-
بیموکل بیکشش از عشق دوست ** ز آن که شیرین کردن هر تلخ از اوست 805
- Hem de memur olmaksızın, kimse kendilerine cebretmeksizin. Yalnız dost aşkıyla… Çünkü sevgili, her acıya lezzet verir.
-
تا چنان شد کان عوانان خلق را ** منع میکردند کاتش در میا
- Nihayet öyle oldu ki hademe, halkı “Ateşe atılmayınız” diye menetmeye başladı.
-
آن یهودی شد سیه رو و خجل ** شد پشیمان زین سبب بیمار دل
- O Yahudi, yüzü kara ve mahcup bir hale geldi. Bu sebeple pişman oldu, gönlü sıkıldı.
-
کاندر ایمان خلق عاشقتر شدند ** در فنای جسم صادقتر شدند
- Zira halk, imana eskiden olduğundan daha ziyade âşık, kendilerini feda etmekte daha fazla sadık oldular.
-
مکر شیطان هم در او پیچید شکر ** دیو هم خود را سیه رو دید شکر
- Şükrolsun ki, Şeytan’ın hilesi ayağına dolaştı. Şükrolsun ki, Şeytan da kendisini yüzü kara gördü!
-
آن چه میمالید در روی کسان ** جمع شد در چهرهی آن ناکس آن 810
- Halkın çehresine sürüp bulaştırdığı zillet tamamıyla o adamlıktan dışarı padişahın yüzüne bulaştı.
-
آن که میدرید جامهی خلق چست ** شد دریده آن او ایشان درست
- O, pervasızca, halkın elbisesini yırtardı, kendininki yırtıldı, halkın elbisesi sağlam kaldı.
-
کج ماندن دهان آن مرد که نام محمد را علیه السلام به تسخر خواند
- Muhammed Aleyhisselâm’ın adını eğlenerek anan kimsenin ağzının çarpık kalması
-
آن دهان کژ کرد و از تسخر بخواند ** مر محمد را دهانش کژ بماند
- Birisi ağzını eğerek Ahmed adını alayla andı, ağzı çarpıldı öyle kaldı.
-
باز آمد کای محمد عفو کن ** ای ترا الطاف و علم من لدن
- Pişman olup “Ey Muhammed, affet! Ey Peygamber, sen, Minledün ilminden lütuflara mahzarsın.
-
من ترا افسوس میکردم ز جهل ** من بدم افسوس را منسوب و اهل
- Ben bilgisizlikten seninle alay ettim. Alay edilmeğe lâyık ben oldum” dedi.
-
چون خدا خواهد که پردهی کس درد ** میلش اندر طعنهی پاکان برد 815
- Tanrı, bir kimsenin perdesini yırtmak isterse onu, temiz kişileri ta’netmeye meylettirir.
-
چون خدا خواهد که پوشد عیب کس ** کم زند در عیب معیوبان نفس
- Tanrı, bir kimsenin ayıbını örtmek isterse o kimse ayıplı kimselerin ayıbı hakkında ses çıkaramaz olur.
-
چون خدا خواهد کهمان یاری کند ** میل ما را جانب زاری کند
- Tanrı, yardım etmek dilerse bize yalvarmak ve münacatta bulunmak meylini verir.
-
ای خنک چشمی که آن گریان اوست ** وی همایون دل که آن بریان اوست
- Onun için ağlayan göz ne mübarektir. Onun aşkıyla yanıp kavrulan yürek ne mukaddestir.
-
آخر هر گریه آخر خندهای است ** مرد آخر بین مبارک بندهای است
- Her ağlamanın sonu gülmektir. Sonunu gören adam, mübarek bir kuldur.
-
هر کجا آب روان سبزه بود ** هر کجا اشک روان رحمت شود 820
- Akarsu neredeyse orası yeşerir; nerede gözyaşı dökülürse oraya rahmet nazil olur.
-
باش چون دولاب نالان چشم تر ** تا ز صحن جانت بر روید خضر
- İnleyen dolap gibi gözü yaşlı ol ki can meydanında yeşillikler bitsin.
-
اشک خواهی رحم کن بر اشک بار ** رحم خواهی بر ضعیفان رحم آر
- Ağlamak istersen gözyaşı dökenlere acı… Merhamete nail olmak istersen zayıflara merhamet et!
-
عتاب کردن آتش را آن پادشاه جهود
- O Yahudi padişahının ateşe itap eylemesi
-
رو به آتش کرد شه کای تند خو ** آن جهان سوز طبیعی خوت کو
- Padişah ateşe yüz çevirip dedi ki: “Ey sert huylu! Tabiatındaki o cihanı yakıcılık nerede?
-
چون نمیسوزی چه شد خاصیتت ** یا ز بخت ما دگر شد نیتت
- Niye yakmıyorsun? Ne oldu senin hassan? Yoksa bizim talihimizden niyetin mi değişti?
-
مینبخشایی تو بر آتش پرست ** آن که نپرستد ترا او چون برست 825
- Sen ateşe tapana bile lütfetmezsin. Sana tapmayan nasıl kurtuldu?
-
هرگز ای آتش تو صابر نیستی ** چون نسوزی چیست قادر نیستی
- Ateş! Sen hiç sabırlı değildin. Niye yakmıyorsun, sebep ne, kadir mi değilsin?
-
چشم بند است این عجب یا هوش بند ** چون نسوزاند چنین شعلهی بلند
- Bu, gözbağı mı, yoksa akıl bağı mı? Böyle yücelmiş alev nasıl yakmaz?
-
جادویی کردت کسی یا سیمیاست ** یا خلاف طبع تو از بخت ماست
- Seni birisi büyüledi mi, yoksa bu simya mı? Yahut tabiatının değişmesi bizim talihimizden mi?
-
گفت آتش من همانم ای شمن ** اندر آ تو تا ببینی تاب من
- Ateş dedi ki: “Ey Şaman! Ben yine o ateşim. Hele bir içeri gel de benim hararetimi gör!
-
طبع من دیگر نگشت و عنصرم ** تیغ حقم هم به دستوری برم 830
- Benim tabiatım da değişmedi, unsurum da. Ben Tanrı kılıcıyım, izinle keserim.
-
بر در خرگه سگان ترکمان ** چاپلوسی کرده پیش میهمان
- Türkmen’in köpekleri, çadır kapısında misafire yaltaklanmış,
-
ور به خرگه بگذرد بیگانه رو ** حمله بیند از سگان شیرانه او
- Ama çadır yanına yabancı biri uğrayacak olursa köpeklerden aslancasına hamleler görür.
-
من ز سگ کم نیستم در بندگی ** کم ز ترکی نیست حق در زندگی
- Kullukta, ben köpekten aşağı değilim; Tanrı da hayat ve kudrette bir Türk’ten aşağı kalmaz.
-
آتش طبعت اگر غمگین کند ** سوزش از امر ملیک دین کند
- Tabiat ateşi eğer seni gamlandırırsa o yakış, din sultanının emriyledir.
-
آتش طبعت اگر شادی دهد ** اندر او شادی ملیک دین نهد 835
- Tabiat ateşi eğer sana sevinç verirse ona o sevinci din sultanı verir.
-
چون که غم بینی تو استغفار کن ** غم به امر خالق آمد کار کن
- Gam görünce istiğfar et. Çünkü gam, Halik emriyle tesir eder.
-
چون بخواهد عین غم شادی شود ** عین بند پای، آزادی شود
- Tanrı isterse bizzat gam, neşe… Bizzat ayak bağı, azatlık ve hürriyet olur.
-
باد و خاک و آب و آتش بندهاند ** با من و تو مرده با حق زندهاند
- Rüzgâr, toprak, su, ateş; kölelerdir. Benimle, seninle ölüdürler. Hak’la diridirler, ancak onun emrini tutarlar.
-
پیش حق آتش همیشه در قیام ** همچو عاشق روز و شب پیچان مدام
- Ateş, Tanrı huzurunda daima emre hazırdır, âşık gibi gece gündüz daima kıvranıp durmaktadır.
-
سنگ بر آهن زنی بیرون جهد ** هم به امر حق قدم بیرون نهد 840
- Taşı, demire vurunca kıvılcım sıçrar. Fakat kıvılcım (senin çakmağı çakmanla değil), Tanrı fermanıyla dışarıya ayak basar.
-
آهن و سنگ ستم بر هم مزن ** کاین دو میزایند همچون مرد و زن
- Zulüm demiriyle taşını birbirine vurma. Çünkü bu ikisi, erkek ve kadın gibi çocuk meydana getirirler.
-
سنگ و آهن خود سبب آمد و لیک ** تو به بالاتر نگر ای مرد نیک
- Taş ve demir, sebepten ibarettir ama, ey iyi adam, sen daha ileriye bak!
-
کاین سبب را آن سبب آورد پیش ** بیسبب کی شد سبب هرگز ز خویش
- Çünkü bu sebebi o sebep olmaksızın zuhura getirmiştir. Zâhiri sebep, hakikî sebep olmaksızın kendi kendine nasıl meydana gelir?
-
و آن سببها کانبیا را رهبر است ** آن سببها زین سببها برتر است
- Enbiyaya rehber olan o sebepler, bu sebeplerden daha yüksektir.
-
این سبب را آن سبب عامل کند ** باز گاهی بیبر و عاطل کند 845
- Bu sebebi müessir bir hale getiren o sebeptir. Bazen da olur ki semeresiz ve âtıl kılar, hükümsüz bırakır.
-
این سبب را محرم آمد عقلها ** و آن سببها راست محرم انبیا
- Bu sebebe akıllar mahremdir. O sebeplerin mahremi de enbiyadır.
-
این سبب چه بود به تازی گو رسن ** اندر این چه این رسن آمد به فن
- Arapça olan bu sebep ne demektir? Cevab ver ki resendir, iptir. O ip, bir kuyuya fen ile sarkıtılmıştır (T.M. 844)
-
گردش چرخه رسن را علت است ** چرخه گردان را ندیدن زلت است
- Çıkrığın dönmesi, ipin sarılıp koy verilmesine sebeptir. Fakat çıkrığı döndüreni görmemek hatadır.
-
این رسنهای سببها در جهان ** هان و هان زین چرخ سر گردان مدان
- Dünyada bu sebep iplerini, sakın ha, sakın ha… bu başı dönmüş felekten bilme,
-
تا نمانی صفر و سر گردان چو چرخ ** تا نسوزی تو ز بیمغزی چو مرخ 850
- Ki felek gibi bomboş ve sersem bir halde kalmayasın; akılsızlıktan çıra gibi yanmayasın!
-
باد آتش میخورد از امر حق ** هر دو سر مست آمدند از خمر حق
- Rüzgâr Hal’kın emriyle ateş olur; her ikisi de Tanrı şarabıyla sarhoş olmuşlardır.
-
آب حلم و آتش خشم ای پسر ** هم ز حق بینی چو بگشایی بصر
- Ey oğul! Eğer gözünü açarsan hilim suyunun da, hışım ateşinin de Hak’tan olduğunu görürsün.
-
گر نبودی واقف از حق جان باد ** فرق کی کردی میان قوم عاد
- Rüzgârın canı Hakk’a vâkıf olmasaydı, Âd kavmini(müminlerden) nasıl ayırt ederdi?
-
قصهی باد که در عهد هود علیه السلام قوم عاد را هلاک کرد
- Hûd Aleyhisselâm zamanında Âd kavmini helâk eden rüzgârın hikâyesi
-
هود گرد مومنان خطی کشید ** نرم میشد باد کانجا میرسید
- Hûd, müminlerin bulundukları yerin çevresine bir çizgi çizdi. Rüzgâr, o araya gelince hafif ve lâtif bir halde esiyordu.