چون سقوا ماء حمیما قطعت ** جملة الأستار مما أفظعت‌‌

چون سقوا ماء حمیما قطعت ** جملة الأستار مما أفظعت‌‌ 3600

Sıcak suyu içtikleri gibi kendilerini rüsvay edecek sırları tamamı ile açığa vurulmuş oldu.

نار از آن آمد عذاب کافران ** که حجر را نار باشد امتحان‌‌

Taş; ateşle sınanacağı ( ateş içinde parçalanıp yumuşayacağı, eriyebileceği) için kâfirler, ateşe atılırlar, onların azabı ateşle olur.

آن دل چون سنگ را ما چند چند ** نرم گفتیم و نمی‌‌پذرفت پند

O taş gibi gönle biz kaç kereler yumuşak sözler söyledik, fakat öğüt almadı.

ریش بد را داروی بد یافت رگ ** مر سر خر را سزد دندان سگ‌‌

Damarda da kötü yara olursa oraya kötü ilâç konur, eşeğin başına köpeğin dişi lâyıktır.

الخبیثات الخبیثین حکمت است ** زشت را هم زشت جفت و بابت است‌‌

“Habîs olan şeyler habîsler içindir” hükmü bir hikmettir. Çirkine münasip olan çirkin eştir.

پس تو هر جفتی که می‌‌خواهی برو ** محو و هم شکل و صفات او بشو 3605

Şu halde sen de hangi eşi dilersen yürü, onu al. Tanrı’da mahvol, onun sıfatlarını kazan!

نور خواهی مستعد نور شو ** دور خواهی خویش بین و دور شو

Nur istersen nura istidat kazan; Tanrı’dan uzaklık istersen kendini gör, uzaklaş!

ور رهی خواهی ازین سجن خرب ** سر مکش از دوست و اسجد و اقترب‌‌

Yok, eğer bu harap zindandan kurtulmaya bir yol istersen sevgiliden baş çekme, secde et de yaklaş!

بقیه‌‌ی قصه‌‌ی زید در جواب رسول علیه السلام‌‌

Zeyd’in, Peygamber Sallâllahu Aleyhi Vesellem’e cevabı, bu hikâyenin sonu

این سخن پایان ندارد خیز زید ** بر براق ناطقه بر بند قید

Bu sözün sonu yoktur. Zeyd; kalk, natıka Burak’ını bağla!

ناطقه چون فاضح آمد عیب را ** می‌‌دراند پرده‌‌های غیب را

Söz söylemek kabiliyeti ayıbı açar; gayb perdelerini yırtar.

غیب مطلوب حق آمد چند گاه ** این دهل‌‌زن را بران بر بند راه‌‌ 3610

Tanrı, nice yerlerde gaybı ister. Şu davulcuyu sür, yolu kapa.

تک مران در کش عنان مستور به ** هر کس از پندار خود مسرور به‌‌

Atını hızlı sürme, yuları çek. Sırların gizli kalması, herkesin gizli zannından mesrur olması daha iyi.

حق همی‌‌خواهد که نومیدان او ** زین عبادت هم نگردانند رو

Hak kendisinden ümit kesenlerin de bu ibadetten yüz çevirmemelerini istemektedir;

هم به اومیدی مشرف می‌‌شوند ** چند روزی در رکابش می‌‌دوند

Onlar da bir ümide kapılsınlar, birkaç gün o ümidin maiyetinde koşup dursunlar;

خواهد آن رحمت بتابد بر همه ** بر بد و نیک از عموم مرحمه‌‌

Tanrı’nın merhameti herkese şâmil olduğundan diler ki o rahmet, herkesi aydınlatsın.

حق همی‌‌خواهد که هر میر و اسیر ** با رجا و خوف باشند و حذیر 3615

Her bey, her esir, ümit ve korkuyla Tanrı’dan çekinsin.

این رجا و خوف در پرده بود ** تا پس این پرده پرورده شود

Bu ümit ve korku: herkes bu perdenin ardında beslenip yetişsin diye perde ardına girmiştir.

چون دریدی پرده کو خوف و رجا ** غیب را شد کر و فری بر ملا

Ümit ve korku perdesini yırttın mı... Gayb, bütün şâşâasıyla ortaya çıkar.

بر لب جو برد ظنی یک فتا ** که سلیمان است ماهی‌‌گیر ما

Bir genç dere kıyısında balık tutan birisini görüp, “Bu balıkçı Süleyman olmalı” diye zanna düştü.

گر وی است این از چه فرد است و خفی است ** ور نه سیمای سلیمانیش چیست‌‌

Süleyman’sa neden yalnız ve gizlenmiş; değilse nasıl oluyor da bu derece Süleyman’a benziyor?”

اندر این اندیشه می‌‌بود او دو دل ** تا سلیمان گشت شاه و مستقل‌‌ 3620

Süleyman tekrar müstakil bir padişah oluncaya kadar gönlünde bu şüphe vardı.

دیو رفت از ملک و تخت او گریخت ** تیغ بختش خون آن شیطان بریخت‌‌

Dev, onun tahtından, diyarından yıkılıp gitti; baht kılıcı, o şeytanın kanını döktü.

کرد در انگشت خود انگشتری ** جمع آمد لشکر دیو و پری‌‌

Yine yüzüğünü parmağına taktı dev ve peri askerlerini yine başına topladı.

آمدند از بهر نظاره رجال ** در میانشان آن که بد صاحب خیال‌‌

Halk, seyretmek için tapuya geldiler, düşünceye kapılmış olan genç de onların arasına katılıp huzura vardı.

چون در انگشتش بدید انگشتری ** رفت اندیشه و تحری یک سری‌‌

Süleyman’ın parmağında yüzüğü görünce düşüncesi, kuruntusu tamamı ile geçti.

وهم آن گاه است کان پوشیده است ** این تحری از پی نادیده است‌‌ 3625

Vehim, işin gizli, kapalı olduğu zamandadır. Bu araştırma görünmeyen şey içindir.

شد خیال غایب اندر سینه زفت ** چون که حاضر شد خیال او برفت‌‌

Ortada olmayan şeyin kuruntusu, büyüdükçe büyür. Fakat gaypta olana şey, meydana çıktı mı, kuruntu geçer.

گر سمای نور بی‌‌باریده نیست ** هم زمین تار بی‌‌بالیده نیست‌‌

Nurlu gökyüzü yağışsız olmaz ama kara yeryüzü de nebatatı yetiştirmeden vazgeçmez.

يؤمنون بالغيب می‌‌باید مرا ** ز آن ببستم روزن فانی سرا

Bana gayba iman edenler gerek... Onun için bu fâni konağın penceresini örttüm.

چون شکافم آسمان را در ظهور ** چون بگویم هل تری فیها فطور

Nasıl izhar eder de gökleri yarar, açarım; eğer hakikatleri meydana korsam, nasıl “ Bunda bir ayıp, bir noksan gördün mü?” diyebilirim?

تا در این ظلمت تحری گسترند ** هر کسی رو جانبی می‌‌آورند 3630

Bu karanlıkta arayıp taradıkça herkes, yüzünü bir tarafa çevirir;

مدتی معکوس باشد کارها ** شحنه را دزد آورد بر دارها

İşler bir zaman aksine gider; hırsız, polisi dar ağacına sürükler...

تا که بس سلطان و عالی همتی ** بنده‌‌ی بنده‌‌ی خود آید مدتی‌‌

Böylece bir nice sultan, bir nice yüce himmetli, bir müddet kendi kuluna kul olur.

بندگی در غیب آید خوب و گش ** حفظ غیب آید در استعباد خوش‌‌

Kul, efendisinin huzurunda değilken de kulluğunu korur, itaatten çıkmazsa bu kulluk iyi ve hoş bir kulluktur.

کو که مدح شاه گوید پیش او ** تا که در غیبت بود او شرم رو

Bu padişahın önünde onu öğen kişi nerede, padişah yokken bile ondan utanıp çekinen nerede.

قلعه داری کز کنار مملکت ** دور از سلطان و سایه‌‌ی سلطنت‌‌ 3635

Memleket ucunda, padişahtan saltanat sayesinden uzak bir kale dizdarı;

پاس دارد قلعه را از دشمنان ** قلعه نفروشد به مال بی‌‌کران‌‌

Kaleyi düşmanlardan korur, orasını sayısız mal ve para verse bile satmaz,

غایب از شه در کنار ثغرها ** همچو حاضر او نگه دارد وفا

Padişah orada değilken, hudut boylarında, padişahın huzurundaymış gibi vefakârlıkta bulunursa;

پیش شه او به بود از دیگران ** که به خدمت حاضرند و جان فشان‌‌

O dizdar; elbette padişahın yanında, huzurunda bulunan ve can feda eden kişilerden daha değerlidir.

پس به غیبت نیم ذره‌‌ی حفظ کار ** به که اندر حاضری ز آن صد هزار

Şu halde yarı zerre miktarı, fakat gaibane emir tutmak; emredicinin huzurunda kulluk etmek ve emrine uymaktan yüz binlerce defa üstündür.

طاعت و ایمان کنون محمود شد ** بعد مرگ اندر عیان مردود شد 3640

Kulluk ve iman, şimdi makbuldür. Fakat ölümden sonra her şey meydana çıkınca inanmak, bir işe yaramaz.

چون که غیب و غایب و رو پوش به ** پس لبان بر بند لب خاموش به‌‌

Hakikatın kapalı, örtülü olması ve gayba inanmak daha iyi, daha makbul olunca ağzın kapalı, dudağın yumuk olması elbette iyidir.

ای برادر دست وا دار از سخن ** خود خدا پیدا کند علم لدن‌‌

Kardeş, sözden el çek ki bizzat Tanrı, sende Ledün ilmini meydana çıkarsın.

بس بود خورشید را رویش گواه ** أی شی‌‌ء أعظم الشاهد إله‌‌

Güneşin varlığına delil kendisi yeter. Tanrı’dan daha ulu şahit kimdir?

نه بگویم چون قرین شد در بیان ** هم خدا و هم ملک هم عالمان‌‌

Hayır... Söyleyeceğim çünkü Kur’an’da şahadet hususunda hep beraberce Tanrı da anılmıştır, melek de âlimler de.

یشهد الله و الملک و اهل العلوم ** إنه لا رب إلا من یدوم‌‌ 3645

Tanrı da şahadet eder, melekler de, bilgili kişiler de: Şüphe yok ki Rabb, ancak daimî Tanrı’dır...

چون گواهی داد حق که بود ملک ** تا شود اندر گواهی مشترک‌‌

Hak, şahadet edince melek kim oluyor ki şahadette Tanrı ile müşterek olsun!

ز آن که شعشاع حضور آفتاب ** بر نتابد چشم و دلهای خراب‌‌

Çünkü ziyaya tahammül edemeyen zavallı gözlerle biçare gönüllerin güneşin nuruna ve güneşe takatleri yoktur.

چون خفاشی کاو تف خورشید را ** بر نتابد بگسلد اومید را

Bu çeşit gözler, böyle gönüller, yarasaya benzerler. Yarasa güneşin ışığına, güneşin hararetine tahammül edemez, ümidini keser ( güneşten mahrum kalır)

پس ملایک را چو ما هم یار دان ** جلوه گر خورشید را بر آسمان‌‌

Gökyüzünde cilve eden güneşe şahadette, melekleri de bize dost, bize eş bil!