ای علی که جمله عقل و دیده‌‌ای ** شمه ای واگو از آن چه دیده‌‌ای‌‌

ای علی که جمله عقل و دیده‌‌ای ** شمه ای واگو از آن چه دیده‌‌ای‌‌ 3745

تیغ حلمت جان ما را چاک کرد ** آب علمت خاک ما را پاک کرد

باز گو دانم که این اسرار هوست ** ز آن که بی‌‌شمشیر کشتن کار اوست‌‌

صانع بی‌‌آلت و بی‌‌جارحه ** واهب این هدیه‌‌های رابحه‌‌

صد هزاران می‌‌چشاند هوش را ** که خبر نبود دو چشم و گوش را

باز گو ای باز عرش خوش شکار ** تا چه دیدی این زمان از کردگار 3750

چشم تو ادراک غیب آموخته ** چشمهای حاضران بر دوخته‌‌

آن یکی ماهی همی‌‌بیند عیان ** و آن یکی تاریک می‌‌بیند جهان‌‌

و آن یکی سه ماه می‌‌بیند به هم ** این سه کس بنشسته یک موضع نعم‌‌

چشم هر سه باز و گوش هر سه تیز ** در تو آویزان و از من در گریز

سحر عین است این عجب لطف خفی است ** بر تو نقش گرگ و بر من یوسفی است‌‌ 3755

عالم ار هجده هزار است و فزون ** هر نظر را نیست این هجده زبون‌‌

راز بگشا ای علی مرتضی ** ای پس سوء القضاء حسن القضاء

یا تو واگو آن چه عقلت یافته ست ** یا بگویم آن چه بر من تافته ست‌‌

از تو بر من تافت چون داری نهان ** می‌‌فشانی نور چون مه بی‌‌زبان‌‌

لیک اگر در گفت آید قرص ماه ** شب روان را زودتر آرد به راه‌‌ 3760

از غلط ایمن شوند و از ذهول ** بانگ مه غالب شود بر بانگ غول‌‌

ماه بی‌‌گفتن چو باشد رهنما ** چون بگوید شد ضیا اندر ضیا

چون تو بابی آن مدینه‌‌ی علم را ** چون شعاعی آفتاب حلم را

باز باش ای باب بر جویای باب ** تا رسد از تو قشور اندر لباب‌‌

باز باش ای باب رحمت تا ابد ** بارگاه ما له کفوا أحد 3765

هر هوا و ذره‌‌ای خود منظری است ** ناگشاده کی گود کانجا دری است‌‌

تا بنگشاید دری را ديدبان ** در درون هرگیز نجنبك این گمان

چون گشاه شد دری حیران شود ** مرغ اومید و طمع پُران شود

غافلی ناگه به ویران گنج یافت ** سوی هر ویران از آن پس می‌‌شتافت‌‌

تا ز درویشی نیابی تو گهر ** کی گهر جویی ز درویشی دگر 3770

سالها گر ظن دود با پای خویش ** نگذرد ز اشکاف بینیهای خویش‌‌

تا به بینی نایدت از غیب بو ** غیر بینی هیچ می‌‌بینی بگو

سوال کردن آن کافر از امیر المومنین علی علیه السلام که بر چون منی مظفر شدی شمشیر را از دست چون انداختی // پس بگفت آن نومسلمان ولی ** از سر مستی و لذت با علی

که بفرما یا امیر المومنین.** تا بجنبد جان به تن در چون جنین

هفت اختر هر جنین را مدتی ** می‌‌کنند ای جان به نوبت خدمتی‌‌

چون که وقت آید که جان گیرد جنین ** آفتابش آن زمان گردد معین‌‌ 3775

این جنین در جنبش آید ز آفتاب ** کافتابش جان همی‌‌بخشد شتاب‌‌

از دگر انجم بجز نقشی نیافت ** این جنین تا آفتابش بر نتافت‌‌

از کدامین ره تعلق یافت او ** در رحم با آفتاب خوب رو

از ره پنهان که دور از حس ماست ** آفتاب چرخ را بس راههاست‌‌

آن رهی که زر بیابد قوت از او ** و آن رهی که سنگ شد یاقوت از او 3780

آن رهی که سرخ سازد لعل را ** و آن رهی که برق بخشد نعل را

آن رهی که پخته سازد میوه را ** و آن رهی که دل دهد کالیوه را

باز گو ای باز پر افروخته ** با شه و با ساعدش آموخته‌‌

باز گو ای باز عنقا گیر شاه ** ای سپاه اشکن به خود نی با سپاه‌‌

امت وحدی یکی و صد هزار ** باز گو ای بنده بازت را شکار 3785

در محل قهر این رحمت ز چیست ** اژدها را دست‌‌دادن راه کیست‌‌

جواب گفتن امیر المؤمنین که سبب افکندن شمشیر از دست چه بود در آن حالت‌‌

گفت من تیغ از پی حق می‌‌زنم ** بنده‌‌ی حقم نه مأمور تنم‌‌

شیر حقم نیستم شیر هوا ** فعل من بر دین من باشد گوا

ما رمیت إذ رمیتم در حراب ** من چو تیغم و آن زننده آفتاب‌‌

رخت خود را من ز ره برداشتم ** غیر حق را من عدم انگاشتم‌‌ 3790

سایه‌‌ام من کدخدایم آفتاب ** حاجبم من نیستم او را حجاب‌‌

من چو تیغم پر گهرهای وصال ** زنده گردانم نه کشته در قتال‌‌

خون نپوشد گوهر تیغ مرا ** باد از جا کی برد میغ مرا

که نیم کوهم ز حلم و صبر و داد ** کوه را کی در رباید تند باد