گر نفرمودی قصاصی بر جناة ** یا نگفتی فی القصاص آمد حیات‌‌

Canilere kısas emretmese, yahut “Kısasta hayat var” demeseydi,

خود که را زهره بدی تا او ز خود ** بر اسیر حکم حق تیغی زند

Kimin haddi vardı ki kendiliğinden, Tanrı hükmüne esir olmuş bir kişiye kılıç vurabilsin!

ز آن که داند هر که چشمش را گشود ** کآن کشنده سخره‌‌ی تقدیر بود 3890

Çünkü Tanrı, kimin gözünü açmışsa o adam bilir ki katil, takdirin esiridir.

هر که را آن حکم بر سر آمدی ** بر سر فرزند هم تیغی زدی‌‌

O takdir kimin boynuna geçmişse kendi oğlunun başına bile kılıç vurmuştur.

رو بترس و طعنه کم زن بر بدان ** پیش دام حکم عجز خود بدان‌‌

Yürü, kork ve kötüleri az kına; takdirin hüküm tuzağına karşı aczini bil!

تعجب کردن آدم علیه السلام از ضلالت ابلیس لعین و عجب آوردن‌‌

Âdem Aleyhisselâm’ın İblis’in sapıklığına şaşması ve ululanması

چشم آدم بر بلیسی کو شقی ست ** از حقارت و از زیافت بنگریست‌‌

Âdem Peygamber, ansızın esasen şakî olan İblise hor baktı.

خویش بینی کرد و آمد خود گزین ** خنده زد بر کار ابلیس لعین‌‌

Kendisini beğenip, kendisini ulu görüp melun şeytanın yaptığı işe güldü.

بانگ بر زد غیرت حق کای صفی ** تو نمی‌‌دانی ز اسرار خفی‌‌ 3895

Tanrı gayreti bağırdı: Ey tertemiz adam! Sen gizli sırları bilmiyorsun.

پوستین را باژگونه گر کند ** کوه را از بیخ و از بن بر کند

Eğer Tanrı kürkü ters giyerse dağı bile ta kökünden temelinden söker.

پرده‌‌ی صد آدم آن دم بر درد ** صد بلیس نو مسلمان آورد

O zaman, yüzlerce Âdem’in perdesini yırtar, yüzlerce yeni müslüman olmuş suçsuz, günahsız iblis yaratır!

گفت آدم توبه کردم زین نظر ** این چنین گستاخ نندیشم دگر

Âdem “Bu hor görüşten tövbe ettim. Bir daha böyle küstahça düşünceye düşmem” dedi.

یا غیاث المستغیثین اهدنا ** لا افتخار بالعلوم و الغنی‌‌

Ey yardım dileyenlerin yardımcısı, bize hidayet ver. Bilgilerle, zenginlikle öğünmeye imkân yok.

لا تزغ قلبا هدیت بالکرم ** و اصرف السوء الذی خط القلم‌‌ 3900

Kerem ederek hidayet ettiğin kalbi azdırma; takdir ettiğin kötülükleri bizden defet;

بگذران از جان ما سوء القضا ** وا مبر ما را ز اخوان صفا

Kötü kazaları üstümüzden esirge; bizi Tanrı’ya razı olan kardeşlerden ayırma!

تلخ‌‌تر از فرقت تو هیچ نیست ** بی‌‌پناهت غیر پیچا پیچ نیست‌‌

Senin ayrılığından daha acı bir şey yok... Sana sığınmazsak sen esirgemezsen işimiz, gücümüz ancak kargaşalıktır.

رخت ما هم رخت ما را راه زن ** جسم ما مر جان ما را جامه کن‌‌

Zaten malımız mülkümüz; malımızın, mülkümüzün yolunu kesmekte... Zaten cismimizi soyup çırçıplak bırakmakta!

دست ما چون پای ما را می‌‌خورد ** بی‌‌امان تو کسی جان چون برد

Elimiz, ayağımıza kastettikten sonra artık kim, senin lûtfun olmadıkça canını kurtarabilir ki?

ور برد جان زین خطرهای عظیم ** برده باشد مایه‌‌ی ادبار و بیم‌‌ 3905

Bu pek büyük tehlikelerden canını kurtarsa bile kurtardığı şey ancak idbar ve tehlike sermayesi kesilir.

ز آن که جان چون واصل جانان نبود ** تا ابد با خویش کور است و کبود

Çünkü can, canana ulaşmadıkça ebediyen kördür... ebediyen yaslıdır.

چون تو ندهی راه جان خود برده گیر ** جان که بی‌‌تو زنده باشد مرده گیر

Esasen senin inayetin olmazsa can, âdeta bir tutsaktır; seninle diri olmayan canı ölü farz et.

گر تو طعنه می‌‌زنی بر بندگان ** مر ترا آن می‌‌رسد ای کامران‌‌

Sen kullara darılır,kulları kınarsan, Ey Tanrı hakkındır, yaparsın.

ور تو ماه و مهر را گویی جفا ** ور تو قد سرو را گویی دوتا

Aya, güneşe kusurlu, nursuz... Servinin boyuna iki büklüm;

ور تو چرخ و عرش را خوانی حقیر ** ور تو کان و بحر را گویی فقیر 3910

Feleğe, arşa hor ve aşağı... madene, denize yoksul dersen,

آن به نسبت با کمال تو رواست ** ملک اکمال فناها مر تراست‌‌

Kemaline nispetle yaraşır. Çünkü yokluklara kemal verip onlara eriştirme kudreti ancak senindir.

که تو پاکی از خطر و ز نیستی ** نیستان را موجد و معنیستی‌‌

Çünkü sende yokluk ve ihtiyaç yoktur; yokları icat eden, onları ihtiyaçtan kurtaran sensin.

آن که رویانید داند سوختن ** ز آن که چون بدرید داند دوختن‌‌

Yetiştiren, yakmayı da bilir; çünkü yırtık söken, dikmeyi de bilir.

می‌‌بسوزد هر خزان مر باغ را ** باز رویاند گل صباغ را

Her güz; bağı bahçeyi yakıp yandırmakta. Sonra yeniden bahçeleri renklere boyayan kırmızı güllere boyayan kırmızı gülleri yetiştirmektedir.

کای بسوزیده برون آ تازه شو ** بار دیگر خوب و خوب آوازه شو 3915

“ Ey yanıp yakılan, zuhur et, yenilen; tekrar güzelleş, güzel sesli bir hale gel” diye hepsini yeniden yaratır.

چشم نرگس کور شد بازش بساخت ** حلق نی ببرید و بازش خود نواخت‌‌

Nergisin gözü körleşir, o, tekrar açar... Kamışın boğazını keser, sonra yine kendisi tekrar okşar, ondan nağmeler çıkarır.

ما چو مصنوعیم و صانع نیستیم ** جز زبون و جز که قانع نیستیم‌‌

Biz mademki masnu’uz, sâni değiliz... Şu halde ancak zebunuz, ancak kanaatkârız.

ما همه نفسی و نفسی می‌‌زنیم ** گر نخوانی ما همه اهرمنیم‌‌

Hepimiz “Nefsim, nefsim” deyip durmakta, hepimiz yalnız kendimizi düşünmekteyiz. Sen buna lûtufta bulunmazsan şeytanız.

ز آن ز اهرمن رهیدستیم ما ** که خریدی جان ما را از عمی‌‌

Sen bizim canımızı körlükten kurtardığından, gözümüzü açtığından dolayı Şeytandan kurtulduk.

تو عصا کش هر که را که زندگی است ** بی‌‌عصا و بی‌‌عصا کش کور چیست‌‌ 3920

Kim hayattaysa değnekçisi, yol gösteren sensin. Değneğin, değnekçisi olmadıkça kör nedir ki, ne yapabilir ki?

غیر تو هر چه خوش است و ناخوش است ** آدمی سوز است و عین آتش است‌‌

Senden gayrı hoş olsun, hoş olmasın... Her şey, insanı yakar, ateşin aynıdır.

هر که را آتش پناه و پشت شد ** هم مجوسی گشت و هم زردشت شد

Kim ateşe dayanır, ateşe arka verirse hem Mecusidir, hem Zerdüşt!

کل شی‌‌ء ما خلا الله باطل ** إن فضل الله غیم هاطل‌‌

Tanrı’dan başka her şey bâtıldır, asılsızdır. Tanrı’nın ihsanı, yağmuru kesilmeyen bir buluttur.

باز گشتن به حکایت امیر المؤمنین علی کرم الله وجهه و مسامحت کردن او با خونی خویش‌‌

Ali Kerremallâhu Vechehu hikâyesine dönüş, Ali’nin katilini hoş görmesi

باز رو سوی علی و خونی‌‌اش ** و آن کرم با خونی و افزونی‌‌اش‌‌

Tekrar Ali ve katilinin hikâyesine dön; katiline fazlasıyla gösterdiği kerem ve mürüvveti anlat.

گفت دشمن را همی بینم به چشم ** روز و شب بر وی ندارم هیچ خشم 3925

Ali dedi ki: “Ben düşmanımı gözümle görmekte, gece gündüz ona bakıp durmaktayım. Böyle olduğu halde hiç kızmıyorum.

ز آنکه مرگم همچو من خوش آمده ست ** مرگ من در بعث چنگ اندر زده ست‌‌

Çünkü ölümüm, bana can gibi hoş geliyor; dirilmemle âdeta bir.

مرگ بی‌‌مرگی بود ما را حلال ** برگ بی‌‌برگی بود ما را نوال‌‌

Ölümsüzlük ölümü bize helâl olmuştur; azıksızlık azığı, bize rızk ve nimettir.

ظاهرش مرگ و به باطن زندگی ** ظاهرش ابتر نهان پایندگی‌‌

Ölümün görünüşü ölüm, iç yüzü diriliktir; ölümün görünüşte sonu yoktur, hakikatte ise ebedîliktir.

در رحم زادن جنین را رفتن است ** در جهان او را ز نو بشکفتن است‌‌

Çocuğun rahimden, doğması bir göçmedir; fakatta cihanda ona yeni baştan bir hayat var.

چون مرا سوی اجل عشق و هواست ** نهی لا تلقوا بأيدیکم مراست‌‌ 3930

Ecele doğru meylimiz, ecele aşkımız olduğundan “Nefislerinizi elinizle tehlikeye atmayın” nehyi asıl bizedir.

ز آنکه نهی از دانه‌‌ی شیرین بود ** تلخ را خود نهی حاجت کی شود

Çünkü nehiy, tatlı şeyden olur, acı için nehye zaten hacet yok ki.

دانه‌‌ای که تلخ باشد مغز و پوست ** تلخی و مکروهی‌‌اش خود نهی اوست‌‌

Bir şeyin içi de acı olur dışı da acı olursa onun acılığı kötülüğü esasen nehiydir.

دانه‌‌ی مردن مرا شیرین شده ست ** بل هم احیاء پی من آمده ست‌‌

Bana da ölüm tatlıdır. “Onlar ölmemişlerdir, Rablerinin huzurunda diridirler” âyeti benim içindir.

اقتلونی یا ثقاتی لائما ** إن فی قتلی حیاتی دایما

Ey inandığım, itimat ettiğim kişiler! Beni kınayın ve öldürün. Şüphe yok, benim ebedî hayatım öldürülmemdedir.

إن فی موتی حیاتی یا فتی ** کم أفارق موطنی حتی متی‌‌ 3935

Ey yiğit! Hayatım, mutlaka ölümdedir. Ne zamana kadar yurdumdan ayrı kalacağım?

فرقتی لو لم تکن فی ذا السکون ** لم یقل إنا إليه راجعون‌‌

Bu âlemde durmaklığım, ayrılık olmasaydı (öldüğümüz zaman) “Biz, şüphe yok, Tanrı’ya dönenleriz” denmezdi.

راجع آن باشد که باز آید به شهر ** سوی وحدت آید از تفریق دهر

Dönen kişi; ayrıldığı şehre tekrar gelen kişidir; zamanın ayırışından kurtulup birliğe erişendir.

افتادن رکابدار هر باری پیش علی کرم الله وجهه که ای امیر المؤمنین از بهر خدا مرا بکش و از این قضا برهان‌‌

Seyisin "Emir-ül Müminîn, beni öldür ve bu kazadan kurtar” diye ayaklarına kapanması