سر خون و نطفه حسن آدمی است ** سابق هر بیشیی آخر کمی است‏

لوح را اول بشوید بی‏وقوف ** آن گهی بروی نویسد او حروف‏

خون کند دل را و اشک مستهان ** بر نویسد بر وی اسرار آن گهان‏

وقت شستن لوح را باید شناخت ** که مر آن را دفتری خواهند ساخت‏

چون اساس خانه‏ای می‏افگنند ** اولین بنیاد را بر می‏کنند 1830

گل بر آرند اول از قعر زمین ** تا به آخر بر کشی ماء معین‏

از حجامت کودکان گریند زار ** که نمی‏دانند ایشان سر کار

مرد خود زر می‏دهد حجام را ** می‏نوازد نیش خون آشام را

می‏دود حمال زی بار گران ** می‏رباید بار را از دیگران‏

جنگ حمالان برای بار بین ** این چنین است اجتهاد کار بین‏ 1835

چون گرانیها اساس راحت است ** تلخها هم پیشوای نعمت است‏

حفت الجنة بمکروهاتنا ** حفت النیران من شهواتنا

تخم مایه‏ی آتشت شاخ تر است ** سوخته‏ی آتش قرین کوثر است‏

هر که در زندان قرین محنتی است ** آن جزای لقمه‏ای و شهوتی است‏

هر که در قصری قرین دولتی است ** آن جزای کارزار و محنتی است‏ 1840

هر که را دیدی به زر و سیم فرد ** دان که اندر کسب کردن صبر کرد

بی‏سبب بیند چو دیده شد گذار ** تو که در حسی سبب را گوش دار

آن که بیرون از طبایع جان اوست ** منصب خرق سببها آن اوست‏

بی‏سبب بیند نه از آب و گیا ** چشم چشمه‏ی معجزات انبیا

این سبب همچون طبیب است و علیل ** این سبب همچون چراغ است و فتیل‏ 1845

شب چراغت را فتیل نو بتاب ** پاک دان زینها چراغ آفتاب‏

رو تو کهگل ساز بهر سقف خان ** سقف گردون را ز کهگل پاک دان‏

اه که چون دل دار ما غم سوز شد ** خلوت شب در گذشت و روز شد

جز به شب جلوه نباشد ماه را ** جز به درد دل مجو دل خواه را

ترک عیسی کرده خر پرورده‏ای ** لاجرم چون خر برون پرده‏ای‏ 1850

طالع عیسی است علم و معرفت ** طالع خر نیست ای تو خر صفت‏

ناله‏ی خر بشنوی رحم آیدت ** پس ندانی خر خری فرمایدت‏

رحم بر عیسی کن و بر خر مکن ** طبع را بر عقل خود سرور مکن‏

طبع را هل تا بگرید زار زار ** تو از او بستان و وام جان گزار

سالها خربنده بودی بس بود ** ز انکه خربنده ز خر واپس بود 1855

ز اخروهن مرادش نفس تست ** کاو به آخر باید و عقلت نخست‏

هم مزاج خر شده ست این عقل پست ** فکرش این که چون علف آرم بدست‏

آن خر عیسی مزاج دل گرفت ** در مقام عاقلان منزل گرفت‏

ز انکه غالب عقل بود و خر ضعیف ** از سوار زفت گردد خر نحیف‏

و ز ضعیفی عقل تو ای خر بها ** این خر پژمرده گشته ست اژدها 1860

گر ز عیسی گشته‏ای رنجور دل ** هم از او صحت رسد او را مهل‏

چونی ای عیسای عیسی دم ز رنج ** که نبود اندر جهان بی‏مار گنج‏

چونی ای عیسی ز دیدار جهود ** چونی ای یوسف ز مکار حسود

تو شب و روز از پی این قوم غمر ** چون شب و روزی مدد بخشای عمر

چونی از صفراییان بی‏هنر ** چه هنر زاید ز صفرا درد سر 1865

تو همان کن که کند خورشید شرق ** ما نفاق و حیله و دزدی و زرق‏

تو عسل ما سرکه در دنیا و دین ** دفع این صفرا بود سرکنگبین‏

سرکه افزودیم ما قوم زحیر ** تو عسل بفزا کرم را وامگیر

این سزید از ما چنان آمد ز ما ** ریگ اندر چشم چه فزاید عما

آن سزد از تو أیا کحل عزیز ** که بیابد از تو هر ناچیز چیز 1870

ز آتش این ظالمانت دل کباب ** از تو جمله اهد قومی بد خطاب‏

کان عودی در تو گر آتش زنند ** این جهان از عطر و ریحان آگنند

تو نه آن عودی کز آتش کم شود ** تو نه آن روحی که اسیر غم شود

عود سوزد کان عود از سوز دور ** باد کی حمله برد بر اصل نور

ای ز تو مر آسمانها را صفا ** ای جفای تو نکوتر از وفا 1875