حق همی‌‌خواهد که نومیدان او ** زین عبادت هم نگردانند رو

Hak kendisinden ümit kesenlerin de bu ibadetten yüz çevirmemelerini istemektedir;

هم به اومیدی مشرف می‌‌شوند ** چند روزی در رکابش می‌‌دوند

Onlar da bir ümide kapılsınlar, birkaç gün o ümidin maiyetinde koşup dursunlar;

خواهد آن رحمت بتابد بر همه ** بر بد و نیک از عموم مرحمه‌‌

Tanrı’nın merhameti herkese şâmil olduğundan diler ki o rahmet, herkesi aydınlatsın.

حق همی‌‌خواهد که هر میر و اسیر ** با رجا و خوف باشند و حذیر 3615

Her bey, her esir, ümit ve korkuyla Tanrı’dan çekinsin.

این رجا و خوف در پرده بود ** تا پس این پرده پرورده شود

Bu ümit ve korku: herkes bu perdenin ardında beslenip yetişsin diye perde ardına girmiştir.

چون دریدی پرده کو خوف و رجا ** غیب را شد کر و فری بر ملا

Ümit ve korku perdesini yırttın mı... Gayb, bütün şâşâasıyla ortaya çıkar.

بر لب جو برد ظنی یک فتا ** که سلیمان است ماهی‌‌گیر ما

Bir genç dere kıyısında balık tutan birisini görüp, “Bu balıkçı Süleyman olmalı” diye zanna düştü.

گر وی است این از چه فرد است و خفی است ** ور نه سیمای سلیمانیش چیست‌‌

Süleyman’sa neden yalnız ve gizlenmiş; değilse nasıl oluyor da bu derece Süleyman’a benziyor?”

اندر این اندیشه می‌‌بود او دو دل ** تا سلیمان گشت شاه و مستقل‌‌ 3620

Süleyman tekrar müstakil bir padişah oluncaya kadar gönlünde bu şüphe vardı.

دیو رفت از ملک و تخت او گریخت ** تیغ بختش خون آن شیطان بریخت‌‌

Dev, onun tahtından, diyarından yıkılıp gitti; baht kılıcı, o şeytanın kanını döktü.

کرد در انگشت خود انگشتری ** جمع آمد لشکر دیو و پری‌‌

Yine yüzüğünü parmağına taktı dev ve peri askerlerini yine başına topladı.

آمدند از بهر نظاره رجال ** در میانشان آن که بد صاحب خیال‌‌

Halk, seyretmek için tapuya geldiler, düşünceye kapılmış olan genç de onların arasına katılıp huzura vardı.

چون در انگشتش بدید انگشتری ** رفت اندیشه و تحری یک سری‌‌

Süleyman’ın parmağında yüzüğü görünce düşüncesi, kuruntusu tamamı ile geçti.

وهم آن گاه است کان پوشیده است ** این تحری از پی نادیده است‌‌ 3625

Vehim, işin gizli, kapalı olduğu zamandadır. Bu araştırma görünmeyen şey içindir.

شد خیال غایب اندر سینه زفت ** چون که حاضر شد خیال او برفت‌‌

Ortada olmayan şeyin kuruntusu, büyüdükçe büyür. Fakat gaypta olana şey, meydana çıktı mı, kuruntu geçer.

گر سمای نور بی‌‌باریده نیست ** هم زمین تار بی‌‌بالیده نیست‌‌

Nurlu gökyüzü yağışsız olmaz ama kara yeryüzü de nebatatı yetiştirmeden vazgeçmez.

يؤمنون بالغيب می‌‌باید مرا ** ز آن ببستم روزن فانی سرا

Bana gayba iman edenler gerek... Onun için bu fâni konağın penceresini örttüm.

چون شکافم آسمان را در ظهور ** چون بگویم هل تری فیها فطور

Nasıl izhar eder de gökleri yarar, açarım; eğer hakikatleri meydana korsam, nasıl “ Bunda bir ayıp, bir noksan gördün mü?” diyebilirim?

تا در این ظلمت تحری گسترند ** هر کسی رو جانبی می‌‌آورند 3630

Bu karanlıkta arayıp taradıkça herkes, yüzünü bir tarafa çevirir;

مدتی معکوس باشد کارها ** شحنه را دزد آورد بر دارها

İşler bir zaman aksine gider; hırsız, polisi dar ağacına sürükler...

تا که بس سلطان و عالی همتی ** بنده‌‌ی بنده‌‌ی خود آید مدتی‌‌

Böylece bir nice sultan, bir nice yüce himmetli, bir müddet kendi kuluna kul olur.

بندگی در غیب آید خوب و گش ** حفظ غیب آید در استعباد خوش‌‌

Kul, efendisinin huzurunda değilken de kulluğunu korur, itaatten çıkmazsa bu kulluk iyi ve hoş bir kulluktur.

کو که مدح شاه گوید پیش او ** تا که در غیبت بود او شرم رو

Bu padişahın önünde onu öğen kişi nerede, padişah yokken bile ondan utanıp çekinen nerede.

قلعه داری کز کنار مملکت ** دور از سلطان و سایه‌‌ی سلطنت‌‌ 3635

Memleket ucunda, padişahtan saltanat sayesinden uzak bir kale dizdarı;

پاس دارد قلعه را از دشمنان ** قلعه نفروشد به مال بی‌‌کران‌‌

Kaleyi düşmanlardan korur, orasını sayısız mal ve para verse bile satmaz,

غایب از شه در کنار ثغرها ** همچو حاضر او نگه دارد وفا

Padişah orada değilken, hudut boylarında, padişahın huzurundaymış gibi vefakârlıkta bulunursa;

پیش شه او به بود از دیگران ** که به خدمت حاضرند و جان فشان‌‌

O dizdar; elbette padişahın yanında, huzurunda bulunan ve can feda eden kişilerden daha değerlidir.

پس به غیبت نیم ذره‌‌ی حفظ کار ** به که اندر حاضری ز آن صد هزار

Şu halde yarı zerre miktarı, fakat gaibane emir tutmak; emredicinin huzurunda kulluk etmek ve emrine uymaktan yüz binlerce defa üstündür.

طاعت و ایمان کنون محمود شد ** بعد مرگ اندر عیان مردود شد 3640

Kulluk ve iman, şimdi makbuldür. Fakat ölümden sonra her şey meydana çıkınca inanmak, bir işe yaramaz.

چون که غیب و غایب و رو پوش به ** پس لبان بر بند لب خاموش به‌‌

Hakikatın kapalı, örtülü olması ve gayba inanmak daha iyi, daha makbul olunca ağzın kapalı, dudağın yumuk olması elbette iyidir.

ای برادر دست وا دار از سخن ** خود خدا پیدا کند علم لدن‌‌

Kardeş, sözden el çek ki bizzat Tanrı, sende Ledün ilmini meydana çıkarsın.

بس بود خورشید را رویش گواه ** أی شی‌‌ء أعظم الشاهد إله‌‌

Güneşin varlığına delil kendisi yeter. Tanrı’dan daha ulu şahit kimdir?

نه بگویم چون قرین شد در بیان ** هم خدا و هم ملک هم عالمان‌‌

Hayır... Söyleyeceğim çünkü Kur’an’da şahadet hususunda hep beraberce Tanrı da anılmıştır, melek de âlimler de.

یشهد الله و الملک و اهل العلوم ** إنه لا رب إلا من یدوم‌‌ 3645

Tanrı da şahadet eder, melekler de, bilgili kişiler de: Şüphe yok ki Rabb, ancak daimî Tanrı’dır...

چون گواهی داد حق که بود ملک ** تا شود اندر گواهی مشترک‌‌

Hak, şahadet edince melek kim oluyor ki şahadette Tanrı ile müşterek olsun!

ز آن که شعشاع حضور آفتاب ** بر نتابد چشم و دلهای خراب‌‌

Çünkü ziyaya tahammül edemeyen zavallı gözlerle biçare gönüllerin güneşin nuruna ve güneşe takatleri yoktur.

چون خفاشی کاو تف خورشید را ** بر نتابد بگسلد اومید را

Bu çeşit gözler, böyle gönüller, yarasaya benzerler. Yarasa güneşin ışığına, güneşin hararetine tahammül edemez, ümidini keser ( güneşten mahrum kalır)

پس ملایک را چو ما هم یار دان ** جلوه گر خورشید را بر آسمان‌‌

Gökyüzünde cilve eden güneşe şahadette, melekleri de bize dost, bize eş bil!

کاین ضیا ما ز آفتابی یافتیم ** چون خلیفه بر ضعیفان تافتیم‌‌ 3650

“ Biz o tek güneşten nurlandık, güneşin halifesi gibi zayıfları nurlandık” diye şahadet ederler.

چون مه نو یا سه روزه یا که بدر ** مرتبه‌‌ی هر یک ملک در نور و قدر

Her melek; yeni ay, yahut üç günlük ay, yahut da dolunay gibi kemal, nur ve kudret sahibidir.

ز اجنحه‌‌ی نور ثلاث او رباع ** بر مراتب هر ملک را آن شعاع‌‌

O şûle; üçer, dörder kanatlı meleklerin her birine, mertebelerine göre vurmakta, onları nurlandırmaktadır.

همچو پرهای عقول انسیان ** که بسی فرق است شان اندر میان‌‌

Meleklerin kanatları insanların akıl kanatlarına benzer. İnsanların akılları arasında da çok fark vardır.

پس قرین هر بشر در نیک و بد ** آن ملک باشد که مانندش بود

İyilikte olsun, kötülükte olsun her insana kendisine benzer bir melek arkadaştır.

چشم اعمش چون که خور را بر نتافت ** اختر او را شمع شد تا ره بیافت‌‌ 3655

Gözü tahammül edemediği için çipile, yıldız ışık verir, o da bu suretle yol bulur.

گفتن پیغامبر علیه السلام مر زید را که این سر را فاش تر از این مگو و متابعت نگاه دار

Peygamber Sallâllahu Aleyhi Vesellem’in Zeyd’e “Bunun sırrını faşetme; gözet!” demesi

گفت پیغمبر که اصحابی نجوم ** رهروان را شمع و شیطان را رجوم‌‌

Peygamber “ Sahabem yıldızlar gibi yola gidenlere ışık, şeytanlara taştır” dedi.

هر کسی را گر بدی آن چشم و زور ** کاو گرفتی ز آفتاب چرخ نور

Herkes uzaktan görebilseydi gökyüzündeki güneşle nurlanırdı.

کی ستاره حاجت استی ای ذلیل ** که بدی بر نور خورشید او دلیل‌‌

Ve ey aşağılık kişi, güneşin nuruna delalet etmek üzere yıldıza ne lûzum kalırdı?

ماه می‌‌گوید به خاک و ابر و فی ** من بشر بودم ولی یوحی الی‌‌

Ay; buluta, toprağa ve gölge der ki: “Ben de sizin gibi insanım. Ancak bana vahiy geliyor.

چون شما تاریک بودم در نهاد ** وحی خورشیدم چنین نوری بداد 3660

Ben de yaratılışta sizin gibi karanlıktım. Fakat vahiy güneşi, bana böyle bir nur verdi.

ظلمتی دارم به نسبت با شموس ** نور دارم بهر ظلمات نفوس‌‌

Güneşlere nispetle biraz karanlığım, fakat insanların karanlıklarına nispetle nurluyum.