از من ار کوه احد واقف بدی ** پاره گشتی و دلش پر خون شدی‏

از من ار کوه احد واقف بدی ** پاره گشتی و دلش پر خون شدی‏ 510

Eğer Uhud Dağı, beni anlasaydı o dağdan ırmak, ırmak kan akardı.” deyip duruyor,

از پدر وز مادر این بشنیده‏ای ** لاجرم غافل در این پیچیده‏ای‏

Sen bu adı babandan, anandan işittin de onun için bu ada gafilce yapıştın.

گر تو بی‏تقلید از این واقف شوی ** بی‏نشان از لطف چون هاتف شوی‏

Bu sırrı taklitsiz anlasan Allah lütfuyla nişansız bir hale gelir, hâtife benzersin.

بشنو این قصه پی تهدید را ** تا بدانی آفت تقلید را

Tehdit için söyleyeceğimiz şu hikâyeyi duy da taklidin zararını bil!

فروختن صوفیان بهیمه‏ی مسافر را جهت سماع

Sofilerin, sema için konuğun eşeğini satmaları

صوفیی در خانقاه از ره رسید ** مرکب خود برد و در آخر کشید

Bir sofi yoldan gelip bir tekkeye misafir oldu. Eşeğini götürüp ahıra çekti.

آب کش داد و علف از دست خویش ** نه چنان صوفی که ما گفتیم پیش‏ 515

Eliyle sucağızını, yemceğizini verdi. Bundan önce söylediğimiz hikâyedeki gibi yapmadı.

احتیاطش کرد از سهو و خباط ** چون قضا آید چه سود است احتیاط

İhtiyatlı davrandı, fakat kaza gelince ihtiyatın ne faydası olur?

صوفیان در جوع بودند و فقیر ** کاد فقر أن یعی کفرا یبیر

Sofiler, yok, yoksul kişilerdi. Yoksulluk, az kala helâk edici bir küfür ola yazdı.

ای توانگر که تو سیری هین مخند ** بر کجی آن فقیر دردمند

Ey zengin, sen toksun, sakın o dertli yoksulun aykırı hareketine gülme!

از سر تقصیر آن صوفی رمه ** خر فروشی در گرفتند آن همه‏

O sofiler, acizlikten umumiyetle birleşip merkebi satmaya karar verdiler.

کز ضرورت هست مرداری مباح ** بس فسادی کز ضرورت شد صلاح‏ 520

Zarurette murdar da mubahtır. Nice kötü şeyler vardır ki zarurette iyi ve doğru olur.

هم در آن دم آن خرک بفروختند ** لوت آوردند و شمع افروختند

Hemencecik o eşekceğizi sattılar, yiyecek aldılar. Mumlar yaktılar.

ولوله افتاد اندر خانقه ** کامشبان لوت و سماع است و شره‏

Tekkeye, bu gece yemek var, sema var diye bir velveledir düştü.

چند از این صبر و از این سه روزه چند ** چند از این زنبیل و این دریوزه چند

“Bu sabır niceye dek, bu üç günlük oruç ne vakte kadar, bu zembil taşıyıp dilenme ne zamana sürüp gidecek?

ما هم از خلقیم و جان داریم ما ** دولت امشب میهمان داریم ما

Biz de halktanız, bizim de canımız var. Bu gece devlete erdik, konuk geldi” dediler.

تخم باطل را از آن می‏کاشتند ** کان که آن جان نیست جان پنداشتند 525

Hakikatte can olmayanı can sandıkları için batıl tohum ektiler.

و آن مسافر نیز از راه دراز ** خسته بود و دید آن اقبال و ناز

O konuk da uzak yoldan gelmiş, yorulmuştu. O iltifatı,

صوفیانش یک به یک بنواختند ** نرد خدمتهای خوش می‏باختند

Sofilerin kendisini birer, birer ağırladığını, güzel bir surette izzet ve ikram tavlasını oynamakta bulunduklarını,

گفت چون می‏دید میلانشان به وی ** گر طرب امشب نخواهم کرد کی‏

Kendisine olan meyil ve muhabbetlerini görünce “ Bu gece eğlenmeyeyim de ne vakit eğleneyim?” dedi.

لوت خوردند و سماع آغاز کرد ** خانقه تا سقف شد پر دود و گرد

Yemek yediler sema’ya başladılar. Tekke, tavanına kadar toza, dumana boğuldu.

دود مطبخ گرد آن پا کوفتن ** ز اشتیاق و وجد جان آشوفتن‏ 530

Bir taraftan mutfaktan çıkan duman, bir taraftan o ayak vurmadan çıkan toz, bir taraftan sofilerin iştiyak ve vecitle canlarıyla oynamaları ortalığı birbirine katmıştı.

گاه دست افشان قدم می‏کوفتند ** گه به سجده صفه را می‏روفتند

Gâh el çırparak ayak vuruyorlar, gâh secde ederek yeri süpürüyorlardı.

دیر یابد صوفی آز از روزگار ** ز آن سبب صوفی بود بسیار خوار

Dünyada tamahsız sofi az bulunur. O sebepten sofi hayli hor, hakirdir.

جز مگر آن صوفیی کز نور حق ** سیر خورد او فارغ است از ننگ دق‏

Ancak Allah nuruyla doyan ve dilenme zilletinden kurtulmuş olan sofi, bundan müstesnadır.

از هزاران اندکی زین صوفیند ** باقیان در دولت او می‏زیند

Fakat sofilerin binde biri bu çeşit sofilerdendir. Öbürleri de onun sayesinde yaşarlar.

چون سماع آمد از اول تا کران ** مطرب آغازید یک ضرب گران‏ 535

Sema, baştan sona doğru varınca çalgıcı bir Yörük semai usulünce taganniye başladı.

خر برفت و خر برفت آغاز کرد ** زین حراره جمله را انباز کرد

“ Eşek gitti, eşek gitti”, demeye koyuldu. Bu hararetli usule hepsi uyup,

زین حراره پای کوبان تا سحر ** کف‏زنان خر رفت و خر رفت ای پسر

Bu şevkle seher çağına kadar ayak vurup el çırparak “Ey oğul, eşek gitti, eşek gitti” dediler.

از ره تقلید آن صوفی همین ** خر برفت آغاز کرد اندر حنین‏

O, konuk olan sofi de onları taklit ederek “Eşek gitti” diye bağırmaya başlamıştı.

چون گذشت آن نوش و جوش و آن سماع ** روز گشت و جمله گفتند الوداع‏

O aysuişret, o sema ve safa çağı geçip sabah olunca hepsi vedalaşıp gitti.

خانقه خالی شد و صوفی بماند ** گرد از رخت آن مسافر می‏فشاند 540

Tekke boşaldı, sofi kaldı. Eşyasının tozunu silkmeye başladı.

رخت از حجره برون آورد او ** تا به خر بر بندد آن همراه جو

Nesi var, nesi yoksa hücreden dışarı çıkardı. Eşeğe yükleyip yola çıkmaya niyetlendi.

تا رسد در همرهان او می‏شتافت ** رفت در آخر خر خود را نیافت‏

Alelacele yoldaşlarına yetişip ulaşmak üzere eşeği getirmek için ahıra gitti, fakat eşeğini bulamadı.

گفت آن خادم به آبش برده است ** ز انکه خر دوش آب کمتر خورده است‏

“ Hizmetçi suya götürmüştür. Çünkü dün gece az su içmişti.” dedi.

خادم آمد گفت صوفی خر کجاست ** گفت خادم ریش بین جنگی بخاست‏

Hizmetçi gelince sofi, “Eşek nerede?” dedi. Hizmetçi “ sakalını yokla!” diye cevap verdi, kavga başladı.

گفت من خر را به تو بسپرده‏ام ** من ترا بر خر موکل کرده‏ام‏ 545

Sofi, “Ben eşeği sana vermiştim onu sana ısmarlamıştım.

از تو خواهم آن چه من دادم به تو ** باز ده آن چه فرستادم به تو

Yollu yordamlı konuş, delil getirmeye kalkışma. Sana ısmarladığım eşeğimi getir.

بحث با توجیه کن حجت میار ** آن چه بسپردم ترا واپس سپار

Sana verdiğimi senden isterim. Onu iade et.

گفت پیغمبر که دستت هر چه برد ** بایدش در عاقبت واپس سپرد

Peygamber dedi ki. “Elinle aldığını geri vermek gerek”

ور نه‏ای از سرکشی راضی بدین ** نک من و تو خانه‏ی قاضی دین‏

Serkeşlik eder de buna razı olmazsan mahkeme işte şuracıkta, kalk gidelim” dedi.

گفت من مغلوب بودم صوفیان ** حمله آوردند و بودم بیم جان‏ 550

Hizmetçi “Sofilerin hepsi hücum etti, ben mağlup oldum, yarı canlı bir hale düştüm.

تو جگر بندی میان گربگان ** اندر اندازی و جویی ز آن نشان‏

Sen bir ciğer parçasını kedilerin arasına atıyorsun, sonra da onu aramaya kalkışıyorsun.

در میان صد گرسنه گرده‏ای ** پیش صد سگ گربه‏ی پژمرده‏ای‏

Yüz açın önüne bir parçacık ekmek atıyor, yüz köpeğin arasına zavallı bir kediyi bırakıyorsun!” dedi.

گفت گیرم کز تو ظلما بستدند ** قاصد خون من مسکین شدند

Sofi dedi ki: “Tutalım senden zulmen aldılar ve benim gibi yoksul birisinin kanına girdiler.

تو نیایی و نگویی مر مرا ** که خرت را می‏برند ای بی‏نوا

Ya niçin bana gelip de söylemiyor, biçare, eşeğini götürüyorlar, demiyorsun?

تا خر از هر که بود من واخرم ** ور نه توزیعی کنند ایشان زرم‏ 555

Eğer söyleseydin eşeği kim aldıysa ondan alırdım yahut da parasını aralarında paylaşırlar, o paraya razı olurdum.

صد تدارک بود چون حاضر بدند ** این زمان هر یک به اقلیمی شدند

Onlar o vakit buradaydılar. Yüz türlü çare bulunurdu. Hâlbuki şimdi her birisi bir tarafa gitti!

من که را گیرم که را قاضی برم ** این قضا خود از تو آمد بر سرم‏

Kimi tutayım? Kime gideyim? Bu işi başıma sen açtın, seni kadıya götüreyim de gör!

چون نیایی و نگویی ای غریب ** پیش آمد این چنین ظلمی مهیب‏

Niçin gelip de “Ey garip, böyle bir korkunç zulme uğradın” diye haber vermedin”

گفت و الله آمدم من بارها ** تا ترا واقف کنم زین کارها

Hizmetçi “ Vallahi kaç kere geldim, sana bu işleri anlatmak istedim.