جست از سوی دکان سویی گریخت ** شیشه‌‌های روغن گل را بریخت‌‌

جست از سوی دکان سویی گریخت ** شیشه‌‌های روغن گل را بریخت‌‌ 250

از سوی خانه بیامد خواجه‌‌اش ** بر دکان بنشست فارغ خواجه‌‌وش‌‌

دید پر روغن دکان و جامه چرب ** بر سرش زد گشت طوطی کل ز ضرب‌‌

روزکی چندی سخن کوتاه کرد ** مرد بقال از ندامت آه کرد

ریش بر می‌‌کند و می‌‌گفت ای دریغ ** کافتاب نعمتم شد زیر میغ‌‌

دست من بشکسته بودی آن زمان ** که زدم من بر سر آن خوش زبان‌‌ 255

هدیه‌‌ها می‌‌داد هر درویش را ** تا بیابد نطق مرغ خویش را

بعد سه روز و سه شب حیران و زار ** بر دکان بنشسته بد نومید وار

می‌‌نمود آن مرغ را هر گون شگفت ** تا که باشد کاندر آید او بگفت‌‌

جولقیی سر برهنه می‌‌گذشت ** با سر بی‌‌مو چو پشت طاس و طشت‌‌

طوطی اندر گفت آمد در زمان ** بانگ بر درویش زد که هی فلان‌‌ 260

از چه ای کل با کلان آمیختی ** تو مگر از شیشه روغن ریختی‌‌

از قیاسش خنده آمد خلق را ** کو چو خود پنداشت صاحب دلق را

کار پاکان را قیاس از خود مگیر ** گر چه ماند در نبشتن شیر و شیر

جمله عالم زین سبب گمراه شد ** کم کسی ز ابدال حق آگاه شد

همسری با انبیا برداشتند ** اولیا را همچو خود پنداشتند 265

گفته اینک ما بشر ایشان بشر ** ما و ایشان بسته‌‌ی خوابیم و خور

این ندانستند ایشان از عمی ** هست فرقی در میان بی‌‌منتها

هر دو گون زنبور خوردند از محل ** لیک شد ز ان نیش و زین دیگر عسل‌‌

هر دو گون آهو گیا خوردند و آب ** زین یکی سرگین شد و ز ان مشک ناب‌‌

هر دو نی خوردند از یک آب خور ** این یکی خالی و آن پر از شکر 270

صد هزاران این چنین اشباه بین ** فرقشان هفتاد ساله راه بین‌‌

این خورد گردد پلیدی زو جدا ** آن خورد گردد همه نور خدا

این خورد زاید همه بخل و حسد ** و آن خورد زاید همه نور احد

این زمین پاک و ان شوره ست و بد ** این فرشته‌‌ی پاک و ان دیو است و دد

هر دو صورت گر بهم ماند رواست ** آب تلخ و آب شیرین را صفاست‌‌ 275

جز که صاحب ذوق کی شناسد بیاب ** او شناسد آب خوش از شوره آب‌‌

سحر را با معجزه کرده قیاس ** هر دو را بر مکر پندارد اساس‌‌

ساحران موسی از استیزه را ** بر گرفته چون عصای او عصا

زین عصا تا آن عصا فرقی است ژرف ** زین عمل تا آن عمل راهی شگرف‌‌

لعنة الله این عمل را در قفا ** رحمه الله آن عمل را در وفا 280

کافران اندر مری بوزینه طبع ** آفتی آمد درون سینه طبع‌‌

هر چه مردم می‌‌کند بوزینه هم ** آن کند کز مرد بیند دم‌‌به‌‌دم‌‌

او گمان برده که من کژدم چو او ** فرق را کی داند آن استیزه رو

این کند از امر و او بهر ستیز ** بر سر استیزه رویان خاک ریز

آن منافق با موافق در نماز ** از پی استیزه آید نی نیاز 285

در نماز و روزه و حج و زکات ** با منافق مومنان در برد و مات‌‌

مومنان را برد باشد عاقبت ** بر منافق مات اندر آخرت‌‌

گر چه هر دو بر سر یک بازی‌‌اند ** هر دو با هم مروزی و رازی‌‌اند

هر یکی سوی مقام خود رود ** هر یکی بر وفق نام خود رود

مومنش خوانند جانش خوش شود ** ور منافق تیز و پر آتش شود 290

نام او محبوب از ذات وی است ** نام این مبغوض از آفات وی است‌‌

میم و واو و میم و نون تشریف نیست ** لفظ مومن جز پی تعریف نیست‌‌

گر منافق خوانی‌‌اش این نام دون ** همچو کژدم می‌‌خلد در اندرون‌‌

گرنه این نام اشتقاق دوزخ است ** پس چرا در وی مذاق دوزخ است‌‌

زشتی آن نام بد از حرف نیست ** تلخی آن آب بحر از ظرف نیست‌‌ 295

حرف ظرف آمد در او معنی چو آب ** بحر معنی عنده أم الکتاب‌‌

بحر تلخ و بحر شیرین در جهان ** در میانشان برزخ لا یبغیان‌‌

وانگه این هر دو ز یک اصلی روان ** بر گذر زین هر دو رو تا اصل آن‌‌

زر قلب و زر نیکو در عیار ** بی‌‌محک هرگز ندانی ز اعتبار