English    Türkçe    فارسی   

3
1561-1610

  • بلک می‌افتی ز لرزه‌ی دل به وهم ** ترس وهمی را نکو بنگر بفهم
  • Hatta gönlüne düşen vehim yüzünden belki de düşersin. Vehimden gelen korkuya iyice dikkat et de vehimin kötülüğünü anla.

  • رنجور شدن اوستاد به وهم
  • Hocanın vehimle hastalanması

  • گشت استا سست از وهم و ز بیم ** بر جهید و می‌کشانید او گلیم
  • Hoca vehimden korkudan hastalandı. Yerinden sıçrayıp kalktı, kilimini başına örttü.

  • خشمگین با زن که مهر اوست سست ** من بدین حالم نپرسید و نجست
  • “Zaten sevgisi az, ben bu halde, olduğum halde halimi sormadı bile.

  • خود مرا آگه نکرد از رنگ من ** قصد دارد تا رهد از ننگ من
  • Rengimin solukluğunu, benzimin uçukluğunu haber bile vermedi. Bana kastediyor, benden kurtulmaya yol arıyor.

  • او به حسن و جلوه‌ی خود مست گشت ** بی‌خبر کز بام افتادم چو طشت 1565
  • Kendi güzelliğinden kendi cilvesinden kendisi sarhoş olmuş. Benimse haberim bile yok… Hâlbuki leğenim, damdan düşmüş, rüsvay olmuş gitmişim” diye karısına kızgın bir halde,

  • آمد و در را بتندی وا گشاد ** کودکان اندر پی آن اوستاد
  • Evine gelip kapıyı şiddetle açtı. Çocuklarda hocanın ardından geliyordu.

  • گفت زن خیرست چون زود آمدی ** که مبادا ذات نیکت را بدی
  • Karısı, “Hayır ola, erken geldin. Allah esirgesin, başına kötü bir şey gelmesin de” dedi.

  • گفت کوری رنگ و حال من ببین ** از غمم بیگانگان اندر حنین
  • Hoca dedi ki. “Kör müsün sen? Bir benzime, bir halime baksana. Yabancıların bile derdimle dertleniyor, feryada geliyor.

  • تو درون خانه از بغض و نفاق ** می‌نبینی حال من در احتراق
  • Sen evimin içinde olduğun halde bana düşmanlığından, bana karşı münafıklıkta bulunduğundan yanıp yakıldığımı, görmüyorsun bile”

  • گفت زن ای خواجه عیبی نیستت ** وهم و ظن لاش بی معنیستت 1570
  • Kadın, “A hocam, senin bir şeyin yok. Bu endişen manasız ve saçma bir vehimden ibaret” dediyse de,

  • گفتش ای غر تو هنوزی در لجاج ** می‌نبینی این تغیر و ارتجاج
  • “A kahpe inat mı ediyorsun? Halimde ki kırgınlığı, tir tir titrediğimi görmüyor musun?

  • گر تو کور و کر شدی ما را چه جرم ** ما درین رنجیم و در اندوه و گرم
  • Körsen benim ne cürmüm var? Ben kendi derdime düştüm, bu gussadan perişan bir haldeyim zaten” dedi.

  • گفت ای خواجه بیارم آینه ** تا بدانی که ندارم من گنه
  • Kadın “ Hocam, ayna getireyim de bak… Benim bir suçum var mı, yalan söylüyor muyum, anla” dediyse de hoca,

  • گفت رو مه تو رهی مه آینت ** دایما در بغض و کینی و عنت
  • “Git, aynan da batsın, sen de bat. Zaten daima bana buğzetmede, daima bana kin gütmede, benimle inat edip durmadasın sen.

  • جامه‌ی خواب مرا زو گستران ** تا بخسپم که سر من شد گران 1575
  • Yatağı yay, yorganı getir… Ben yatayım hele… Başım ağırlaştı” dedi.

  • زن توقف کرد مردش بانگ زد ** کای عدو زوتر ترا این می‌سزد
  • Kadın biraz duraklayınca “Hadi behey düşman senin lâyığın bu laf, durmasana” diye bağırmaya başladı.

  • در جامه‌ی خواب افتادن استاد و نالیدن او از وهم رنجوری
  • Hocanın, vehminden yatağa, yorgana düşmesi ve hastayım diye vehimlenerek inlemeye başlaması

  • جامه خواب آورد و گسترد آن عجوز ** گفت امکان نه و باطن پر ز سوز
  • Kocakarı, yatak yorgan getirip döşedi. “İçi vehim ateşiyle dolu, imkân yok.

  • گر بگویم متهم دارد مرا ** ور نگویم جد شود این ماجرا
  • Bir şey söylesem beni itham edecek. Fakat söylemesem de bu hastalık sahiden hastalık haline gelecek.

  • فال بد رنجور گرداند همی ** آدمی را که نبودستش غمی
  • Kötüye yorma, vehimlenme, insanı hiçbir hastalığı yokken hasta eder.

  • قول پیغامبر قبوله یفرض ** ان تمارضتم لدینا تمرضوا 1580
  • Kabul edilmesi farz olan Peygamber hadisidir bu: Hasta değilken kendinizi hasta gösterirseniz sahiden hastalanırsınız.

  • گر بگویم او خیالی بر زند ** فعل دارد زن که خلوت می‌کند
  • Hasta değilim desem, bu karı yalnız kalmayı istiyor, yapacağı bir iş var.

  • مر مرا از خانه بیرون می‌کند ** بهر فسقی فعل و افسون می‌کند
  • Beni evden atacak, sonra da ne kötülükte bulunacaksa bulunacak diyebilir” dedi.

  • جامه خوابش کرد و استاد اوفتاد ** آه آه و ناله از وی می‌بزاد
  • Hoca, yorganını çekip uzandı, ahlayıp puflamaya, inim inim inlemeye başladı.

  • کودکان آنجا نشستند و نهان ** درس می‌خواندند با صد اندهان
  • eksik

  • کین همه کردیم و ما زندانییم ** بد بنایی بود ما بد بانییم 1585
  • “Bunca işler işledik, bunca düzenler düzdük; yine de zindandayız. Kurduğumuz yapı, kötü yapıymış, biz de kötü kurucular!” diyorlardı.

  • دوم بار وهم افکندن کودکان استاد را کی او را از قرآن خواندن ما درد سر افزاید
  • Çocukların, bizim Kur’an okumamızdan hocanın baş ağrısı artıyor diye onu ikinci defa olarak vehme düşürmeleri

  • گفت آن زیرک که ای قوم پسند ** درس خوانید و کنید آوا بلند
  • O zeki çocuk, “Arkadaşlar, dersinizi bağıra bağıra okuyun” dedi.

  • چون همی‌خواندند گفت ای کودکان ** بانگ ما استاد را دارد زیان
  • Hepsi birden bağıra bağıra okumaya başlayınca dedi ki: “Çocuklar, bizim bağırmamız hocaya fena gelir.

  • درد سر افزاید استا را ز بانگ ** ارزد این کو درد یابد بهر دانگ
  • Bu gürültü hocanın baş ağrısını fazlalaştırır. Bu dert, bir kuruşa değer mi?

  • گفت استا راست می‌گوید روید ** درد سر افزون شدم بیرون شوید
  • Hoca, doğru söylüyor, başımın ağrısı fazlalaştı. Hadi gidin!” dedi.

  • خلاص یافتن کودکان از مکتب بدین مکر
  • Çocukların bu hileyle mektepten kurtulmaları

  • سجده کردند و بگفتند ای کریم ** دور بادا از تو رنجوری و بیم 1590
  • Çocuklar, yeri öpüp “Kerem sahibi, hastalık, senden uzak olsun” dediler.

  • پس برون جستند سوی خانه‌ها ** همچو مرغان در هوای دانه‌ها
  • Mektepten fırlayıp tanelere uçuşan kuşlar gibi evlerine koşuştular.

  • مادرانشان خشمگین گشتند و گفت ** روز کتاب و شما با لهو جفت
  • Anneleri kızarak “Bu gün mektep var. Sizse oyuna dalmışsınız” dedi.

  • عذر آوردند کای مادر تو بیست ** این گناه از ما و از تقصیر نیست
  • Özür getirip dediler ki: “Dur hele anne, suç bizim değil, bizim kabahatimiz yok.

  • از قضای آسمان استاد ما ** گشت رنجور و سقیم و مبتلا
  • Nasılsa hocamız hastalandı, perişan bir hale geldi”

  • مادران گفتند مکرست و دروغ ** صد دروغ آرید بهر طمع دوغ 1595
  • Anneleri dedi ki. “Hile, düzen. Siz bir ayran için yüz yalan söylersiniz.

  • ما صباح آییم پیش اوستا ** تا ببینیم اصل این مکر شما
  • Hele sabah olsun, hocanıza gideyim de bu hilenin aslını öğreneyim”

  • کودکان گفتند بسم الله روید ** بر دروغ و صدق ما واقف شوید
  • Çocuklar, “Peki, git de doğru mu söylüyoruz, yalan mı, anla” dediler.

  • رفتن مادران کودکان به عیادت اوستاد
  • Çocukların annelerinin hocayı dolaşmaya gitmeleri

  • بامدادان آمدند آن مادران ** خفته استا همچو بیمار گران
  • Sabah olunca anneleri, hocayı dolaşmaya gittiler. Bir de baktılar ki hoca, ağır bir hastalığa tutulmuş, yatmakta.

  • هم عرق کرده ز بسیاری لحاف ** سر ببسته رو کشیده در سجاف
  • Fazla örtündüğü, başını bağladığı, yüzünü kapattığı için kan-tere batmış.

  • آه آهی می‌کند آهسته او ** جملگان گشتند هم لا حول‌گو 1600
  • Hafif hafif ah etmekte. Hepsi Lâ havle demeye başladılar.

  • خیر باشد اوستاد این درد سر ** جان تو ما را نبودست زین خبر
  • “Hayrola hocam, bu baş ağrısı ne? Allah sağlık versin, vallahi hiç haberimiz yok” dediler.

  • گفت من هم بی‌خبر بودم ازین ** آگهم مادر غران کردند هین
  • Hoca” Benim de haberim yoktu. Bu kahpe oğulları haber verdiler işte,

  • من بدم غافل بشغل قال و قیل ** بود در باطن چنین رنجی ثقیل
  • Ben çalışıp çabalıyor, kıyl ü kaalle meşgul bulunuyordum, haberim bile yoktu. Meğerse içimde dehşetli bir hastalık varmış” dedi.

  • چون بجد مشغول باشد آدمی ** او ز دید رنج خود باشد عمی
  • İnsan, bir işe ciddiyetle koyuldu mu hastalığını göremez, körleşir.

  • از زنان مصر یوسف شد سمر ** که ز مشغولی بشد زیشان خبر 1605
  • Mısır kadınları da Yusuf’un güzelliğine daldılar, haberleri bile olmadı da,

  • پاره پاره کرده ساعدهای خویش ** روح واله که نه پس بیند نه پیش
  • Ellerini, bileklerini paramparça ettiler. Hayrete düşen ruh, ne önü görür, ne ardı!

  • ای بسا مرد شجاع اندر حراب ** که ببرد دست یا پایش ضراب
  • Nice babayiğit erler vardır ki savaşta elleri, ayakları kesilir de,

  • او همان دست آورد در گیر و دار ** بر گمان آنک هست او بر قرار
  • Yine savaştan el çekmez, kendini sağlam sanırlar.

  • خود ببیند دست رفته در ضرر ** خون ازو بسیار رفته بی‌خبر
  • Fakat sonradan görür ki el kesilmiş, bir hayli de kan akmış da haberi bile yok!

  • در بیان آنک تن روح را چون لباسی است و این دست آستین دست روحست واین پای موزه‌ی پای روحست
  • Ten, ruhun elbisesine benzer, bu el de ruhun elinin yenidir, bu ayak da ruhun ayağına giydiği mesttir

  • تا بدانی که تن آمد چون لباس ** رو بجو لابس لباسی را ملیس 1610
  • Bil ki bu ten, elbiseye benzer. Yürü, bu elbiseyi giyeni ara, elbiseye sürünüp durma.