بود دو خانه مقابل دربدر ** ز آن یکی چینی ستد رومی دگر

چینیان صد رنگ از شه خواستند ** پس خزینه باز کرد آن ارجمند

هر صباحی از خزینه رنگها ** چینیان را راتبه بود از عطا

رومیان گفتند نی نقش و نه رنگ ** در خور آید کار را جز دفع زنگ‌‌

در فرو بستند و صیقل می‌‌زدند ** همچو گردون ساده و صافی شدند 3475

از دو صد رنگی به بی‌‌رنگی رهی است ** رنگ چون ابر است و بی‌‌رنگی مهی است‌‌

هر چه اندر ابر ضو بینی و تاب ** آن ز اختر دان و ماه و آفتاب‌‌

چینیان چون از عمل فارغ شدند ** از پی شادی دهلها می‌‌زدند

شه در آمد دید آن جا نقشها ** می‌‌ربود آن عقل را و فهم را

بعد از آن آمد به سوی رومیان ** پرده را بالا کشیدند از میان‌‌ 3480

عکس آن تصویر و آن کردارها ** زد بر این صافی شده دیوارها

هر چه آن جا دید اینجا به نمود ** دیده را از دیده خانه می‌‌ربود

رومیان آن صوفیانند ای پدر ** بی‌‌ز تکرار و کتاب و بی‌‌هنر

لیک صیقل کرده‌‌اند آن سینه‌‌ها ** پاک از آز و حرص و بخل و کینه‌‌ها

آن صفای آینه وصف دل است ** کاو نقوش بی‌‌عدد را قابل است‌‌ 3485

صورت بی‌‌صورت بی‌‌حد غیب ** ز آینه‌‌ی دل تافت بر موسی ز جیب‌‌

گر چه آن صورت نگنجد در فلک ** نه به عرش و فرش و دریا و سمک‌‌

ز آن که محدود است و معدود است آن ** آینه‌‌ی دل را نباشد حد بدان‌‌

عقل اینجا ساکت آمد یا مضل ** ز آنکه دل با اوست یا خود اوست دل‌‌

عکس هر نقشی نتابد تا ابد ** جز ز دل هم با عدد هم بی‌‌عدد 3490

تا ابد هر نقش نو کاید بر او ** می‌‌نماید بی‌‌حجابی اندر او

اهل صیقل رسته‌‌اند از بوی و رنگ ** هر دمی بینند خوبی بی‌‌درنگ‌‌

نقش و قشر علم را بگذاشتند ** رایت عین الیقین افراشتند

رفت فکر و روشنایی یافتند ** نحر و بحر آشنایی یافتند

مرگ کاین جمله از او در وحشت‌‌اند ** می‌‌کنند این قوم بر وی ریشخند 3495

کس نیابد بر دل ایشان ظفر ** بر صدف آید ضرر نی بر گهر

گر چه نحو و فقه را بگذاشتند ** لیک محو و فقر را برداشتند

تا نقوش هشت جنت تافته ست ** لوح دلشان را پذیرا یافته ست‌‌

برترند از عرش و کرسی و خلا ** ساکنان مقعد صدق خدا

پرسیدن پیغامبر علیه السلام مر زید را امروز چونی و چون برخاستی و جواب گفتن او که اصبحت مومنا یا رسول الله‌‌

گفت پیغمبر صباحی زید را ** کیف اصبحت ای رفیق با صفا 3500

گفت عبدا مومنا باز اوش گفت ** کو نشان از باغ ایمان گر شگفت‌‌

گفت تشنه بوده‌‌ام من روزها ** شب نخفته ستم ز عشق و سوزها

تا ز روز و شب گذر کردم چنان ** که از اسپر بگذرد نوک سنان‌‌

که از آن سو جمله‌‌ی ملت یکی ست ** صد هزاران سال و یک ساعت یکی ست‌‌

هست ازل را و ابد را اتحاد ** عقل را ره نیست آن سو ز افتقاد 3505

گفت از این ره کو رهاوردی بیار ** در خور فهم و عقول این دیار

گفت خلقان چون ببینند آسمان ** من ببینم عرش را با عرشیان‌‌

هشت جنت هفت دوزخ پیش من ** هست پیدا همچو بت پیش شمن‌‌

یک به یک وامی‌‌شناسم خلق را ** همچو گندم من ز جو در آسیا

که بهشتی کیست و بیگانه کی است ** پیش من پیدا چو مار و ماهی است‌‌ 3510

این زمان پیدا شده بر این گروه ** یوم تبیض و تسود وجوه‌‌

پیش از این هر چند جان پر عیب بود ** در رحم بود و ز خلقان غیب بود

الشقی من شقی فی بطن الام ** من سمات الجسم یعرف حالهم‌‌

تن چو مادر طفل جان را حامله ** مرگ درد زادن است و زلزله‌‌

جمله جانهای گذشته منتظر ** تا چگونه زاید آن جان بطر 3515

زنگیان گویند خود از ماست او ** رومیان گویند بس زیباست او

چون بزاید در جهان جان و جود ** پس نماند اختلاف بیض و سود

گر بود زنگی برندش زنگیان ** روم را رومی برد هم از میان‌‌

تا نزاد او مشکلات عالم است ** آن که نازاده شناسد او کم است‌‌

او مگر ینظر بنور الله بود ** کاندرون پوست او را ره بود 3520