-
شه به جای حاجبان واپیش رفت ** پیش آن مهمان غیب خویش رفت
- Padişah bizzat mabeyincilerin yerine koştu, o gaipten gelen konuğun huzuruna vardı.
-
هر دو بحری آشنا آموخته ** هر دو جان بیدوختن بر دوخته 75
- Her ikisi de âşinalık (yüzgeçlik) öğrenmiş bir tek denizdi, her ikisi de dikilmeksizin birbirine dikilmiş, bağlanmışlardı.
-
گفت معشوقم تو بوده ستی نه آن ** لیک کار از کار خیزد در جهان
- Padişah: “Benim asıl sevgilim sensin, o değil. Fakat dünyada iş işten çıkar.
-
ای مرا تو مصطفی من چون عمر ** از برای خدمتت بندم کمر
- Ey aziz, sen bana Mustafa’sın. Ben de sana Ömer gibiyim. Senin hizmetin uğrunda belime gayret kemerini bağladım” dedi.
-
از خداوند ولی التوفیق در خواستن توفیق رعایت ادب در همه حالها و بیان کردن وخامت ضررهای بیادبی
- Muvaffakıyetler verici Ulu Tanrı’dan muvaffakıyet ve bütün ahvalde edebe riayet dileyiş, edepsizlik ve terbiyesizliğin pek fena zararları
-
از خدا جوییم توفیق ادب ** بیادب محروم گشت از لطف رب
- Tanrı’dan edebe muvaffak olmayı dileyelim. Edebi olmayan kimse Tanrı’nın lütfundan mahrumdur.
-
بیادب تنها نه خود را داشت بد ** بلکه آتش در همه آفاق زد
- Edebi olmayan yalnız kendine kötülük etmiş olmaz. Belki bütün dünyayı ateşe vermiş olur.
-
مایده از آسمان در میرسید ** بیشری و بیع و بیگفت و شنید 80
- Alışverişsiz, dedikodusuz Tanrı sofrası gökten iniyordu.
-
در میان قوم موسی چند کس ** بیادب گفتند کو سیر و عدس
- Mûsâ kavmi içinde birkaç kimse terbiyesizce “hani sarımsak, mercimek” dediler.
-
منقطع شد خوان و نان از آسمان ** ماند رنج زرع و بیل و داسمان
- Ondan sonra gökyüzünün sofrası, ekmeği kesildi; ekme, bel belleme, ortak sallama kaldı.
-
باز عیسی چون شفاعت کرد، حق ** خوان فرستاد و غنیمت بر طبق
- Sonra İsa şefaat edince Hak, yemek sofrası ve tabaklarla ganimetler gönderdi.
-
باز گستاخان ادب بگذاشتند ** چون گدایان زلهها برداشتند
- Yine küstahlar edebi terk ederek sofradan yemek artığını aşırdılar.
-
لابه کرده عیسی ایشان را که این ** دایم است و کم نگردد از زمین 85
- İsa bunlara yalvardı. “Bu devamlıdır, yeryüzünden kalkmaz.
-
بد گمانی کردن و حرص آوری ** کفر باشد پیش خوان مهتری
- Bir ulu kişinin sofrası başında kötü zanna düşmek ve harislik etmek küfürdür” dedi.
-
ز ان گدا رویان نادیده ز آز ** آن در رحمت بر ایشان شد فراز
- O rahmet kapısı, hırslarından dolayı bu görmedik dilencilerin yüzlerine kapandı.
-
ابر برناید پی منع زکات ** وز زنا افتد وبا اندر جهات
- Zekât verilmeyince yağmur bulutu gelmez, zinadan dolayı da etrafa veba yayılır.
-
هر چه بر تو آید از ظلمات و غم ** آن ز بیباکی و گستاخی است هم
- İçine kasavetten, gussadan ne gelirse korkusuzluktan ve küstahlıktan gelir.
-
هر که بیباکی کند در راه دوست ** ره زن مردان شد و نامرد اوست 90
- Kim dost yolunda pervasızlık ederse erlerin yolunu vurucudur, namert odur.
-
از ادب پر نور گشته است این فلک ** وز ادب معصوم و پاک آمد ملک
- Edepten dolayı bu felek nura gark olmuştur: Yine edepten dolayı melekler mâsum ve tertemiz olmuşlardır.
-
بد ز گستاخی کسوف آفتاب ** شد عزازیلی ز جرات رد باب
- Güneşin tutulması, küstahlık yüzündendir. Bir melek olan Azâzîl de yine küstahlık yüzünden kapıdan sürülmüştür.
-
ملاقات پادشاه با آن ولی که در خوابش نمودند
- Padişahın, kendisine rüyada gösterilen veli ile görüşmesi
-
دست بگشاد و کنارانش گرفت ** همچو عشق اندر دل و جانش گرفت
- Kollarını açıp onu kucakladı, aşk gibi gönlüne aldı, canının için çekti.
-
دست و پیشانیش بوسیدن گرفت ** وز مقام و راه پرسیدن گرفت
- Elini, alnını öpmeğe, oturduğu yeri, geldiği yolu sormaya başladı.
-
پرس پرسان میکشیدش تا به صدر ** گفت گنجی یافتم آخر به صبر 95
- Sora sora odanın başköşesine kadar çekti ve dedi ki: “Nihayet sabırla bir define buldum.
-
گفت ای نور حق و دفع حرج ** معنی الصبر مفتاح الفرج
- Ey vuslatı, her sualin cevabı! Senin yüzünden nişliğin anahtarıdır” sözünün manası,
-
ای لقای تو جواب هر سؤال ** مشکل از تو حل شود بیقیل و قال
- Ey vuslatı, her sualin cevabı! Senin yüzünden müşkül, konuşmaksızın, dedikodusuz hallolur gider.
-
ترجمانی هر چه ما را در دل است ** دست گیری هر که پایش در گل است
- Sen, gönlümüzde, onların tercümanısın, her ayağı çamura batanın elinitutan sensin.
-
مرحبا یا مجتبی یا مرتضی ** إن تغب جاء القضاء ضاق الفضا
- Ey seçilmiş, ey Tanrı’dan razı olmuş ve Tanrı rızasını kazanmış kişi, merhaba! Sen kaybolursan hemen kaza gelir, feza daralır.
-
أنت مولی القوم من لا یشتهی ** قد ردی کلا لئن لم ینته 100
- Sen, kavmin ulususun, sana müştak olmayan, seni arzulamayan bayağılaşmıştır. Bundan vazgeçmezse...”
-
بردن پادشاه آن طبیب را بر سر بیمار تا حال او را ببیند
- Padişahın hastayı görmek üzere hekimi götürmesi
-
چون گذشت آن مجلس و خوان کرم ** دست او بگرفت و برد اندر حرم
- O ağırlama, o hal hatır sorma meclisi geçince o zatın elini tutup hareme götürdü.
-
قصهی رنجور و رنجوری بخواند ** بعد از آن در پیش رنجورش نشاند
- Padişah, hastayı ve hastalığını anlatıp sonra onu hastanın yanına götürdü.
-
رنگ رو و نبض و قاروره بدید ** هم علاماتش هم اسبابش شنید
- Hekim, hastanın yüzünü görüp, nabzını sayıp, idrarını muayene etti. Hastalığının ârazını ve sebeplerini de dinledi.
-
گفت هر دارو که ایشان کردهاند ** آن عمارت نیست ویران کردهاند
- Dedi ki: “Öbür hekimlerin çeşitli tedavileri, tamir değil; büsbütün harap etmişler.
-
بیخبر بودند از حال درون ** أستعیذ الله مما یفترون 105
- Onlar, iç ahvalinden haberdar değildirler. Körlüklerinden hepsinin aklı dışarıda.”
-
دید رنج و کشف شد بر وی نهفت ** لیک پنهان کرد و با سلطان نگفت
- Hekim, hastalığı gördü, gizli şey ona açıldı. Fakat onu gizledi ve sultana söylemedi.
-
رنجش از صفرا و از سودا نبود ** بوی هر هیزم پدید آید ز دود
- Hastalığı safra ve sevdadan değildi. Her odunun kokusu, dumanından meydana çıkar.
-
دید از زاریش کو زار دل است ** تن خوش است و او گرفتار دل است
- İnlemesinden gördü ki, o gönül hastasıdır. Vücudu afiyettedir ama o, gönle tutulmuştur.
-
عاشقی پیداست از زاری دل ** نیست بیماری چو بیماری دل
- Âşıklık gönül iniltisinden belli olur, hiçbir hastalık gönül hastalığı gibi değildir.
-
علت عاشق ز علتها جداست ** عشق اصطرلاب اسرار خداست 110
- Âşığın hastalığı bütün hastalıklardan ayrıdır. Aşk, Tanrı sırlarının usturlâbıdır.
-
عاشقی گر زین سر و گر ز ان سر است ** عاقبت ما را بدان سر رهبر است
- Âşıklık, ister o cihetten olsun, ister bu cihetten... Akıbet bizim için o tarafa kılavuzdur.
-
هر چه گویم عشق را شرح و بیان ** چون به عشق آیم خجل گردم از آن
- Aşkı şerh etmek ve anlatmak için ne söylersem söyleyeyim... Asıl aşka gelince o sözlerden mahcup olurum.
-
گر چه تفسیر زبان روشنگر است ** لیک عشق بیزبان روشنتر است
- Dilin tefsiri gerçi pek aydınlatıcıdır, fakat dile düşmeyen aşk daha aydındır.
-
چون قلم اندر نوشتن میشتافت ** چون به عشق آمد قلم بر خود شکافت
- Çünkü kalem, yazmada koşup durmaktadır, ama aşk bahsine gelince; çatlar, âciz kalır.
-
عقل در شرحش چو خر در گل بخفت ** شرح عشق و عاشقی هم عشق گفت 115
- Aşkın şerhinde akıl, çamura saplanmış eşek gibi yattı kaldı. Aşkı, âşıklığı yine aşk şerh etti.
-
آفتاب آمد دلیل آفتاب ** گر دلیلت باید از وی رو متاب
- Güneşin vücuduna delil, yine güneştir. Sana delil lâzımsa güneşten yüz çevirme.
-
از وی ار سایه نشانی میدهد ** شمس هر دم نور جانی میدهد
- Gerçi gölgede güneşin varlığından bir nişan verir, fakat asıl güneş her an can nuru bahşeyler.
-
سایه خواب آرد ترا همچون سمر ** چون بر آید شمس انشق القمر
- Gölge sana gece misali gibi uyku getirir. Ama güneş doğuverince ay yarılır (nuru görünmez olur).
-
خود غریبی در جهان چون شمس نیست ** شمس جان باقیی کش امس نیست
- Zaten cihanda güneş gibi misli bulunmaz bir şey yoktur. Baki olan can güneşi öyle bir güneştir ki, asla gurub etmez.
-
شمس در خارج اگر چه هست فرد ** میتوان هم مثل او تصویر کرد 120
- Güneş, gerçi tektir, fakat onun mislini tasvir etmek mümkündür.
-
شمس جان کاو خارج آمد از اثیر ** نبودش در ذهن و در خارج نظیر
- Ama kendisinden esîr var olan güneş, öyle bir güneştir ki, ona zihinde de, dışarda da benzer olamaz.
-
در تصور ذات او را گنج کو ** تا در آید در تصور مثل او
- Nerede tasavvurda onun sığacağı bir yer ki misli tasvir edilebilsin!
-
چون حدیث روی شمس الدین رسید ** شمس چارم آسمان سر در کشید
- Şemseddin’in sözü gelince dördüncü kat göğün güneşi başını çekti, gizlendi.