زین چنین قحط سه ساله داد داد ** ظل مولانا ابد پاینده باد

یا ز زندان تا رود این گاومیش ** یا وظیفه کن ز وقفی لقمه‏ایش‏

ای ز تو خوش هم ذکور و هم اناث ** داد کن المستغاث المستغاث‏

سوی قاضی شد وکیل با نمک ** گفت با قاضی شکایت یک به یک‏

خواند او را قاضی از زندان به پیش ** پس تفحص کرد از اعیان خویش‏ 625

گشت ثابت پیش قاضی آن همه ** که نمودند از شکایت آن رمه‏

گفت قاضی خیز از این زندان برو ** سوی خانه‏ی مرده‏ریگ خویش شو

گفت خان و مان من احسان تست ** همچو کافر جنتم زندان تست‏

گر ز زندانم برانی تو به رد ** خود بمیرم من ز تقصیری و کد

همچو ابلیسی که می‏گفت ای سلام ** رب أنظرنی إلی یوم القیام‏ 630

کاندر این زندان دنیا من خوشم ** تا که دشمن زادگان را می‏کشم‏

هر که او را قوت ایمانی بود ** و ز برای زاد ره نانی بود

می‏ستانم گه به مکر و گه به ریو ** تا بر آرند از پشیمانی غریو

گه به درویشی کنم تهدیدشان ** گه به زلف و خال بندم دیدشان‏

قوت ایمانی در این زندان کم است ** وان که هست از قصد این سگ در خم است‏ 635

از نماز و صوم و صد بی‏چارگی ** قوت ذوق آید برد یک بارگی‏

أستعیذ الله من شیطانه ** قد هلکنا آه من طغیانه‏

یک سگ است و در هزاران می‏رود ** هر که در وی رفت او او می‏شود

هر که سردت کرد می‏دان کاو در اوست ** دیو پنهان گشته اندر زیر پوست‏

چون نیابد صورت آید در خیال ** تا کشاند آن خیالت در وبال‏ 640

گه خیال فرجه و گاهی دکان ** گه خیال علم و گاهی خان و مان‏

هان بگو لاحولها اندر زمان ** از زبان تنها نه بلک از عین جان‏

تتمه قصه مفلس

گفت قاضی مفلسی را وانما ** گفت اینک اهل زندانت گوا

گفت ایشان متهم باشند چون ** می‏گریزند از تو می‏گریند خون‏

از تو می‏خواهند هم تا وارهند ** زین غرض باطل گواهی می‏دهند 645

جمله اهل محکمه گفتند ما ** هم بر ادبار و بر افلاسش گوا

هر که را پرسید قاضی حال او ** گفت مولا دست ازین مفلس بشو

گفت قاضی کش بگردانید فاش ** گرد شهر این مفلس است و بس قلاش‏

کو به کو او را مناداها زنید ** طبل افلاسش عیان هر جا زنید

هیچ کس نسیه بنفروشد بدو ** قرض ندهد هیچ کس او را تسو 650

هر که دعوی آردش اینجا به فن ** بیش زندانش نخواهم کرد من‏

پیش من افلاس او ثابت شده است ** نقد و کالا نیستش چیزی به دست‏

آدمی در حبس دنیا ز آن بود ** تا بود کافلاس او ثابت شود

مفلسی دیو را یزدان ما ** هم منادی کرد در قرآن ما

کاو دغا و مفلس است و بد سخن ** هیچ با او شرکت و سودا مکن‏ 655

ور کنی او را بهانه آوری ** مفلس است او صرفه از وی کی بری‏

حاضر آوردند چون فتنه فروخت ** اشتر کردی که هیزم می‏فروخت‏

کرد بی‏چاره بسی فریاد کرد ** هم موکل را به دانگی شاد کرد

اشترش بردند از هنگام چاشت ** تا شب و افغان او سودی نداشت‏

بر شتر بنشست آن قحط گران ** صاحب اشتر پی اشتر دوان‏ 660

سو به سو و کو به کو می‏تاختند ** تا همه شهرش عیان بشناختند

پیش هر حمام و هر بازارگاه ** کرده مردم جمله در شکلش نگاه‏

ده منادی گر بلند آوازیان ** کرد و ترک و رومیان و تازیان‏

مفلس است این و ندارد هیچ چیز ** قرض تا ندهد کس او را یک پشیز

ظاهر و باطن ندارد حبه‏ای ** مفلسی قلبی دغایی دبه‏ای‏ 665

هان و هان با او حریفی کم کنید ** چون که کاو آرد گره محکم کنید

ور به حکم آرید این پژمرده را ** من نخواهم کرد زندان مرده را

خوش دم است او و گلویش بس فراخ ** با شعار نو دثار شاخ شاخ‏

گر بپوشد بهر مکر آن جامه را ** عاریه است او و فریبد عامه را

حرف حکمت بر زبان ناحکیم ** حله‏های عاریت دان ای سلیم‏ 670