ما نمی‌بینیم باشد این خیال ** چه خیالست این که این هست ارتحال

چه خیالست این که این چرخ نگون ** از نهیب این خیالی شد کنون

گرزها و تیغها محسوس شد ** پیش بیمار و سرش منکوس شد

او همی‌بیند که آن از بهر اوست ** چشم دشمن بسته زان و چشم دوست

حرص دنیا رفت و چشمش تیز شد ** چشم او روشن گه خون‌ریز شد 120

مرغ بی‌هنگام شد آن چشم او ** از نتیجه‌ی کبر او و خشم او

سر بریدن واجب آید مرغ را ** کو بغیر وقت جنباند درا

هر زمان نزعیست جزو جانت را ** بنگر اندر نزع جان ایمانت را

عمر تو مانند همیان زرست ** روز و شب مانند دینار اشمرست

می‌شمارد می‌دهد زر بی وقوف ** تا که خالی گردد و آید خسوف 125

گر ز که بستانی و ننهی بجای ** اندر آید کوه زان دادن ز پای

پس بنه بر جای هر دم را عوض ** تا ز واسجد واقترب یابی غرض

در تمامی کارها چندین مکوش ** جز به کاری که بود در دین مکوش

عاقبت تو رفت خواهی ناتمام ** کارهاات ابتر و نان تو خام

وان عمارت کردن گور و لحد ** نه به سنگست و به چوب و نه لبد 130

بلک خود را در صفا گوری کنی ** در منی او کنی دفن منی

خاک او گردی و مدفون غمش ** تا دمت یابد مددها از دمش

گورخانه و قبه‌ها و کنگره ** نبود از اصحاب معنی آن سره

بنگر اکنون زنده اطلس‌پوش را ** هیچ اطلس دست گیرد هوش را

در عذاب منکرست آن جان او ** گزدم غم دل دل غمدان او 135

از برون بر ظاهرش نقش و نگار ** وز درون ز اندیشه‌ها او زار زار

و آن یکی بینی در آن دلق کهن ** چون نبات اندیشه و شکر سخن

بازگشتن به حکایت پیل

گفت ناصح بشنوید این پند من ** تا دل و جانتان نگردد ممتحن

با گیاه و برگها قانع شوید ** در شکار پیل‌بچگان کم روید

من برون کردم ز گردن وام نصح ** جز سعادت کی بود انجام نصح 140

من به تبلیغ رسالت آمدم ** تا رهانم مر شما را از ندم

هین مبادا که طمع رهتان زند ** طمع برگ از بیخهاتان بر کند

این بگفت و خیربادی کرد و رفت ** گشت قحط و جوعشان در راه زفت

ناگهان دیدند سوی جاده‌ای ** پور پیلی فربهی نو زاده‌ای

اندر افتادند چون گرگان مست ** پاک خوردندش فرو شستند دست 145

آن یکی همره نخورد و پند داد ** که حدیث آن فقیرش بود یاد

از کبابش مانع آمد آن سخن ** بخت نو بخشد ترا عقل کهن

پس بیفتادند و خفتند آن همه ** وان گرسنه چون شبان اندر رمه

دید پیلی سهمناکی می‌رسید ** اولا آمد سوی حارس دوید

بوی می‌کرد آن دهانش را سه بار ** هیچ بویی زو نیامد ناگوار 150

چند باری گرد او گشت و برفت ** مر ورا نازرد آن شه‌پیل زفت

مر لب هر خفته‌ای را بوی کرد ** بوی می‌آمد ورا زان خفته مرد

از کباب پیل‌زاده خورده بود ** بر درانید و بکشتش پیل زود

در زمان او یک بیک را زان گروه ** می‌درانید و نبودش زان شکوه

بر هوا انداخت هر یک را گزاف ** تا همی‌زد بر زمین می‌شد شکاف 155

ای خورنده‌ی خون خلق از راه برد ** تا نه آرد خون ایشانت نبرد

مال ایشان خون ایشان دان یقین ** زانک مال از زور آید در یمین

مادر آن پیل‌بچگان کین کشد ** پیل بچه‌خواره را کیفر کشد

پیل‌بچه می‌خوری ای پاره‌خوار ** هم بر آرد خصم پیل از تو دمار

بوی رسوا کرد مکر اندیش را ** پیل داند بوی طفل خویش را 160

آنک یابد بوی حق را از یمن ** چون نیابد بوی باطل را ز من

مصطفی چون برد بوی از راه دور ** چون نیابد از دهان ما بخور

هم بیابد لیک پوشاند ز ما ** بوی نیک و بد بر آید بر سما

تو همی‌خسپی و بوی آن حرام ** می‌زند بر آسمان سبزفام

همره انفاس زشتت می‌شود ** تا به بوگیران گردون می‌رود 165