-
هم بصورت مینماید گه گهی ** زان همان رنجور باشد آگهی
- Bazı zamanlar suret bakımından da görünür de onun için yalnız hasta, bunu anlar, duyar.
-
گوید آن رنجور ای یاران من ** چیست این شمشیر بر ساران من 115
- O hasta, dostlar, der; bu tepenin üstünde duran kılıç nedir ki?
-
ما نمیبینیم باشد این خیال ** چه خیالست این که این هست ارتحال
- Dinleyenler de “Biz öyle bir şey görmüyoruz. Bu, hayalden ibaret” derler. Hâlbuki ne hayali? Göçme zamanı bu!
-
چه خیالست این که این چرخ نگون ** از نهیب این خیالی شد کنون
- Ne hayali bu? Bu aşağılık felek bile bunun korkusuyla hayal haline geldi.
-
گرزها و تیغها محسوس شد ** پیش بیمار و سرش منکوس شد
- Ölüm haline gelen hastanın önünde gürzlerle kılıçlar his âlemine girdiler.
-
او همیبیند که آن از بهر اوست ** چشم دشمن بسته زان و چشم دوست
- O, bu kılıçların ona çekildiğini görür. Fakat ondan başka düşmanın gözü de bağlıdır, dostun gözü de…
-
حرص دنیا رفت و چشمش تیز شد ** چشم او روشن گه خونریز شد 120
- Dünya hırsı gitti de o yüzden hastanın gözü kuvvetlendi; gözü, kan dökme zamanı aydınlandı.
-
مرغ بیهنگام شد آن چشم او ** از نتیجهی کبر او و خشم او
- Kibrinin, hışmının yüzünden gözü, vakitsiz öten horoza döndü.
-
سر بریدن واجب آید مرغ را ** کو بغیر وقت جنباند درا
- Vakitsiz çan çalan, vakitsiz öten horozun başını kesmek vaciptir.
-
هر زمان نزعیست جزو جانت را ** بنگر اندر نزع جان ایمانت را
- Her an, canının bir cüz’ü ölüm halindedir. Her an can verme zamanındadır. Can verme ânında imanını gör, gözet!
-
عمر تو مانند همیان زرست ** روز و شب مانند دینار اشمرست
- Ömrün, altın kesesine benzer, geceyle gündüz de para sayan adamdır.
-
میشمارد میدهد زر بی وقوف ** تا که خالی گردد و آید خسوف 125
- Bilmeden, anlamadan sayar durur, nihayet kese boşalır, ay tutulur.
-
گر ز که بستانی و ننهی بجای ** اندر آید کوه زان دادن ز پای
- Dağdan alsan da yerine koymasan dağ bile yerin de kalmaz, yok olur gider.
-
پس بنه بر جای هر دم را عوض ** تا ز واسجد واقترب یابی غرض
- Şu halde her an yerine karşılık koy ki: “Secde et de yaklaş” ayetinin maksadı neyse bulasın.
-
در تمامی کارها چندین مکوش ** جز به کاری که بود در دین مکوش
- Bütün işlere böyle çalışma, dindeki işten başka iş için savaşma.
-
عاقبت تو رفت خواهی ناتمام ** کارهاات ابتر و نان تو خام
- Sonra sonunda tamamlamadan geçip gidersin. İşlerin sona ermez, ekmeğin de ham kalır.
-
وان عمارت کردن گور و لحد ** نه به سنگست و به چوب و نه لبد 130
- O mezarını lâhdini yapma işi taşla, tahtayla, kilimle, keçeyle olmaz.
-
بلک خود را در صفا گوری کنی ** در منی او کنی دفن منی
- Kendine gönülde bir mezar kazman, onun benliğinin önünde bu benliği görmen gerektir.
-
خاک او گردی و مدفون غمش ** تا دمت یابد مددها از دمش
- Onun toprağı olman, gamına gömülmen lâzım ki nefesin, nefesinden yardımlara nail olsun, nefesin kutlu ve tesirli bir hale gelsin.
-
گورخانه و قبهها و کنگره ** نبود از اصحاب معنی آن سره
- Mezara türbe yapmak, üstüne kubbe kurmak, mana sahiplerine makbul değildir.
-
بنگر اکنون زنده اطلسپوش را ** هیچ اطلس دست گیرد هوش را
- Bir bak da gör, diri iken atlaslara bürünen kişinin aklını o ipekler, o atlaslar hiç fazlalaştırır, onun reyine isabet verir mi?
-
در عذاب منکرست آن جان او ** گزدم غم دل دل غمدان او 135
- Canı Münker ve Nekir’in azabına uğramış, gamlı gönlünde de gam akrepleri yer tutmuştur.
-
از برون بر ظاهرش نقش و نگار ** وز درون ز اندیشهها او زار زار
- Zahirini süslemiş, püslemiş ama içi düşüncelerden feryatlara düşmüş.
-
و آن یکی بینی در آن دلق کهن ** چون نبات اندیشه و شکر سخن
- Başka birini de görürsün ki eski elbiseler giyinmiş ama o köhne libaslar içinde kamışa benzer, sözü de şeker gibidir.
-
بازگشتن به حکایت پیل
- Fil hikâyesine dönüş, öğütçünün öğüdü
-
گفت ناصح بشنوید این پند من ** تا دل و جانتان نگردد ممتحن
- Öğütçü dedi ki “Bu öğüdümü tutun da gönlünüz, canınız belâlara düşmesin.
-
با گیاه و برگها قانع شوید ** در شکار پیلبچگان کم روید
- Otlara, yapraklara kaani olun, fil yavrularını avlamaya varmayın.
-
من برون کردم ز گردن وام نصح ** جز سعادت کی بود انجام نصح 140
- Ben boynumdaki öğüt borcumu ödedim. Öğüdü tutanın sonu, ancak kutluluktur.
-
من به تبلیغ رسالت آمدم ** تا رهانم مر شما را از ندم
- Ben, sizi nedametlerden kurtarmak için elçiliğimi yaptım.
-
هین مبادا که طمع رهتان زند ** طمع برگ از بیخهاتان بر کند
- Kendinize gelin, sakın tamah yolunuzu vurmasın. Tamah, yapraklarınızı ta kökünden söker, çıkarır.”
-
این بگفت و خیربادی کرد و رفت ** گشت قحط و جوعشان در راه زفت
- Bunları söyleyip “Haydi, hayra karşı” diyerek onları uğurladı, selâmetledi, gitti. Onlar, yolda kıtlığa düştüler, susuzlukları artıkça arttı.
-
ناگهان دیدند سوی جادهای ** پور پیلی فربهی نو زادهای
- Ansızın yolda yeni doğmuş güzel bir fil yavrusu gördüler.
-
اندر افتادند چون گرگان مست ** پاک خوردندش فرو شستند دست 145
- Sarhoş kurtlar gibi başına üşüştüler. Onu tertemiz yiyip bu işten ellerini yıkadılar.
-
آن یکی همره نخورد و پند داد ** که حدیث آن فقیرش بود یاد
- Yoldaşlarından biri, onlara öğüt verdi, o adamın öğüdü hatırındaydı.
-
از کبابش مانع آمد آن سخن ** بخت نو بخشد ترا عقل کهن
- Bu söz, adamın o fili kebap edip yemesine mâni oldu. Eski ve tecrübe görmüş akıl, sana yeni bir baht bağışlar.
-
پس بیفتادند و خفتند آن همه ** وان گرسنه چون شبان اندر رمه
- Onlar fil yavrusunu yiyip yattılar, uyudular. O aç adamsa sürüyü bekleyen çoban gibi uyanıktı.
-
دید پیلی سهمناکی میرسید ** اولا آمد سوی حارس دوید
- Birdenbire baktı ki kızgın bir fil çıkageldi. Önce o gözetleyene gelip çattı.
-
بوی میکرد آن دهانش را سه بار ** هیچ بویی زو نیامد ناگوار 150
- Ağzını üç kere kokladı. Fakat ondan hiçbir kötü koku gelmedi.
-
چند باری گرد او گشت و برفت ** مر ورا نازرد آن شهپیل زفت
- Birkaç kere etrafın da dönüp dolaşarak gitti. O iri fil, adama hiç dokunmadı.
-
مر لب هر خفتهای را بوی کرد ** بوی میآمد ورا زان خفته مرد
- Uyuyanların hepsinin ağızlarını kokladı, hepsinden de koku aldı.
-
از کباب پیلزاده خورده بود ** بر درانید و بکشتش پیل زود
- Yavrusunu kebap edip yiyenleri hemencecik paraladı öldürdü.
-
در زمان او یک بیک را زان گروه ** میدرانید و نبودش زان شکوه
- O anda hepsini de birer, birer paralıyor, onlardan hiç de ürkmüyordu.
-
بر هوا انداخت هر یک را گزاف ** تا همیزد بر زمین میشد شکاف 155
- Onların her birini havaya kaldırıp yere vurarak parçalamaktaydı.
-
ای خورندهی خون خلق از راه برد ** تا نه آرد خون ایشانت نبرد
- Ey halkın kanını emen, bu işten uzaklaş, halkın kanı seni savaşa düşürmesin.
-
مال ایشان خون ایشان دان یقین ** زانک مال از زور آید در یمین
- Bil ki halkın malı kanı demektir. Çünkü mal güçle, kuvvetle çalışmayla ele geçer.
-
مادر آن پیلبچگان کین کشد ** پیل بچهخواره را کیفر کشد
- O fil yavrularının anaları kan güder, fil yavrusu yiyenden öç alır, öldürür.
-
پیلبچه میخوری ای پارهخوار ** هم بر آرد خصم پیل از تو دمار
- Ey rüşvet alan, sen fil yavrusu yemektesin. Sana düşman olan fil, kökünü kazır, seni mahveder.
-
بوی رسوا کرد مکر اندیش را ** پیل داند بوی طفل خویش را 160
- Hilelere sapanı koku, rüsvay etti. Fil yavrusunun kokusunu bilir.
-
آنک یابد بوی حق را از یمن ** چون نیابد بوی باطل را ز من
- Hak kokusunu Yemen’den duyan bendeki bâtıl kokuyu nasıl olurda duymaz?
-
مصطفی چون برد بوی از راه دور ** چون نیابد از دهان ما بخور
- Mustafa, ta uzak yoldan koku alır da ağzımızda ki güzel kokuyu nasıl almaz?
-
هم بیابد لیک پوشاند ز ما ** بوی نیک و بد بر آید بر سما
- Duyar, duyar ama yüzümüze vurmaz, örter. İyi koku da göklere çıkar, kötü koku da.