خار خار دو فرشته هم نهشت ** تا که تخم خویش بینی را نکشت‌‌

خار خار دو فرشته هم نهشت ** تا که تخم خویش بینی را نکشت‌‌ 3420

پس همی‌‌گفتند کای ارکانیان ** بی‌‌خبر از پاکی روحانیان‌‌

ما بر این گردون تتقها می‌‌تنیم ** بر زمین آییم و شادروان زنیم‌‌

عدل توزیم و عبادت آوریم ** باز هر شب سوی گردون بر پریم‌‌

تا شویم اعجوبه‌‌ی دور زمان ** تا نهیم اندر زمین امن و امان‌‌

آن قیاس حال گردون بر زمین ** راست ناید فرق دارد در کمین‌‌ 3425

در بیان آن که حال خود و مستی خود پنهان باید داشت از جاهلان‌‌

بشنو الفاظ حکیم پرده‌‌ای ** سر همانجا نه که باده خورده‌‌ای‌‌

چون که از میخانه مستی ضال شد ** تسخر و بازیچه‌‌ی اطفال شد

می‌‌فتد او سو به سو بر هر رهی ** در گل و می‌‌خنددش هر ابلهی‌‌

او چنین و کودکان اندر پی‌‌اش ** بی‌‌خبر از مستی و ذوق می‌‌اش‌‌

خلق اطفال‌‌اند جز مست خدا ** نیست بالغ جز رهیده از هوا 3430

گفت دنیا لعب و لهو است و شما ** کودکید و راست فرماید خدا

از لعب بیرون نرفتی کودکی ** بی‌‌ذکات روح کی باشد ذکی‌‌

چون جماع طفل دان این شهوتی ** که همی‌‌رانند اینجا ای فتی‌‌

آن جماع طفل چه بود بازیی ** با جماع رستمی و غازیی‌‌

جنگ خلقان همچو جنگ کودکان ** جمله بی‌‌معنی و بی‌‌مغز و مهان‌‌ 3435

جمله با شمشیر چوبین جنگشان ** جمله در لاینفعی آهنگشان‌‌

جمله‌‌شان گشته سواره بر نیی ** کاین براق ماست یا دلدل پیی‌‌

حامل‌‌اند و خود ز جهل افراشته ** راکب و محمول ره پنداشته‌‌

باش تا روزی که محمولان حق ** اسب تازان بگذرند از نه طبق‌‌

تعرج الروح إلیه و الملک ** من عروج الروح یهتز الفلک‌‌ 3440

همچو طفلان جمله‌‌تان دامن سوار ** گوشه‌‌ی دامن‌‌گرفته اسب‌‌وار

از حق إن الظن لا يغنی رسید ** مرکب ظن بر فلک‌‌ها کی دوید

اغلب الظنین فی ترجیح ذا ** لا تماری الشمس فی توضیحها

آن گهی بینید مرکبهای خویش ** مرکبی سازیده‌‌اید از پای خویش‌‌

وهم و فکر و حس و ادراک شما ** همچو نی دان مرکب کودک هلا 3445

علمهای اهل دل حمالشان ** علمهای اهل تن احمالشان‌‌

علم چون بر دل زند یاری شود ** علم چون بر تن زند باری شود

گفت ایزد یحمل اسفاره ** بار باشد علم کان نبود ز هو

علم کان نبود ز هو بی‌‌واسطه ** آن نپاید همچو رنگ ماشطه‌‌

لیک چون این بار را نیکو کشی ** بار بر گیرند و بخشندت خوشی‌‌ 3450

هین مکش بهر هوا آن بار علم ** تا ببینی در درون انبار علم‌‌

تا که بر رهوار علم آیی سوار ** بعد از آن افتد ترا از دوش بار

از هواها کی رهی بی‌‌جام هو ** ای ز هو قانع شده با نام هو

از صفت و ز نام چه زاید خیال ** و آن خیالش هست دلال وصال‌‌

دیده‌‌ای دلال بی‌‌مدلول هیچ ** تا نباشد جاده نبود غول هیچ‌‌ 3455

هیچ نامی بی‌‌حقیقت دیده‌‌ای ** یا ز گاف و لام گل گل چیده‌‌ای‌‌

اسم خواندی رو مسمی را بجو ** مه به بالا دان نه اندر آب جو

گر ز نام و حرف خواهی بگذری ** پاک کن خود را ز خود هین یک سری‌‌

همچو آهن ز آهنی بی‌‌رنگ شو ** در ریاضت آینه‌‌ی بی‌‌زنگ شو

خویش را صافی کن از اوصاف خود ** تا ببینی ذات پاک صاف خود 3460

بینی اندر دل علوم انبیا ** بی‌‌کتاب و بی‌‌معید و اوستا

گفت پیغمبر که هست از امتم ** کاو بود هم گوهر و هم همتم‌‌

مر مرا ز آن نور بیند جانشان ** که من ایشان را همی‌‌بینم بدان‌‌

بی‌‌صحیحین و احادیث و رواه ** بلکه اندر مشرب آب حیات‌‌

سر امسینا لکردیا بدان ** راز اصبحنا عرابیا بخوان‌‌ 3465

ور مثالی خواهی از علم نهان ** قصه گو از رومیان و چینیان‌‌

قصه‌‌ی مری کردن رومیان و چینیان در علم نقاشی و صورتگری‌‌

چینیان گفتند ما نقاش‌‌تر ** رومیان گفتند ما را کر و فر

گفت سلطان امتحان خواهم در این ** کز شماها کیست در دعوی گزین‌‌

اهل چین و روم چون حاضر شدند ** رومیان از بحث در مکث آمدند