گرگ و روبه را طمع بود اندر آن ** که رود قسمت به عدل خسروان‌‌

Kurt ve tilki padişahlara lâyık bir adaletle av hayvanlarının paylaşılmasına tamahlandılar.

عکس طمع هر دوشان بر شیر زد ** شیر دانست آن طمعها را سند

İkisinin de tamahı, aslana aksetti, o tamahın sebebini anladı.

هر که باشد شیر اسرار و امیر ** او بداند هر چه اندیشد ضمیر

Sırların aslanı ve beyi olan, kalpten geçenleri bilir.

هین نگه دار ای دل اندیشه جو ** دل ز اندیشه‌‌ی بدی در پیش او

Kendine gel, ey düşüncelere dalmayı huy edinen gönül! Onun huzurunda kötü düşüncelerden sakın!

داند و خر را همی‌‌راند خموش ** در رخت خندد برای روی‌‌پوش‌‌ 3030

O bilir, o anlar, eşeği sükût içinde sürer. Sırrını bildiğini anlatmamak, ayıbını yüzüne vurmamak için de yüzüne güler.

شیر چون دانست آن وسواسشان ** وانگفت و داشت آن دم پاسشان‌‌

Aslan, onların vesveselerini anladıysa da açmadı, bir şey söylemedi, onları korudu.

لیک با خود گفت بنمایم سزا ** مر شما را ای خسیسان گدا

Fakat kendi kendine “Yoksul hasisler sizi! Ben, sizin cezanızı veririm, size gösteririm ben!

مر شما را بس نیامد رای من ** ظنتان این است در اعطای من‌‌

”Size benim hükmüm kâfi gelmedi mi? Benim ihsanım hususunda zannınız bu mu?

ای عقول و رایتان از رای من ** از عطاهای جهان آرای من‌‌

Sizin akıllarınız, reyleriniz de benden; benim dünyamı aydınlatan ihsanlarımdandır.

نقش با نقاش چه سگالد دگر ** چون سگالش اوش بخشید و خبر 3035

Resim ressamı nasıl ayıplayabilir? Resme o ayıbı, o kötü görünüşü veren ressamdır.

این چنین ظن خسیسانه به من ** مر شما را بود ننگان زمن‌‌

Benim hakkımda böyle hasisçe bir zanna mı düşeceksiniz? Zamanın ayıbı, arı asıl sizsiniz.

ظانین بالله ظن السوء را ** گر نبرم سر بود عین خطا

Tanrı hakkında kötü zanda bulunanlar, sizin kellenizi uçurmazsam bu işim, hatanın ta kendisidir.

وارهانم چرخ را از ننگتان ** تا بماند بر جهان این داستان‌‌

Dünyayı sizin ayıbınızdan kurtarayım da bu hikâye, dünya durdukça söylenip dursun dedi.

شیر با این فکر می‌‌زد خنده فاش ** بر تبسمهای شیر ایمن مباش‌‌

Aslan bu düşünceyle açıkça gülüyordu. Aslanın gülümsemelerine emin olma.

مال دنیا شد تبسمهای حق ** کرد ما را مست و مغرور و خلق‌‌ 3040

Dünya malı, Tanrının gülümsemeleridir. Bizi bu suret sarhoş, mağrur ve perişan etmiştir.

فقر و رنجوری به استت ای سند ** کان تبسم دام خود را بر کند

Ey Kadri yüce kişi! Sana yoksulluk ve hastalık iyidir. Çünkü o gülümseme nihayet tuzağını kurar, seni düşürür!

امتحان کردن شیر گرگ را و گفتن که پیش آی ای گرگ بخش کن صیدها را میان ما

Aslanın kurdu imtihan ederek “ Kurt, huzuruma gel, bu avları aramızda payet “ demesi

گفت شیر ای گرگ این را بخش کن ** معدلت را نو کن ای گرگ کهن‌‌

Aslan “Bunları payet. Ey koca kurt, adaleti tazele!

نایب من باش در قسمت‌‌گری ** تا پدید آید که تو چه گوهری‌‌

Pay etmede benim vekilim ol da ne mahiyettesin, meydana çıksın” dedi.

گفت ای شه گاو وحشی بخش تست ** آن بزرگ و تو بزرگ و زفت و چست‌‌

Kurt “Padişahım, yaban öküzü senin payın. O büyük, sen de büyük, iri ve çeviksin.

بز مرا که بز میانه ست و وسط ** روبها خرگوش بستان بی‌‌غلط 3045

Keçi orta boyda, orta irilikte, onun için benim. Tilki, sen de tavşanı al. Tavşan tam sana münasip” dedi.

شیر گفت ای گرگ چون گفتی بگو ** چون که من باشم تو گویی ما و تو

Aslan dedi ki: “Ey kurt, hele bir daha söyle, ne dedin? Ben varken sen pay istiyorsun ha!

گرگ خود چه سگ بود کاو خویش دید ** پیش چون من شیر بی‌‌مثل و ندید

Kurt, ne köpek oluyor ki benim gibi misli, naziri bulunmayan bir aslanın huzurunda kendisini görüyor, varım sanıyor!

گفت پیش آ ای خری کاو خود بدید ** پیشش آمد پنجه زد او را درید

Kendini beğenen eşek, ileri gel!” Kurt ileri gelince bir pençe vurup onu parçaladı.

چون ندیدش مغز و تدبیر رشید ** در سیاست پوستش از سر کشید

Onda akıl ve isabetli bir tedbir görmeyince cezasını verip derisini yüzdü.

گفت چون دید منت از خود نبرد ** این چنین جان را بباید زار مرد 3050

Mademki beni görmek, seni kendinden geçirmedi, huzurumda yok olmadın. Böyle cana inleyerek ölmek gerek.

چون نبودی فانی اندر پیش من ** فضل آمد مر ترا گردن زدن‌‌

Mademki huzurumda mahvolmadı, boynunu vurmak farz oldu.

کل شی‌‌ء هالک جز وجه او ** چون نه‌‌ای در وجه او هستی مجو

Tanrı’dan başka her şey fânidir. Mademki onun zatında fâni değilsin, varlık arama!

هر که اندر وجه ما باشد فنا ** کل شيء هالک نبود جزا

Bizim hakikatimiz de yok olana “Her şey fânidir” cezası yoktur.

ز آن که در الاست او از لا گذشت ** هر که در الاست او فانی نگشت‌‌

Çünkü o “İllâ” dadır, “Lâ” dan geçmiştir. “İllâ” da fâni olmaz.

هر که بر در او من و ما می‌‌زند ** رد باب است او و بر لا می‌‌تند 3055

Kapıda dolaşan, Ben’den, biz’den dem vuran kapıdan sürülür, “lâ” makamında dolaşıp durur.

قصه‌‌ی آن کس که در یاری بکوفت از درون گفت کیست گفت منم، گفت چون تو تویی در نمی‌‌گشایم هیچ کس را از یاران نمی‌‌شناسم که او من باشد

Birisinin, bir dostun kapısını döğdüğü zaman içeriden “ Kimsin “ sözüne “Benim “ demesi üzerine dostun “ Mademki sen, sensin, kapıyı açmıyorum. Çünkü dostlardan kimseyi tanımıyorum ki o, ben olsun” demesi

آن یکی آمد در یاری بزد ** گفت یارش کیستی ای معتمد

Birisi, bir dostunun kapısına gelip kapıyı çaldı. Dostu “Kapıyı çalan kim?” deyince.

گفت من، گفتش برو هنگام نیست ** بر چنین خوانی مقام خام نیست‌‌

“Benim” diye cevap verdi. Dostu “Git, şimdi zamanı değil. Böyle bir sofra, ham kişinin makamı olamaz.

خام را جز آتش هجر و فراق ** کی پزد کی وا رهاند از نفاق‌‌

Hamı, ayrılık ateşinden başka ne pişirebilir, nifaktan ne kurtarabilir? “ dedi .

رفت آن مسکین و سالی در سفر ** در فراق دوست سوزید از شرر

Adamcağız gitti, tam bir yıl dostunun ayrılığıyla yanıp yakıldı.

پخته گشت آن سوخته پس باز گشت ** باز گرد خانه‌‌ی همباز گشت‌‌ 3060

Yanıp pişerek tekrar döndü, geldi. Dostunun evinin etrafında dolaşmaya başladı.

حلقه زد بر در به صد ترس و ادب ** تا بنجهد بی‌‌ادب لفظی ز لب‌‌

Kapıya varıp ağzından edepten dışarı bir söz çıkmasın diye yüzlerce korku ile edepli edepli halkayı çaldı.

بانگ زد یارش که بر در کیست آن ** گفت بر درهم تویی ای دلستان‌‌

Sevgilisi “Kim o?” deyince “Gönlümü alan sevgili sensin” diye cevap verdi.

گفت اکنون چون منی ای من در آ ** نیست گنجایی دو من را در سرا

Sevgili “ Mademki bensin, ey ben, gel içeri gir! Ev dar, iki kişi sığmıyor dedi.

نیست سوزن را سر رشته دو تا ** چون که یکتایی درین سوزن در آ

İğneye geçirilecek iplik iki ayrı iplik olursa geçmez. Mademki birsin, bu iğneden geç!

رشته را با سوزن آمد ارتباط ** نیست در خور با جمل سم الخیاط 3065

İpliğin iğne ile münasebeti vardır, geçer. Fakat deve, iğne yordamından geçmez ki.

کی شود باریک هستی جمل ** جز به مقراض ریاضات و عمل‌‌

Devenin vücudu riyazat ve ibadet maksadından başka bir şeyle incelir mi?

دست حق باید مر آن را ای فلان ** کاو بود بر هر محالی کن فکان‌‌

Bu işe Tanrı eli kudreti gerektir. Çünkü Tanrı, her hayali, bir iradesiyle var eder.

هر محال از دست او ممکن شود ** هر حرون از بیم او ساکن شود

Her olmayacak şey, onun eliyle mümkün olur; her serkeş onun kokusuyla sakinleşir.

اکمه و ابرص چه باشد مرده نیز ** زنده گردد از فسون آن عزیز

Anadan doğma kör ve alaca illetine tutulmuş kişiler nedir ki? Onları bir tarafa bırak; ölü bile o aziz Tanrı’nın afsuniyle dirilir.

و آن عدم کز مرده مرده‌‌تر بود ** در کف ایجاد او مضطر بود 3070

Ölüden daha ölü yokluk bile, onun var etme avucunda muztar kalır, (varlığa bürünür).

کل يوم هو فی شأن بخوان ** مر و را بی‌‌کار و بی‌‌فعلی مدان‌‌

Külle yevmin hüve fi’şe’n âyetini oku da onu katiyyen işsiz, güçsüz bilme.

کمترین کاریش هر روز است آن ** کاو سه لشکر را کند این سو روان‌‌

En az işi bu dünyaya her gün üç bölük asker yollamasıdır.

لشکری ز اصلاب سوی امهات ** بهر آن تا در رحم روید نبات‌‌

Bir bölük asker, rahimde (çocukların) yetişip yeşermesi için babaların bellerinden analara gider.

لشکری ز ارحام سوی خاکدان ** تا ز نر و ماده پر گردد جهان‌‌

Bir bölük asker, dünyayı erkek ve kadınla doldurmak üzere rahimlerden bu yeryüzüne sefer eder.

لشکری از خاک ز آن سوی اجل ** تا ببیند هر کسی حسن عمل‌‌ 3075

Bir bölüğü de herkesin yaptığı işin karşılığını görmesi için yeryüzünden ecel tarafına yürür.