و داد افراشته ** فقر و حاجت از جهان برداشته‌‌ 2245

بحر و کان از بخشش‌‌اش صاف آمده ** داد او از قاف تا قاف آمده‌‌

در جهان خاک ابر و آب بود ** مظهر بخشایش وهاب بود

از عطایش بحر و کان در زلزله ** سوی جودش قافله بر قافله‌‌

قبله‌‌ی حاجت در و دروازه‌‌اش ** رفته در عالم به جود آوازه‌‌اش‌‌

هم عجم هم روم هم ترک و عرب ** مانده از جود و سخایش در عجب‌‌ 2250

آب حیوان بود و دریای کرم ** زنده گشته هم عرب زو هم عجم‌‌

قصه‌‌ی اعرابی درویش و ماجرای زن با او به سبب قلت و درویشی‌‌