هست تسبیحت بخار آب و گل ** مرغ جنت شد ز نفخ صدق دل‌‌

کوه طور از نور موسی شد به رقص ** صوفی کامل شد و رست او ز نقص‌‌

چه عجب گر کوه صوفی شد عزیز ** جسم موسی از کلوخی بود نیز

طنز و انکار کردن پادشاه جهود و قبول نکردن نصیحت خاصان خویش‌‌

این عجایب دید آن شاه جهود ** جز که طنز و جز که انکارش نبود

ناصحان گفتند از حد مگذران ** مرکب استیزه را چندین مران‌‌ 870

ناصحان را دست بست و بند کرد ** ظلم را پیوند در پیوند کرد

بانگ آمد کار چون اینجا رسید ** پای دار ای سگ که قهر ما رسید

بعد از آن آتش چهل گز بر فروخت ** حلقه گشت و آن جهودان را بسوخت‌‌

اصل ایشان بود آتش ابتدا ** سوی اصل خویش رفتند انتها

هم ز آتش زاده بودند آن فریق ** جزوها را سوی کل باشد طریق‌‌ 875

آتشی بودند مومن سوز و بس ** سوخت خود را آتش ایشان چو خس‌‌

آن که بوده ست امه الهاویه ** هاویه آمد مر او را زاویه‌‌

مادر فرزند جویان وی است ** اصلها مر فرعها را در پی است‌‌

آب اندر حوض اگر زندانی است ** باد نشفش می‌‌کند کار کانی است‌‌

می‌‌رهاند می‌‌برد تا معدنش ** اندک اندک تا نبینی بردنش‌‌ 880

وین نفس جانهای ما را همچنان ** اندک اندک دزدد از حبس جهان‌‌

تا إلیه یصعد أطیاب الکلم ** صاعدا منا إلی حیث علم‌‌

ترتقی أنفاسنا بالمنتقی ** متحفا منا إلی دار البقا

ثم تاتینا مکافات المقال ** ضعف ذاک رحمة من ذی الجلال‌‌

ثم یلجینا الی امثالها ** کی ینال العبد مما نالها 885

هکذا تعرج و تنزل دایما ** ذا فلا زلت علیه قائما

پارسی گوییم یعنی این کشش ** ز آن طرف آید که آمد آن چشش‌‌

چشم هر قومی به سویی مانده است ** کان طرف یک روز ذوقی رانده است‌‌

ذوق جنس از جنس خود باشد یقین ** ذوق جزو از کل خود باشد ببین‌‌

یا مگر آن قابل جنسی بود ** چون بدو پیوست جنس او شود 890

همچو آب و نان که جنس ما نبود ** گشت جنس ما و اندر ما فزود

نقش جنسیت ندارد آب و نان ** ز اعتبار آخر آن را جنس دان‌‌

ور ز غیر جنس باشد ذوق ما ** آن مگر مانند باشد جنس را

آن که مانند است باشد عاریت ** عاریت باقی نماند عاقبت‌‌

مرغ را گر ذوق آید از صفیر ** چون که جنس خود نیابد شد نفیر 895

تشنه را گر ذوق آید از سراب ** چون رسد در وی گریزد جوید آب‌‌

مفلسان هم خوش شوند از زر قلب ** لیک آن رسوا شود در دار ضرب‌‌

تا زر اندودیت از ره نفگند ** تا خیال کژ ترا چه نفگند

از کلیله باز جو آن قصه را ** و اندر آن قصه طلب کن حصه را

بیان توکل و ترک جهد گفتن نخجیران به شیر

طایفه‌‌ی نخجیر در وادی خوش ** بودشان از شیر دایم کش مکش‌‌ 900

بس که آن شیر از کمین درمی‌‌ربود ** آن چرا بر جمله ناخوش گشته بود

حیله کردند آمدند ایشان بشیر ** کز وظیفه ما ترا داریم سیر

بعد از این اندر پی صیدی میا ** تا نگردد تلخ بر ما این گیا

جواب گفتن شیر نخجیران را و فایده‌‌ی جهد گفتن‌‌

گفت آری گر وفا بینم نه مکر ** مکرها بس دیده‌‌ام از زید و بکر

من هلاک فعل و مکر مردمم ** من گزیده‌‌ی زخم مار و کژدمم‌‌ 905

مردم نفس از درونم در کمین ** از همه مردم بتر در مکر و کین‌‌

گوش من لا یلدغ المؤمن شنید ** قول پیغمبر به جان و دل گزید

ترجیح نهادن نخجیران توکل را بر جهد و اکتساب‌‌

جمله گفتند ای حکیم با خبر ** الحذر دع لیس یغنی عن قدر

در حذر شوریدن شور و شر است ** رو توکل کن توکل بهتر است‌‌

با قضا پنجه مزن ای تند و تیز ** تا نگیرد هم قضا با تو ستیز 910

مرده باید بود پیش حکم حق ** تا نیاید زخم از رب الفلق‌‌

ترجیح نهادن شیر جهد و اکتساب را بر توکل و تسلیم‌‌

گفت آری گر توکل رهبر است ** این سبب هم سنت پیغمبر است‌‌

گفت پیغمبر به آواز بلند ** با توکل زانوی اشتر ببند

رمز الکاسب حبیب الله شنو ** از توکل در سبب کاهل مشو

ترجیح نهادن نخجیران توکل را بر اجتهاد

قوم گفتندش که کسب از ضعف خلق ** لقمه‌‌ی تزویر دان بر قدر حلق‌‌ 915