English    Türkçe    فارسی   

1
889-938

  • ذوق جنس از جنس خود باشد یقین ** ذوق جزو از کل خود باشد ببین‌‌
  • Yakînen her cinsin zevki kendi cinsiyledir. Bak; cüz’ün zevki kendi küllünden olur.

  • یا مگر آن قابل جنسی بود ** چون بدو پیوست جنس او شود 890
  • Yahut o şey, bir cinse katılma kabiliyetinde olur da ona erişince o cinsten oluverir.

  • همچو آب و نان که جنس ما نبود ** گشت جنس ما و اندر ما فزود
  • Su ve ekmek gibi ki bizim cinsimiz değilken bizim cinsimizden oluverdi ve vücudumuzu besledi, kuvvetimizi arttırdı.

  • نقش جنسیت ندارد آب و نان ** ز اعتبار آخر آن را جنس دان‌‌
  • Su ve ekmeğin sûreta bizimle cinsiyeti yoktur ama sonucu bakımından onu cinsimiz bil.

  • ور ز غیر جنس باشد ذوق ما ** آن مگر مانند باشد جنس را
  • Eğer, bizimle cins olanlardan başka bir şeyden zevk alıyorsak o da ancak bizimle cinsiyeti olana benzer bir şeydir.

  • آن که مانند است باشد عاریت ** عاریت باقی نماند عاقبت‌‌
  • Cinse benzeyenden alınan zevk, dimî değildir. O zevk âriyettir. Âriyet nesne ise akıbet baki kalmaz.

  • مرغ را گر ذوق آید از صفیر ** چون که جنس خود نیابد شد نفیر 895
  • Kuşa, ıslıktan zevk gelirse de cinsini bulamayınca ok gibi uçar gider.

  • تشنه را گر ذوق آید از سراب ** چون رسد در وی گریزد جوید آب‌‌
  • Susuz kimseye seraptan zevk gelir, fakat ona erişince kaçar ve yine su arar.

  • مفلسان هم خوش شوند از زر قلب ** لیک آن رسوا شود در دار ضرب‌‌
  • Müflisler kalp altından hoşlanırlarsa da, o altın darphanede rüsvay olur.

  • تا زر اندودیت از ره نفگند ** تا خیال کژ ترا چه نفگند
  • Dikkat et; altın suyu ile boyaman seni yoldan alıkoymasın! Dikkat et; bâtıl hayal seni kuyuya düşürmesin!

  • از کلیله باز جو آن قصه را ** و اندر آن قصه طلب کن حصه را
  • Kelile’den bu hikâyeyi oku ve o kıssadan hisse almaya bak!

  • بیان توکل و ترک جهد گفتن نخجیران به شیر
  • Av hayvanlarının aslana, tevekkül edip çalışmayı terk etmesini söylemeleri

  • طایفه‌‌ی نخجیر در وادی خوش ** بودشان از شیر دایم کش مکش‌‌ 900
  • Güzel bir derede av hayvanları, aslan korkusundan ıstırap içindeydiler.

  • بس که آن شیر از کمین درمی‌‌ربود ** آن چرا بر جمله ناخوش گشته بود
  • Çünkü aslan, daima pusudan çıkıp birisini kapmaktaydı. O otlak bu yüzden hepsine fena geliyordu.

  • حیله کردند آمدند ایشان بشیر ** کز وظیفه ما ترا داریم سیر
  • Hileye başvurdular; aslanın huzuruna geldiler. “Biz sana gündelikle yiyecek verip doyuralım,

  • بعد از این اندر پی صیدی میا ** تا نگردد تلخ بر ما این گیا
  • Bundan sonra hiçbir av peşine düşme ki bu otlak, bize zehrolmasın” dediler.

  • جواب گفتن شیر نخجیران را و فایده‌‌ی جهد گفتن‌‌
  • Aslanın av hayvanlarına cevap verip çalışmanın faydasını söylemesi

  • گفت آری گر وفا بینم نه مکر ** مکرها بس دیده‌‌ام از زید و بکر
  • Aslan dedi ki: “Hileye uğramasam, vefa görecek olsam dediğiniz doğru. Ben şundan, bundan çok hileler görmüşümdür.

  • من هلاک فعل و مکر مردمم ** من گزیده‌‌ی زخم مار و کژدمم‌‌ 905
  • İnsanların yaptıkları işlerden, ettikleri hilelerden helâk olmuşum; o yılanlar, o akrepler tarafından çık ısırılmışım.

  • مردم نفس از درونم در کمین ** از همه مردم بتر در مکر و کین‌‌
  • İçinde pusu kurmuş olan nefis ise, kibir ve kin bakımından bütün adamlardan beterdir.

  • گوش من لا یلدغ المؤمن شنید ** قول پیغمبر به جان و دل گزید
  • Benim kulağım “mümin, bir zehirli hayvan deliğinden iki kere dağlanmaz” sözünü işitti; Peygamber’in sözünü canla, gönülle kabul etti.”

  • ترجیح نهادن نخجیران توکل را بر جهد و اکتساب‌‌
  • Av hayvanlarının tevekkülü çalışıp kazanmaya tercih eylemeleri

  • جمله گفتند ای حکیم با خبر ** الحذر دع لیس یغنی عن قدر
  • Hepsi dediler ki: “Ey halden haberdar hakîm! Çekinmeyi bırak; çekinme, insanı kaderin hükümlerinden kurtaramaz.

  • در حذر شوریدن شور و شر است ** رو توکل کن توکل بهتر است‌‌
  • Kaderden çekinmekte perişanlık ve kötülük vardır, yürü, tevekkül et ki tevekkül, hepsinden iyidir.

  • با قضا پنجه مزن ای تند و تیز ** تا نگیرد هم قضا با تو ستیز 910
  • Ey kötü hiddetli adam! Kaza ile pençeleşme ki kaza da seninle kavgaya tutuşmasın.

  • مرده باید بود پیش حکم حق ** تا نیاید زخم از رب الفلق‌‌
  • Tanyerini ağartan Tanrı’dan bir zarar gelmemesi için kulun Hak hükmüne karşı ölü gibi olması lâzımdır.”

  • ترجیح نهادن شیر جهد و اکتساب را بر توکل و تسلیم‌‌
  • Aslanın çalışıp kazanmayı tevekküle, teslimiyete tercih etmesi

  • گفت آری گر توکل رهبر است ** این سبب هم سنت پیغمبر است‌‌
  • Aslan: “Evet, tevekkül kılavuzsa da bu sebebe teşebbüs de, Peygamber’in sünnetidir.

  • گفت پیغمبر به آواز بلند ** با توکل زانوی اشتر ببند
  • Peygamber, yüksek sesle “Tevekkülle beraber yine devenin ayağını bağla” dedi.

  • رمز الکاسب حبیب الله شنو ** از توکل در سبب کاهل مشو
  • “Çalışan kimse Tanrı sevgilisidir” işaretini dinle: tevekkülden dolayı esbaba teşebbüs hususunda tembel olma” dedi.

  • ترجیح نهادن نخجیران توکل را بر اجتهاد
  • Av hayvanlarının tevekkülü çalışmaya tercih etmeleri

  • قوم گفتندش که کسب از ضعف خلق ** لقمه‌‌ی تزویر دان بر قدر حلق‌‌ 915
  • Hayvanlar, ona: “Çalışıp kazanma, bil ki, halkın itikat zayıflığı yüzünden, harislerin boğazları miktarınca bir riya lokmasıdır.

  • نیست کسبی از توکل خوبتر ** چیست از تسلیم خود محبوبتر
  • Tevekkülden daha güzel bir kazanç yoktur. Esasen Hakk’a teslim olmadan daha sevgili ne var?

  • بس گریزند از بلا سوی بلا ** بس جهند از مار سوی اژدها
  • Çokları belâdan belâya; yılandan ejderhaya sıçrarlar,

  • حیله کرد انسان و حیله‌‌ش دام بود ** آن که جان پنداشت خون آشام بود
  • İnsan hile etti ama hilesi kendisine tuzak oldu… Can sandığı, kan içici bir düşman kesildi!

  • در ببست و دشمن اندر خانه بود ** حیله‌‌ی فرعون زین افسانه بود
  • Kapıyı kapadı, hâlbuki düşman evinin içindeydi. Firavunun hile ve tedbiri de işte buna benzer masallardandı.

  • صد هزاران طفل کشت آن کینه کش ** و آن که او می‌‌جست اندر خانه‌‌اش‌‌ 920
  • O kin güdücü, yüz binlerce çocuk öldürdü; aradığıysa evinin içindeydi.

  • دیده‌‌ی ما چون بسی علت در اوست ** رو فنا کن دید خود در دید دوست‌‌
  • Mademki bizim gözümüzde birçok illet var; yürü, kendi görüşünü dostun görüşünde yok et!

  • دید ما را دید او نعم العوض ** یابی اندر دید او کل غرض‌‌
  • Bizim görüşümüze bedel onun görüşü, ne güzel bir karşılıktır. Bütün maksatları onun görüşünde bulursun.

  • طفل تا گیرا و تا پویا نبود ** مرکبش جز گردن بابا نبود
  • Çocuk; tutucu, koşucu değilken ancak babasının omzuna biner.

  • چون فضولی گشت و دست و پا نمود ** در عنا افتاد و در کور و کبود
  • Fakat kuvvetlenip küstahlaşınca, elini, ayağını şuraya, buraya salmağa başlayınca hemen zahmet ve ıstıraba düşer.

  • جانهای خلق پیش از دست و پا ** می‌‌پریدند از وفا اندر صفا 925
  • Halkın canlar; el ayak sahibi olmazdan, beden kaydına düşmezden evvel vefadan sefaya uçuyordu.

  • چون به امر اهبطوا بندی شدند ** حبس خشم و حرص و خرسندی شدند
  • Vakta ki “İniniz” emriyle hapsolundular, hiddet, hırs, kanaat ve zaruret kayıtlarına düştüler.

  • ما عیال حضرتیم و شیر خواه ** گفت الخلق عیال للإله‌‌
  • Biz Hakk’ın ayali ve süt isteyen yavrularıyız. (Peygamber) “Halk Tanrı ayalidir” dedi.

  • آن که او از آسمان باران دهد ** هم تواند کاو ز رحمت نان دهد
  • Gökten yağmur veren, rahmetiyle can vermeye kadirdir” dediler.

  • باز ترجیح‌‌نهادن شیر جهد را بر توکل‌‌
  • Aslanın yine çalışmayı tevekküle tercih etmesi

  • گفت شیر آری ولی رب العباد ** نردبانی پیش پای ما نهاد
  • Aslan dedi ki: “Evet ama kulların Tanrısı bizim ayağımızın önüne bir merdiven koydu.

  • پایه پایه رفت باید سوی بام ** هست جبری بودن اینجا طمع خام‌‌ 930
  • Dama doğru basamak basamak çıkmalı, burada Cebrî olmak ham tamahtır.

  • پای داری چون کنی خود را تو لنگ ** دست داری چون کنی پنهان تو چنگ‌‌
  • Ayağın var, nasıl olur da kendini topal edersin; elin var, neye pençeni saklarsın?

  • خواجه چون بیلی به دست بنده داد ** بی‌‌زبان معلوم شد او را مراد
  • Efendi, kölenin eline beli verince söylemeden dileği malûm olur.

  • دست همچون بیل اشارتهای اوست ** آخر اندیشی عبارتهای اوست‌‌
  • Bel gibi olan el de, Tanrı işaretlerindendir. Sonu düşünmek hassası da onun ibareleridir.

  • چون اشارتهاش را بر جان نهی ** در وفای آن اشارت جان دهی‌‌
  • Tanrı’nın işaretlerini canına nakşederek ve o işarete vefakârlık ederek can verirsen.

  • پس اشارتهای اسرارت دهد ** بار بر دارد ز تو کارت دهد 935
  • Sana nice sır işaretleri bahşeyler; senden yükü kaldırır, seni iş güç sahibi eder.

  • حاملی محمول گرداند ترا ** قابلی مقبول گرداند ترا
  • Şimdi yük altındasın; Tanrı seni yükler, bindirir… Şimdi onun emrini kabul etmektesin; sonra seni makbul eder.

  • قابل امر ویی قایل شوی ** وصل جویی بعد از آن واصل شوی‌‌
  • Şimdi onun emrini kabul etmişsin, sonra o emirleri söylersin. Şimdi vuslat arıyorsun, ondan sonra da vasıl olursun.

  • سعی شکر نعمتش قدرت بود ** جبر تو انکار آن نعمت بود
  • Tanrı’nın nimetine şükretmeye çalışmak kudrettir. Senin cebrîliğin ise o nimeti inkârdır.