-
شرح این از سینه بیرون میجهد ** لیک میترسم که نومیدی دهد
- İçimden bunu açmak, iyice anlatmak geliyor ama ümitsizlik verir diye korkuyorum.
-
نی مشو نومید و خود را شاد کن ** پیش آن فریادرس فریاد کن
- Hayır , ümitsizlenme, sevin o feryada erişen Tanrı’ya feryat et!
-
کای محب عفو از ما عفو کن ** ای طبیب رنج ناسور کهن
- Ey affetmeyi seven Tanrı, bizi affet! Ey eskimiş nasır illetinin bile hekimi, bizi bağışla!
-
عکس حکمت آن شقی را یاوه کرد ** خود مبین تا بر نیارد از تو گرد
- Hikmetin gönlüne aksetmesi o kötüyü yoldan çıkardı. Sen de kendini görme ki bu görüş senden toz kaldırmasın.
-
ای برادر بر تو حکمت جاریه ست ** آن ز ابدال است و بر تو عاریه ست 3255
- Kardeş sana akıp duran hikmet “ Tanrı Abdâli’ndendir, sana âriyettir.
-
گر چه در خود خانه نوری یافته ست ** آن ز همسایهی منور تافته ست
- O kendisinde bir nur bulmuştur ama o nur, padişahların eşiğinden vurmuştur.
-
شکر کن غره مشو بینی مکن ** گوش دار و هیچ خود بینی مکن
- Şükret, mağrur olma, ululanma, kulak as ve hiç kendini görme.
-
صد دریغ و درد کاین عاریتی ** امتان را دور کرد از امتی
- Yüz binlerce ah ki bu âriyet hal, ümmetleri ümmetlikten uzaklaştırdı.
-
من غلام آن که او در هر رباط ** خویش را واصل نداند بر سماط
- Kendisini, her konakta sofra başına varacak sanmayan kişiye kul olayım.
-
بس رباطی که بباید ترک کرد ** تا به مسکن در رسد یک روز مرد 3260
- Adamın bir gün evine varabilmesi için bir çok konakları terk etmesi lâzımdır.
-
گر چه آهن سرخ شد او سرخ نیست ** پرتو عاریت آتش زنی است
- Demir kıpkırmızı oldu ama hakikatte kızıl değildir ki. Bu kızıllık, bir ocağın demire verdiği âriyet kızıllıktır.
-
گر شود پر نور روزن یا سرا ** تو مدان روشن مگر خورشید را
- Penceredeki cam, yahut ev; nurlanırsa, ışık verirse onu parlak sanma , anla ki parlaklık güneştedir.
-
هر در و دیوار گوید روشنم ** پرتو غیری ندارم این منم
- Her kapı, duvar “ Ben parlağım, başkasının nuruyla parlamıyorum. Parlayan benim” diyebilir.
-
پس بگوید آفتاب ای نارشید ** چون که من غارب شوم آید پدید
- Fakat güneş “Ey ham! Hele ben bir batayım da ne olduğun meydana çıkar” der.
-
سبزهها گویند ما سبز از خودیم ** شاد و خندانیم و بس زیبا خدیم 3265
- Yeşillikler “ Biz kendimizden yeşerdik, sevinç içindeyiz, gülümseyip duruyoruz, ta ezelden beri bu yücelik bizde var” diyebilirler.
-
فصل تابستان بگوید ای امم ** خویش را بینید چون من بگذرم
- Fakat yaz mevsimi, onlara “ Ey ümmetler, ben geçeyim de o vakit kendinizi görün” der.
-
تن همینازد به خوبی و جمال ** روح پنهان کرده فر و پر و بال
- Vücut güzellikle öğünür, nazlanır durur. Çünkü ruh, kuvvetini, kolunu kanadını gizlemiştir.
-
گویدش ای مزبله تو کیستی ** یک دو روز از پرتو من زیستی
- Vücuda der ki: “Ey süprüntülük! Sen kim oluyorsun ki? Bir iki gün benim ışığımla yaşadın:
-
غنج و نازت مینگنجد در جهان ** باش تا که من شوم از تو جهان
- Nazın işven dünyaya sığmıyor? Hele dur, bekle; ben senden çıkayım da gör.
-
گرمدارانت ترا گوری کنند ** طعمهی موران و مارانت کنند 3270
- Seni o ziyadesiyle sevenler, mezara tıkarlar; karıncalara, yılanlara gıda ederler.
-
بینی از گند تو گیرد آن کسی ** کاو به پیش تو همیمردی بسی
- Çok defalar senin önünde ölüme razı olan yok mu? İşte o, senin pis kokundan burnunu tıkar!”
-
پرتو روح است نطق و چشم و گوش ** پرتو آتش بود در آب جوش
- Söz, göz, kulak... Hep ruhun ışığıdır. Suda coşan pırıldayan, ateşin parıltısıdır.
-
آن چنان که پرتو جان بر تن است ** پرتو ابدال بر جان من است
- Canın ışığı nasıl tene vuruyorsa Abdâl’ın ışığı da benim canıma vurmakta.
-
جان جان چون واکشد پا را ز جان ** جان چنان گردد که بیجان تن بدان
- Canın canı olan o Abdâl’ın ışığı candan ayak çekti mi...Ten, cansız ne hale gelirse o hale gelir. Şunu bil ki,
-
سر از آن رو مینهم من بر زمین ** تا گواه من بود در روز دین 3275
- Ben kıyamet günü bu sözüme şahit olsun diye yere baş koyuyorum.
-
یوم دین که زلزلت زلزالها ** این زمین باشد گواه حالها
- Yerlerin şiddetle sarsıldığı kıyamet gününde bu yeryüzü, insanların hallerine şahit olur.
-
کاو تحدث جهرة أخبارها ** در سخن آید زمین و خارهها
- Gizlediği haberleri apaşikâr söyler. Yeryüzü ve dikenler söze gelir.
-
فلسفی منکر شود در فکر و ظن ** گو برو سر را بر آن دیوار زن
- Filozof; kendi fikrince, kendi zannınca bunu inkâr eder. Ona de: Sen var, başını o duvara vura gör!
-
نطق آب و نطق خاک و نطق گل ** هست محسوس حواس اهل دل
- Gönül ehlinin duyguları; suyun, toprağın, çamurun sözünü duyar durur.
-
فلسفی کاو منکر حنانه است ** از حواس اولیا بیگانه است 3280
- Filozof, Hannâne direğinin inlemesini inkâr eder. Çünkü velîlerin duygularından haberi yok, onlara yabancı.
-
گوید او که پرتو سودای خلق ** بس خیالات آورد در رای خلق
- Der ki: “ Halkta sevdanın aksi, birçok hayaller yaratır, onlara gösterir”
-
بلکه عکس آن فساد و کفر او ** این خیال منکری را زد بر او
- Halbuki bu fikir, onun fesat ve küfrünün aksidir. Bu inkâr hayali; ona fikrinden, inanışındaki bozukluktan gelmiştir.
-
فلسفی مر دیو را منکر شود ** در همان دم سخرهی دیوی بود
- Filozof; cini, şeytanı inkâr eder; fakat inkâr eder etmez bir cinin, bir şeytanın maskarası olmuştur.
-
گر ندیدی دیو را خود را ببین ** بیجنون نبود کبودی بر جبین
- Ey filozof, eğer şeytanı görmedinse kendine bak!( Başını duvara vurup çürütmüşsün, gömgök olmuş) Deli olmadan alın böyle göğerir mi?
-
هر که را در دل شک و پیچانی است ** در جهان او فلسفی پنهانی است 3285
- Kimin gönlünde şüphe, vesvese varsa felsefeye inanmıştır, gizli münkirdir.
-
مینماید اعتقاد و گاه گاه ** آن رگ فلسف کند رویش سیاه
- Bazen dine inanır ama bazı ,bazı da o filozofluk damarı yüzünü kapkara eder.
-
الحذر ای مومنان کان در شماست ** در شما بس عالم بیمنتهاست
- Sakının müminler; o felsefeye inanış sizde de vardır. Sizde nice sonsuz âlimler var.
-
جمله هفتاد و دو ملت در تو است ** وه که روزی آن بر آرد از تو دست
- Bütün bu yetmiş iki din ve şeriat sendedir. Senden zâhir olduğu gün eyvah haline!
-
هر که او را برگ آن ایمان بود ** همچو برگ از بیم این لرزان بود
- Kimde o aykırı inanıştan bir yapracık varsa o günün korkusundan yaprak gibi titrer.
-
بر بلیس و دیو از آن خندیدهای ** که تو خود را نیک مردم دیدهای 3290
- İblis’e cine, kendini iyi adam gördüğünden güldün.
-
چون کند جان باژگونه پوستین ** چند واویلا بر آید اهل دین
- Fakat can, postunu ters giyer , içindekini dışarı verirse din ehlinden ne kadar ahlar vahlar çıkar.
-
بر دکان هر زرنما خندان شده ست ** ز آنکه سنگ امتحان پنهان شده ست
- Dükkânda altın gibi görünen madenlerin hepsi güler. Çünkü imtihan taşı gizlidir.
-
پرده ای ستار از ما بر مگیر ** باش اندر امتحان ما مجیر
- Ey ayıpları örten Tanrı! Perdemizi kaldırma; imtihan zamanında bize yardım et, bizi kurtar!
-
قلب پهلو میزند با زر به شب ** انتظار روز میدارد ذهب
- Geceleyin kalp altın, hakiki altınla yan yanadır. Altın ise gündüzü bekler.
-
با زبان حال زر گوید که باش ** ای مزور تا بر آید روز فاش 3295
- Hal diliyle der ki: “ Yalancı, hele bir dur. Herkesin meydana çıkacağı gün bir gelsin!”
-
صد هزاران سال ابلیس لعین ** بود ز ابدال و امیر المؤمنین
- Lânetlenmiş İblis; yüz binlerce yıl Abdâl’ dendi, müminler beyiydi.
-
پنجه زد با آدم از نازی که داشت ** گشت رسوا همچو سرگین وقت چاشت
- Naz ve istiğnası yönünden Âdemle savaştı, kuşluk vakti kokmaya başlayan pislik gibi rüsvay oldu.
-
دعا کردن بلعم باعور که موسی و قومش را از این شهر که حصار دادهاند بیمراد باز گردان
- Temsil yoluyla Bâûr’un hikâyesi
-
بلعم باعور را خلق جهان ** سغبه شد مانند عیسای زمان
- Dünya halkı, Bâûr oğlu Bel’am’a zamanın İsa’sına mağlûp oldukları gibi mağlûp ve zebun olmuştu.
-
سجده ناوردند کس را دون او ** صحت رنجور بود افسون او
- Ondan başka kimseye secde etmezlerdi. Afsunu, hastalara şifa verirdi.
-
پنجه زد با موسی از کبر و کمال ** آن چنان شد که شنیده ستی تو حال 3300
- Kendisini beğendiği, ulu gördüğü için Musa ile savaştı. Sonra hali, duyduğun gibi oldu.