لیک با خورشید و کعبه پیش رو ** این قیاس و این تحری را مجو

لیک با خورشید و کعبه پیش رو ** این قیاس و این تحری را مجو 3405

کعبه نادیده مکن رو زو متاب ** از قیاس الله أعلم بالصواب‌‌

چون صفیری بشنوی از مرغ حق ** ظاهرش را یاد گیری چون سبق‌‌

وانگهی از خود قیاساتی کنی ** مر خیال محض را ذاتی کنی‌‌

اصطلاحاتی است مر ابدال را ** که نباشد ز آن خبر اقوال را

منطق الطیری به صوت آموختی ** صد قیاس و صد هوس افروختی‌‌ 3410

همچو آن رنجور دلها از تو خست ** کر به پندار اصابت گشته مست‌‌

کاتب آن وحی ز آن آواز مرغ ** برده ظنی کاو بود همباز مرغ‌‌

مرغ پری زد مر او را کور کرد ** نک فرو بردش به قعر مرگ و درد

هین به عکسی یا به ظنی هم شما ** در میفتید از مقامات سما

گر چه هاروتید و ماروت و فزون ** از همه بر بام نحن الصافون‌‌ 3415

بر بدیهای بدان رحمت کنید ** بر منی و خویش بینی کم تنید

هین مبادا غیرت آید از کمین ** سر نگون افتید در قعر زمین‌‌

هر دو گفتند ای خدا فرمان تراست ** بی‌‌امان تو امانی خود کجاست‌‌

این همی‌‌گفتند و دلشان می‌‌طپید ** بد کجا آید ز ما نعم العبید

خار خار دو فرشته هم نهشت ** تا که تخم خویش بینی را نکشت‌‌ 3420

پس همی‌‌گفتند کای ارکانیان ** بی‌‌خبر از پاکی روحانیان‌‌

ما بر این گردون تتقها می‌‌تنیم ** بر زمین آییم و شادروان زنیم‌‌

عدل توزیم و عبادت آوریم ** باز هر شب سوی گردون بر پریم‌‌

تا شویم اعجوبه‌‌ی دور زمان ** تا نهیم اندر زمین امن و امان‌‌

آن قیاس حال گردون بر زمین ** راست ناید فرق دارد در کمین‌‌ 3425

در بیان آن که حال خود و مستی خود پنهان باید داشت از جاهلان‌‌

بشنو الفاظ حکیم پرده‌‌ای ** سر همانجا نه که باده خورده‌‌ای‌‌

چون که از میخانه مستی ضال شد ** تسخر و بازیچه‌‌ی اطفال شد

می‌‌فتد او سو به سو بر هر رهی ** در گل و می‌‌خنددش هر ابلهی‌‌

او چنین و کودکان اندر پی‌‌اش ** بی‌‌خبر از مستی و ذوق می‌‌اش‌‌

خلق اطفال‌‌اند جز مست خدا ** نیست بالغ جز رهیده از هوا 3430

گفت دنیا لعب و لهو است و شما ** کودکید و راست فرماید خدا

از لعب بیرون نرفتی کودکی ** بی‌‌ذکات روح کی باشد ذکی‌‌

چون جماع طفل دان این شهوتی ** که همی‌‌رانند اینجا ای فتی‌‌

آن جماع طفل چه بود بازیی ** با جماع رستمی و غازیی‌‌

جنگ خلقان همچو جنگ کودکان ** جمله بی‌‌معنی و بی‌‌مغز و مهان‌‌ 3435

جمله با شمشیر چوبین جنگشان ** جمله در لاینفعی آهنگشان‌‌

جمله‌‌شان گشته سواره بر نیی ** کاین براق ماست یا دلدل پیی‌‌

حامل‌‌اند و خود ز جهل افراشته ** راکب و محمول ره پنداشته‌‌

باش تا روزی که محمولان حق ** اسب تازان بگذرند از نه طبق‌‌

تعرج الروح إلیه و الملک ** من عروج الروح یهتز الفلک‌‌ 3440

همچو طفلان جمله‌‌تان دامن سوار ** گوشه‌‌ی دامن‌‌گرفته اسب‌‌وار

از حق إن الظن لا يغنی رسید ** مرکب ظن بر فلک‌‌ها کی دوید

اغلب الظنین فی ترجیح ذا ** لا تماری الشمس فی توضیحها

آن گهی بینید مرکبهای خویش ** مرکبی سازیده‌‌اید از پای خویش‌‌

وهم و فکر و حس و ادراک شما ** همچو نی دان مرکب کودک هلا 3445

علمهای اهل دل حمالشان ** علمهای اهل تن احمالشان‌‌

علم چون بر دل زند یاری شود ** علم چون بر تن زند باری شود

گفت ایزد یحمل اسفاره ** بار باشد علم کان نبود ز هو

علم کان نبود ز هو بی‌‌واسطه ** آن نپاید همچو رنگ ماشطه‌‌

لیک چون این بار را نیکو کشی ** بار بر گیرند و بخشندت خوشی‌‌ 3450

هین مکش بهر هوا آن بار علم ** تا ببینی در درون انبار علم‌‌

تا که بر رهوار علم آیی سوار ** بعد از آن افتد ترا از دوش بار

از هواها کی رهی بی‌‌جام هو ** ای ز هو قانع شده با نام هو

از صفت و ز نام چه زاید خیال ** و آن خیالش هست دلال وصال‌‌