English    Türkçe    فارسی   

2
993-1042

  • گفت پس از گفت من مقصود چیست ** چون تو می‏دانی که آن چه بود چیست‏
  • Köle, mademki olanı, biteni olduğu gibi biliyorsun; beni söyletmeden kastın ne, deyince;

  • گفت شه حکمت در اظهار جهان ** آن که دانسته برون آید عیان‏
  • Padişah “ Dünyayı izhar etmekteki hikmet, Allah’ın ilmindekileri izhar etmektir.

  • آن چه می‏دانست تا پیدا نکرد ** بر جهان ننهاد رنج طلق و درد 995
  • Bildiğini izhar etmedikçe âlemdeki zahmet ve meşakkatleri belirtmez.

  • یک زمان بی‏کار نتوانی نشست ** تا بدی یا نیکیی از تو نجست‏
  • Senden bir kötülük yahut iyilik meydana gelmeksizin hatta bir an bile duramazsın.

  • این تقاضاهای کار از بهر آن ** شد موکل تا شود سرت عیان‏
  • Bu amelleri izhar etme zarureti, sırrının açığa çıkması içindir.

  • پس کلابه‏ی تن کجا ساکن شود ** چون سر رشته‏ی ضمیرش می‏کشد
  • Nasıl olur da ipliğin ucunu gönlün çekip durduğu halde iplik eğirme âletine benzeyen tenin işlemez?

  • تاسه‏ی تو شد نشان آن کشش ** بر تو بی‏کاری بود چون جان کنش‏
  • Tasalanman, dertlenmen; gönlünün o çekişine, isteğine alamettir. O işi yapmamak da sana açıkça can çekişmedir, ölümdür.

  • این جهان و آن جهان زاید ابد ** هر سبب مادر اثر از وی ولد 1000
  • Bu âlem de daimî olarak doğurur, o âlem de. Her sebep anadır, eser çocuğunu meydana getirir.

  • چون اثر زایید آن هم شد سبب ** تا بزاید او اثرهای عجب‏
  • Eser doğdu mu ondan da şaşılacak sebepler doğması için sebep haline gelir.

  • این سببها نسل بر نسل است لیک ** دیده‏ای باید منور نیک نیک‏
  • Bu sebepler, nesilden nesile yürür gider. Fakat görmek için adamakıllı aydın bir göz lâzım dedi” dedi.

  • شاه با او در سخن اینجا رسید ** یا بدید از وی نشانی یا ندید
  • Padişah, onunla konuşurken söz buraya gelince o köleden bir alâmet gördü mü, görmedi mi? Bilmem.

  • گر بدید آن شاه جویا دور نیست ** لیک ما را ذکر آن دستور نیست‏
  • Hakikati arayan o padişahın, köleden bir nişan, bir alâmet görmesi, hiç de umulmayacak bir şey değil. Fakat gördüğünü söylemek için bize izin yok.

  • چون ز گرمابه بیامد آن غلام ** سوی خویشش خواند آن شاه و همام‏ 1005
  • Öbür köle hamamdan gelince padişah, onu da huzuruna çağırdı.

  • گفت صحا لک نعیم دایم ** بس لطیفی و ظریف و خوب رو
  • “Sıhhatler olsun, daimi âfiyetler olsun. Ne de lâtif, ne de zarif, ne de güzelsin.

  • ای دریغا گر نبودی در تو آن ** که همی‏گوید برای تو فلان‏
  • Yazık, öbür kölenin söyleyip durduğu kötü huyların da olmasa ne olurdu?

  • شاد گشتی هر که رویت دیده‏یی ** دیدنت ملک جهان ارزیدیی‏
  • O zaman yüzünü gören neşeye dalardı. Seni görmek, cihana malik olmaya değerdi” dedi.

  • گفت رمزی ز آن بگو ای پادشاه ** کز برای من بگفت آن دین تباه‏
  • Köle dedi ki: “ Padişahım, o dinsizin hakkımda söylediklerini bir parçacık anlat!”

  • گفت اول وصف دو روییت کرد ** کاشکارا تو دوایی خفیه درد 1010
  • Padişah “ Önce ikiyüzlülüğünü anlattı. Ona göre sen görünüşte bir deva, fakat hakikatte bir dertmişsin” dedi.

  • خبث یارش را چو از شه گوش کرد ** در زمان دریای خشمش جوش کرد
  • Köle, dostunun kötülüğünü bu suretle padişahtan duyunca derhal, kızgınlık denizi köpürdü.

  • کف بر آورد آن غلام و سرخ گشت ** تا که موج هجو او از حد گذشت‏
  • Ağzı köpüklendi, yüzü kızardı, onun aleyhinde bulunma dalgasına düştü, bu dalgalar, hadden aştı.

  • کاو ز اول دم که با من یار بود ** همچو سگ در قحط بس گه خوار بود
  • Dedi ki : “ O evvelce benimle dosttu. Kıtlıkta kalmış köpek gibi hayli pislik yemişti.”

  • چون دمادم کرد هجوش چون جرس ** دست بر لب زد شهنشاهش که بس‏
  • Çan gibi durmadan onun aleyhinde bulunmaya başlayınca padişah, elini ağzına götürüp “ Kâfi” dedi.

  • گفت دانستم ترا از وی بدان ** از تو جان گنده ست و از یارت دهان‏ 1015
  • “Bu sınamayla onu da anladım, seni de. Senin canın kokmuş, onun ağzı.

  • پس نشین ای گنده جان از دور تو ** تا امیر او باشد و مأمور تو
  • Ey kokuşuk canlı, uzak otur. O âmir olsun, sen onun memuru ol!”

  • در حدیث آمد که تسبیح از ریا ** همچو سبزه‏ی گولخن دان ای کیا
  • Ulular bunun için “ Dünyada insanın rahatı, dilini korumasındadır” dediler.

  • پس بدان که صورت خوب و نکو ** با خصال بد نیرزد یک تسو
  • “Riya ile tespih, külhanda biten yeşilliğe benzer” mealinde bir hadis vardır, bunu böyle bil ey ulu kişi!

  • ور بود صورت حقیر و ناپذیر ** چون بود خلقش نکو در پاش میر
  • Güzel ve iyi suret, bil ki kötü huyla beraber olunca bir kalp akça bile değmez!

  • صورت ظاهر فنا گردد بدان ** عالم معنی بماند جاودان‏ 1020
  • Bil ki zahiri suret yok olur, fakat mana âlemi ebedidir, kalır.

  • چند بازی عشق با نقش سبو ** بگذر از نقش سبو رو آب جو
  • Testinin suretiyle ne vakte dek oynayıp duracaksın? Testinin nakşından geç, ırmağa, suya yürü.

  • صورتش دیدی ز معنی غافلی ** از صدف دری گزین گر عاقلی‏
  • Suretini gördün ama manadan gafilsin. Akıllıysan sedeften bir inci seç, çıkar.

  • این صدفهای قوالب در جهان ** گر چه جمله زنده‏اند از بحر جان‏
  • Âlemdeki bu sedefe benzeyen kalıpların hepsi can denizinden diriyse de,

  • لیک اندر هر صدف نبود گهر ** چشم بگشا در دل هر یک نگر
  • Her sedefte inci bulunmaz, gözünü aç da her birinin içine bak!

  • کان چه دارد وین چه دارد می‏گزین ** ز انکه کمیاب است آن در ثمین‏ 1025
  • Onda ne var, bunda ne var? Onu anla. Çünkü o değerli inci nadir bulunur.

  • گر به صورت می‏روی کوهی به شکل ** در بزرگی هست صد چندان که لعل‏
  • Surete talip olursan (bu şuna benzer:) bir dağ, görünüşte büyüklük bakımından lâl’in yüzlerce mislidir.

  • هم به صورت دست و پا و پشم تو ** هست صد چندان که نقش چشم تو
  • Senin elin, ayağın, saçın, sakalın da gözünden yüzlerce defa daha büyüktür.

  • لیک پوشیده نباشد بر تو این ** کز همه اعضا دو چشم آمد گزین‏
  • Fakat iki gözün, bütün azadan daha kıymetli olduğu meydandadır.

  • از یک اندیشه که آید در درون ** صد جهان گردد به یک دم سر نگون‏
  • Gönlüne gelen bir tek düşünce yüzünden de yüzlerce cihan, bir anda baş aşağı devrilir gider.

  • جسم سلطان گر به صورت یک بود ** صد هزاران لشکرش در پی دود 1030
  • Padişahın cismi, surette birdir ama yüz binlerce asker, arkasından koşar.

  • باز شکل و صورت شاه صفی ** هست محکوم یکی فکر خفی‏
  • Fakat o tertemiz padişahın şekli ve sureti de gizli bir fikre mahkûmdur.

  • خلق بی‏پایان ز یک اندیشه بین ** گشته چون سیلی روانه بر زمین‏
  • Gör ki bu sayısız halk, bir tefekkür yüzünden yeryüzünde akıp giden sel gibidir.

  • هست آن اندیشه پیش خلق خرد ** لیک چون سیلی جهان را خورد و برد
  • Halk, o düşünceyi küçük ve ehemmiyetsiz görür ama sel gibi cihanı suya boğar, alıp götürür.

  • پس چو می‏بینی که از اندیشه‏ای ** قایم است اندر جهان هر پیشه‏ای‏
  • Âlem de her hünerin fikirle kaim olduğunu,

  • خانه‏ها و قصرها و شهرها ** کوهها و دشتها و نهرها 1035
  • Evlerin, köşklerin, şehirlerin, dağların, sahraların, nehirlerin hep onda meydana geldiğini,

  • هم زمین و بحر و هم مهر و فلک ** زنده از وی همچو کز دریا سمک‏
  • Denizdeki balığın denizin vücuduyla yaşadığı gibi yerin de, denizin de, güneşin de, göğün de fikirle diri bulunduğunu mademki görmektesin.

  • پس چرا از ابلهی پیش تو کور ** تن سلیمان است و اندیشه چو مور
  • Neden kör gibisin, neden ahmaklık ediyorsun, neden sence ten Süleyman gibi oluyor da fikir karınca gibi?

  • می‏نماید پیش چشمت که بزرگ ** هست اندیشه چو موش و کوه گرگ‏
  • Gözüne dağ, büyük görünüyor da fikri fare gibi küçük, dağı kurt gibi büyük sanıyorsun.

  • عالم اندر چشم تو هول و عظیم ** ز ابر و رعد و چرخ داری لرز و بیم‏
  • Âlem, gözünde pek korkunç, pek büyük görünmekte… Buluttan, gökten, gök gürlemesinden ürküp korkuyor, tir, tir titriyorsun.

  • وز جهان فکرتی ای کم ز خر ** ایمن و غافل چو سنگ بی‏خبر 1040
  • Hâlbuki ey eşekten aşağı kişi, fikir âleminden emin ve gafilsin, bir taş gibi o, cihandan haberin yok!

  • ز انکه نقشی وز خرد بی‏بهره‏ای ** آدمی خو نیستی خر کره‏ای‏
  • Çünkü suretten ibaretsin, akıldan nasibin yok. İnsan huylu değilsin, bir eşek sıpasısın!

  • سایه را تو شخص می‏بینی ز جهل ** شخص از آن شد نزد تو بازی و سهل‏
  • Bilgisizlikten gölgeyi adam görüyorsun da insan o yüzden sence bir oyuncaktan ibaret, değersiz bir şey.