-
نفس همچون زن پی چارهگری ** گاه خاکی گاه جوید سروری
- Nefis, kadın gibi her işe bir çare bulmak üzere gâh toprağa döşenir, tevazu gösterir; gâh ululuk diler, yücelir.
-
عقل خود زین فکرها آگاه نیست ** در دماغش جز غم الله نیست
- Aklınsa, bu düşüncelerden zaten haberi yoktur. Fikrinde Tanrı gamından başka bir şey yoktur.
-
گر چه سر قصه این دانه ست و دام ** صورت قصه شنو اکنون تمام
- Hikâyenin içyüzü, bu tane ve tuzaktır, nefisle akıl arasındaki maceradır, fakat sen dış yüzünün tamamını dinle.
-
گر بیان معنوی کافی شدی ** خلق عالم عاطل و باطل بدی
- Eğer yalnız mânaya ait anlatış kifayet etseydi âlem halkı, tamamı ile işten güçten kalır, âlemin nizamı bozulur giderdi.
-
گر محبت فکرت و معنیستی ** صورت روزه و نمازت نیستی 2625
- Sevgi, düşünce ve mânadan ibaret olsaydı senin oruç ve namazının zâhiri suretleri de kalmaz, yok olurdu.
-
هدیههای دوستان با همدیگر ** نیست اندر دوستی الا صور
- Dostların birbirine armağan sunmaları, dostluğa nazaran ancak görünüşe ait şeylerdir.
-
تا گواهی داده باشد هدیهها ** بر محبتهای مضمر در خفا
- Fakat bu suretle o armağanlar, gönüllerde gizli bulunan sevgilere şahadet eder.
-
ز آن که احسانهای ظاهر شاهدند ** بر محبتهای سر ای ارجمند
- Çünkü, ey ulu kişi, zâhiri iyilikler gizli sevgilere şahittir.
-
شاهدت گه راست باشد گه دروغ ** مست گاهی از می و گاهی ز دوغ
- Şahidin de bazen doğrucu, bazen yalancı olur. Sarhoş, bazen şaraptan olur, bazen de ayrandan!
-
دوغ خورده مستیی پیدا کند ** های و هوی و سر گرانیها کند 2630
- Ayran içen de kendisini sarhoş gösterebilir. Gürültü eder, sarhoş görünür.
-
آن مرایی در صیام و در صلاست ** تا گمان آید که او مست ولاست
- O murai de, kendisini muhabbet sarhoşu sansınlar diye oruçlu görünür, namaz kılar.
-
حاصل افعال برونی دیگر است ** تا نشان باشد بر آن چه مضمر است
- Surete ait işlerden meydana gelen şey bambaşkadır. Fakat gönülde gizli olan şeye alâmettir.
-
یا رب آن تمییز ده ما را به خواست ** تا شناسیم آن نشان کژ ز راست
- Ya Rabbi, duamızı kabul et, bize bu temyizi ver de o eğri, yalancı alâmeti,doğrusundan ayırt edelim.
-
حس را تمییز دانی چون شود ** آن که حس ینظر بنور الله بود
- Hiç, bu temyize nasıl malik olur? Tanrı nuru ile bakar, görürse o zaman bu temyizi elde eder.
-
ور اثر نبود سبب هم مظهر است ** همچو خویشی کز محبت مخبر است 2635
- Eser olmasa bile sebep onu meydana çıkarır. Akrabalık gibi...Akrabalık sevgiyi bildirir.
-
نبود آن که نور حقش شد امام ** مر اثر را یا سببها را غلام
- Fakat imam ve muktedası Tanrı nuru olan kişi, ne eserlere kul olur ne sebeplere.
-
یا محبت در درون شعله زند ** زفت گردد وز اثر فارغ کند
- Sevgi gönülde şûlelendikçe büyür, nihayet sevgi sahibi, eserden kurtulur.
-
حاجتش نبود پی اعلام مهر ** چون محبت نور خود زد بر سپهر
- Sevgisini bildirmeye ihtiyacı yoktur. Çünkü sevgi nurunu bütün kâinata yaymıştır.
-
هست تفصیلات تا گردد تمام ** این سخن لیکن بجو تو و السلام
- Bu sözün tamamlanması için hayli tafsilât var ama sen ara.
-
گر چه شد معنی در این صورت پدید ** صورت از معنی قریب است و بعید 2640
- Gerçi mâna, bu suretten zâhir olmaktadır ama bir cihetten mânaya yakındır, bir bakımdan mânaya uzak!
-
در دلالت همچو آباند و درخت ** چون به ماهیت روی دورند سخت
- Delâlet hususunda mâna ile suret, su ile ağaç gibidir. Mahiyetlerine bakarsan birbirlerinden tamamı ile uzaktırlar.
-
ترک ماهیات و خاصیات گو ** شرح کن احوال آن دو ماهرو
- Sen mahiyetleri de bırak, hasasları da. O iki rızık arayan karıkocanın ahvalini anlat.
-
دل نهادن عرب بر التماس دل بر خویش و سوگند خوردن که در این تسلیم مرا حیلتی و امتحانی نیست
- O Arabın, karısının dileğine uyması ve “ Bu inkıyatta bir hilem var, ne de imtihan yoluyla yapıyorum “ diye yemin etmesi
-
مرد گفت اکنون گذشتم از خلاف ** حکم داری تیغ بر کش از غلاف
- Arap dedi ki: “Ayrılıktan vazgeçtim. Hüküm senin… Kılıcı kından çek, emret.
-
هر چه گویی من ترا فرمانبرم ** در بد و نیک آمد آن ننگرم
- Ne dersen ben sana tâbiim; emrin, ister iyi olsun, ister kötü... ona bakmam.
-
در وجود تو شوم من منعدم ** چون محبم حب یعمی و یصم 2645
- Senin uğruna feda olayım; çünkü seni seviyorum. Sevgi; insanı kör eder, sağır yapar.”
-
گفت زن آهنگ برم میکنی ** یا به حیلت کشف سرم میکنی
- Kadın “Sahiden beni seviyor musun, yoksa hile ile sırrımı öğrenmek mi istiyorsun?” dedi.
-
گفت و الله عالم السر الخفی ** کافرید از خاک آدم را صفی
- Erkek dedi ki: “Gizli sırları bilen ve Âdem Safi’yi yaratan Tanrı hakkı için (Seni seviyorum).
-
در سه گز قالب که دادش وا نمود ** هر چه در الواح و در ارواح بود
- Tanrı, Âdem’e üç arşın bir boy verdiği halde ruhlarda, levhlerde ne varsa hepsini gösterdi.
-
تا ابد هر چه بود او پیش پیش ** درس کرد از علم الاسماء خویش
- Tanrı, ona ezelden ebede kadar ne varsa ve ne olacaksa, önceden ve “Allemelesmâ” sından ders verdi, öğretti.
-
تا ملک بیخود شد از تدریس او ** قدس دیگر یافت از تقدیس او 2650
- Bu suretle melekler, onun ders vermesine hayran oldular, kendilerinden geçtiler. Onun takdisiyle başka bir mukaddesliğe eriştiler.
-
آن گشادیشان کز آدم رو نمود ** در گشاد آسمانهاشان نبود
- Âdem’in yüzünden nail oldukları fütuhata, göklerde bile erişememişlerdir.
-
در فراخی عرصهی آن پاک جان ** تنگ آمد عرصهی هفت آسمان
- Âdem’in o pak ruhunun fezasına nispetle yedi gök sahası bile dardı.
-
گفت پیغمبر که حق فرموده است ** من نگنجم هیچ در بالا و پست
- Peygamber dedi ki “Tanrı; 'Ben yücelere, aşağılara sığmam.
-
در زمین و آسمان و عرش نیز ** من نگنجم این یقین دان ای عزیز
- Yere, göğe, hatta arşa sığmam' buyurdu." Bunu, ey aziz, yakînen bil.
-
در دل مومن بگنجم ای عجب ** گر مرا جویی در آن دلها طلب 2655
- Fakat şaşılacak şeydir ki inanan kişinin kalbine sığarım. Beni ararsan inanan gönüllerde ara buyurdu” dedi.
-
گفت ادخل فی عبادی تلتقی ** جنة من رؤیتی یا متقی
- Tanrı dedi ki: “Ey haramdan, şüpheli şeylerden sakınan! Kullarımın arasına gir ki bu suretle beni görme cennetine erişesin.”
-
عرش با آن نور با پهنای خویش ** چون بدید آن را برفت از جای خویش
- Arş, bile o nuriyle, o genişliğiyle beraber Âdem’ görünce yerinden kalktı.
-
خود بزرگی عرش باشد بس مدید ** لیک صورت کیست چون معنی رسید
- Arşın sonsuz bir büyüklüğü var, fakat mânaya karşı suret nedir ki?
-
هر ملک میگفت ما را پیش از این ** الفتی میبود بر گرد زمین
- Her melek diyordu ki: Bizim bundan önce yeryüzüyle üfletimiz vardı.
-
تخم خدمت بر زمین میکاشتیم ** ز آن تعلق ما عجب میداشتیم 2660
- Hizmet ve ibadet tohumunu yere ekiyorduk. Yere olan bu meylimize, bu alâkamıza da şaşmaktaydık.
-
کاین تعلق چیست با این خاکمان ** چون سرشت ما بده ست از آسمان
- Gökten yaratıldığımız halde yeryüzüne bu alâkamız nedir?
-
الف ما انوار با ظلمات چیست ** چون تواند نور با ظلمات زیست
- Biz nurlarız, karanlıklarla ülfetimiz neden? Nur zulmetlerle yaşayabilir mi?
-
آدما آن الف از بوی تو بود ** ز آن که جسمت را زمین بد تار و پود
- Ey Âdem! O ülfet, senin kokundanmış. Çünkü cisminin nesci yeryüzü.
-
جسم خاکت را از اینجا بافتند ** نور پاکت را در اینجا یافتند
- Topraktan olan cismini yeryüzünde dokudular; pak nurunu burada buldular.
-
این که جان ما ز روحت یافته ست ** پیش پیش از خاک آن میتافته ست 2665
- Şimdi canımızın ruhundan bulduğu ülfet, bundan önce cisminin yoğrulduğu topraktan parlıyordu.
-
در زمین بودیم و غافل از زمین ** غافل از گنجی که در وی بد دفین
- Yeryüzündeydik ama yerden gafildik, orada gömülü olan defineden haberimiz yoktu.
-
چون سفر فرمود ما را ز آن مقام ** تلخ شد ما را از آن تحویل کام
- Tanrı da bize oradan göklere sefer etmeyi emredince, bu yurt değiştirme, acı geldi.
-
تا که حجتها همیگفتیم ما ** که بجای ما کی آید ای خدا
- O yüzden Tanrı’ya deliller getirerek “Ey Tanrı! Bizim yerimize kim gelecek?
-
نور این تسبیح و این تهلیل را ** میفروشی بهر قال و قیل را
- Bu tesbih ve tehlinin nurunu, dedikoduya satıyorsun” dedik.
-
حکم حق گسترد بهر ما بساط ** که بگویید از طریق انبساط 2670
- Tanrı hükmü, bize rahmet yaygısını döşedi:”Açıkça istediğinizi söyleyin.