هر یکی سوی مقام خود رود ** هر یکی بر وفق نام خود رود

مومنش خوانند جانش خوش شود ** ور منافق تیز و پر آتش شود 290

نام او محبوب از ذات وی است ** نام این مبغوض از آفات وی است‌‌

میم و واو و میم و نون تشریف نیست ** لفظ مومن جز پی تعریف نیست‌‌

گر منافق خوانی‌‌اش این نام دون ** همچو کژدم می‌‌خلد در اندرون‌‌

گرنه این نام اشتقاق دوزخ است ** پس چرا در وی مذاق دوزخ است‌‌

زشتی آن نام بد از حرف نیست ** تلخی آن آب بحر از ظرف نیست‌‌ 295

حرف ظرف آمد در او معنی چو آب ** بحر معنی عنده أم الکتاب‌‌

بحر تلخ و بحر شیرین در جهان ** در میانشان برزخ لا یبغیان‌‌

وانگه این هر دو ز یک اصلی روان ** بر گذر زین هر دو رو تا اصل آن‌‌

زر قلب و زر نیکو در عیار ** بی‌‌محک هرگز ندانی ز اعتبار

هر که را در جان خدا بنهد محک ** هر یقین را باز داند او ز شک‌‌ 300

در دهان زنده خاشاکی جهد ** آن گه آرامد که بیرونش نهد

در هزاران لقمه یک خاشاک خرد ** چون در آمد حس زنده پی ببرد

حس دنیا نردبان این جهان ** حس دینی نردبان آسمان‌‌

صحت این حس بجویید از طبیب ** صحت آن حس بخواهید از حبیب‌‌

صحت این حس ز معموری تن ** صحت آن حس ز تخریب بدن‌‌ 305

راه جان مر جسم را ویران کند ** بعد از آن ویرانی آبادان کند

کرد ویران خانه بهر گنج زر ** وز همان گنجش کند معمورتر

آب را ببرید و جو را پاک کرد ** بعد از آن در جو روان کرد آب خورد

پوست را بشکافت و پیکان را کشید ** پوست تازه بعد از آتش بردمید

قلعه ویران کرد و از کافر ستد ** بعد از آن بر ساختش صد برج و سد 310

کار بی‌‌چون را که کیفیت نهد ** این که گفتم هم ضرورت می‌‌دهد

گه چنین بنماید و گه ضد این ** جز که حیرانی نباشد کار دین‌‌

نی چنان حیران که پشتش سوی اوست ** بل چنین حیران و غرق و مست دوست‌‌

آن یکی را روی او شد سوی دوست ** و آن یکی را روی او خود روی دوست‌‌

روی هر یک می‌‌نگر می‌‌دار پاس ** بو که گردی تو ز خدمت رو شناس‌‌ 315

چون بسی ابلیس آدم روی هست ** پس به هر دستی نشاید داد دست‌‌

ز انکه صیاد آورد بانگ صفیر ** تا فریبد مرغ را آن مرغ گیر

بشنود آن مرغ بانگ جنس خویش ** از هوا آید بیابد دام و نیش‌‌

حرف درویشان بدزدد مرد دون ** تا بخواند بر سلیمی ز ان فسون‌‌

کار مردان روشنی و گرمی است ** کار دونان حیله و بی‌‌شرمی است‌‌ 320

شیر پشمین از برای کد کنند ** بو مسیلم را لقب احمد کنند

بو مسیلم را لقب کذاب ماند ** مر محمد را اولو الالباب ماند

آن شراب حق ختامش مشک ناب ** باده را ختمش بود گند و عذاب‌‌

داستان آن پادشاه جهود که نصرانیان را می‌‌کشت از بهر تعصب

بود شاهی در جهودان ظلم ساز ** دشمن عیسی و نصرانی گداز

عهد عیسی بود و نوبت آن او ** جان موسی او و موسی جان او 325

شاه احول کرد در راه خدا ** آن دو دمساز خدایی را جدا

گفت استاد احولی را کاندر آ ** رو برون آر از وثاق آن شیشه را

گفت احول ز ان دو شیشه من کدام ** پیش تو آرم بکن شرح تمام‌‌

گفت استاد آن دو شیشه نیست رو ** احولی بگذار و افزون بین مشو

گفت ای استا مرا طعنه مزن ** گفت استا ز ان دو یک را در شکن‌‌ 330

شیشه یک بود و به چشمش دو نمود ** چون شکست او شیشه را دیگر نبود

چون یکی بشکست هر دو شد ز چشم ** مردم احول گردد از میلان و خشم‌‌

خشم و شهوت مرد را احول کند ** ز استقامت روح را مبدل کند

چون غرض آمد هنر پوشیده شد ** صد حجاب از دل به سوی دیده شد

چون دهد قاضی به دل رشوت قرار ** کی شناسد ظالم از مظلوم زار 335

شاه از حقد جهودانه چنان ** گشت احول کالامان یا رب امان‌‌

صد هزاران مومن مظلوم کشت ** که پناهم دین موسی را و پشت‌‌

آموختن وزیر مکر پادشاه را

او وزیری داشت گبر و عشوه‌‌ده ** کاو بر آب از مکر بر بستی گره‌‌