English    Türkçe    فارسی   

3
226-275

  • گر دهد خود کی دهد آن پر حیل ** جوز پوسیدست گفتار دغل
  • Verdi, farz edelim, fakat o hilebaz nereden verecek? Hilebazın sözü çürümüş cevizdir.

  • ژغژغ آن عقل و مغزت را برد ** صد هزاران عقل را یک نشمرد
  • Onun gürültüsü aklını alır, beynini altüst eder. Yüz binlerce aklı bile bir pula saymaz.

  • یار تو خرجین تست و کیسه‌ات ** گر تو رامینی مجو جز ویسه‌ات
  • Dostun, kesendir, hurcundur, Ramin’sen Vise’den başkasını arama.

  • ویسه و معشوق تو هم ذات تست ** وین برونیها همه آفات تست
  • Vise de sensin, mâşukun da sen. Bu zâhiri şeylerin hepsi sana âfettir.

  • حزم آن باشد که چون دعوت کنند ** تو نگویی مست و خواهان منند 230
  • İhtiyat ona derler ki seni davet ettiler mi bunlar, benim sarhoşum bunlar benim dostum, beni seviyorlar, beni istiyorlar demeyesin.

  • دعوت ایشان صفیر مرغ دان ** که کند صیاد در مکمن نهان
  • Davetlerini, kuşlara çalınan ıslık bil. Avcı, pusuda gizlidir de kuş gibi örter durur.

  • مرغ مرده پیش بنهاده که این ** می‌کند این بانگ و آواز و حنین
  • Önüne de seslenen, öten, çığıran budur zannını vermek için bir ölü kuş koymuş.

  • مرغ پندارد که جنس اوست او ** جمع آید بر دردشان پوست او
  • Kuşlar… Onu kendi cinsinden sanıp toplanırlar. O da onların derilerini yüzer.

  • جز مگر مرغی که حزمش داد حق ** تا نگردد گیج آن دانه و ملق
  • Ancak Allah hangi kuşa ihtiyat ve tedbir duygusu vermişse o kuş o taneye, o tuzağa aldanıp gelmez.

  • هست بی حزمی پشیمانی یقین ** بشنو این افسانه را در شرح این 235
  • İhtiyatsızlık, tedbirsizlik, pişmanlıktan ibarettir. Bunu anlatan şu hikâyeyi de dinle.

  • فریفتن روستایی شهری را و بدعوت خواندن بلابه و الحاح بسیار
  • Köylünün şehirliyi aldatıp yalancıktan ve birçok ısrarla köye çağırması

  • ای برادر بود اندر ما مضی ** شهریی با روستایی آشنا
  • Kardeş, eskiden bir şehirliye köylünün tanışıklığı vardı.

  • روستایی چون سوی شهر آمدی ** خرگه اندر کوی آن شهری زدی
  • Köylü, şehre geldikçe şehirlinin mahallesine çadır kurar, evine kurulup otururdu.

  • دو مه و سه ماه مهمانش بدی ** بر دکان او و بر خوانش بدی
  • İki ay, üç ay ona konuk olur, dükkânına geçer oturur, sofrasına çökerdi.

  • هر حوایج را که بودش آن زمان ** راست کردی مرد شهری رایگان
  • Şehirli, köylünün ne ihtiyacı varsa bedavaya yerine getirir, düzer koşardı.

  • رو به شهری کرد و گفت ای خواجه تو ** هیچ می‌نایی سوی ده فرجه‌جو 240
  • Köylü bir gün yüzünü şehirliye döndü de dedi ki: “A efendim, sen hiç köye gelmez, hiç seyre seyrana çıkmaz mısın?

  • الله الله جمله فرزندان بیار ** کین زمان گلشنست و نوبهار
  • Allah aşkına olsun bütün oğullarını getir. Şimdi tam gül mevsimi, ilkbahar.

  • یا بتابستان بیا وقت ثمر ** تا ببندم خدمتت را من کمر
  • Yahut da yazın meyve zamanı gel de hizmetine kemer kuşanayım.

  • خیل و فرزندان و قومت را بیار ** در ده ما باش سه ماه و چهار
  • Soyunu sopunu, çoluk çocuğunu, akrabalarını getir, köyümüzde üç, dört ay kal.

  • که بهاران خطه‌ی ده خوش بود ** کشت‌زار و لاله‌ی دلکش بود
  • Bahar çağında köy pek hoş olur, çayırlık, çimenlik, gönle ferah veren gönül çeken lâlelik kesilir”

  • وعده دادی شهری او را دفع حال ** تا بر آمد بعد وعده هشت سال 245
  • Şehirli, başından savmak için ona vaatte bulundu, vaadinin üstünden de sekiz yıl geçti.

  • او بهر سالی همی‌گفتی که کی ** عزم خواهی کرد کامد ماه دی
  • Köylü, her yıl “Ne vakit geleceksin. Kış gelip çattı” der,

  • او بهانه ساختی کامسال‌مان ** از فلان خطه بیامد میهمان
  • O da “Bu yıl filan yerden konuk geldi.

  • سال دیگر گر توانم وا رهید ** از مهمات آن طرف خواهم دوید
  • Müsaade edin de gelecek yıl, işten, güçten kurtulursam gelirim” der,

  • گفت هستند آن عیالم منتظر ** بهر فرزندان تو ای اهل بر
  • Köylü “ Ailem, ey kerem sahibi, çoluğunu, çocuğunu bekleyip duruyor” diye karşılık verirdi.

  • باز هر سالی چو لکلک آمدی ** تا مقیم قبه‌ی شهری شدی 250
  • Her yıl leylek gelince köylü de gelir, şehirlinin evine konardı.

  • خواجه هر سالی ز زر و مال خویش ** خرج او کردی گشادی بال خویش
  • Şehirli, her yıl altınından, malından köylüye harceder, onun üstüne kanat gererdi.

  • آخرین کرت سه ماه آن پهلوان ** خوان نهادش بامدادان و شبان
  • Nihayet son defa o yiğit köylü, tam üç ay şehirliye misafir oldu, o da, ona sabah akşam sofra yaydı, yedirdi, içirdi.

  • از خجالت باز گفت او خواجه را ** چند وعده چند بفریبی مرا
  • Köylü, utanıp yine “Efendim, kaç keredir vadettin, beni kaç kere beni kaç keredir aldattın bu, niceyedir?” dedi.

  • گفت خواجه جسم و جانم وصل‌جوست ** لیک هر تحویل اندر حکم هوست
  • Şehirli dedi ki: “Canım da, bedenim de buluşmayı isteyip duruyor ama her hareket, onun takdiriyle.

  • آدمی چون کشتی است و بادبان ** تا کی آرد باد را آن بادران 255
  • İnsan yelkenli gemiye benzer. Rüzgârı estiren bakalım onu ne yana sürecek?”

  • باز سوگندان بدادش کای کریم ** گیر فرزندان بیا بنگر نعیم
  • Köylü, yine şehirliye antlar vererek “ Ey kerem sahibi, çoluğunu çocuğunu al, gel de ikramı gör” deyip.

  • دست او بگرفت سه کرت بعهد ** کالله الله زو بیا بنمای جهد
  • Elini tuttu. Üç kere ant verdi, “Allah için olsun gayret et, tez gel” dedi.

  • بعد ده سال و بهر سالی چنین ** لابه‌ها و وعده‌های شکرین
  • Bunun üstüne on yıl geçti. Her yıl böyle lâflar eder, tatlı tatlı vaatlerde bulunurdu.

  • کودکان خواجه گفتند ای پدر ** ماه و ابر و سایه هم دارد سفر
  • Şehirlinin çocukları “Baba ay da sefer eder, bulut da gölge de.

  • حقها بر وی تو ثابت کرده‌ای ** رنجها در کار او بس برده‌ای 260
  • Köylü bunca hakkın geçti. Onun için nice zahmetler çektin.

  • او همی‌خواهد که بعضی حق آن ** وا گزارد چون شوی تو میهمان
  • O da, sen ona konuk olasın da hiç olmazsa bu hakların bir kısmını olsun ödemek ister.

  • بس وصیت کرد ما را او نهان ** که کشیدش سوی ده لابه‌کنان
  • Bize, onu kandırın, köye getirin diye gizlice birçok ricalarda bulundu” dediler.

  • گفت حقست این ولی ای سیبویه ** اتق من شر من احسنت الیه
  • Şehirli dedi ki: “Yavrucuğum, doğru ama iyilik ettiğin kişinin şerrinden sakın demişler.

  • دوستی تخم دم آخر بود ** ترسم از وحشت که آن فاسد شود
  • Dostluk, son demdedir. Korkarım ki bir şey olur da tohum bozulur”

  • صحبتی باشد چو شمشیر قطوع ** همچو دی در بوستان و در زروع 265
  • Sohbet vardır, keskin bir kılıca benzer, bostanı, ekini kış gibi kesip biçer.

  • صحبتی باشد چو فصل نوبهار ** زو عمارتها و دخل بی‌شمار
  • Sohbet vardır, ilkbahar gibidir. Her tarafı yapar, sayısız meyveler verir.

  • حزم آن باشد که ظن بد بری ** تا گریزی و شوی از بد بری
  • İhtiyat ve tedbir ona derler ki kötü zannı gideresin, kaçıp kötülüklerden kurtulasın.

  • حزم س الظن گفتست آن رسول ** هر قدم را دام می‌دان ای فضول
  • Peygamber, “Tedbir sui zandır” dedi. A boşboğaz, her adımı bir tuzak bil.

  • روی صحرا هست هموار و فراخ ** هر قدم دامیست کم ران اوستاخ
  • Sahranın yüzü dümdüz ve geniştir ama her adımda bir tuzak var, küstahça koşmayı bırak.

  • آن بز کوهی دود که دام کو ** چون بتازد دامش افتد در گلو 270
  • Dağ keçisi “Nerde tuzak?” diye koşar, fakat yürüdü mü tuzağa düşer, boğazından yakalanır.

  • آنک می‌گفتی که کو اینک ببین ** دشت می‌دیدی نمی‌دیدی کمین
  • Nerde tuzak diyordun ya, işte buracıkta, bak da gör. Ovayı gördün ama tuzağı görmedin.

  • بی کمین و دام و صیاد ای عیار ** دنبه کی باشد میان کشت‌زار
  • A şaşkın, çayırlıkta tuzak, pusu ve avcı olmadıkça kuyruk mu olur?

  • آنک گستاخ آمدند اندر زمین ** استخوان و کله‌هاشان را ببین
  • Bu yere küstahça gelenlerin kemiklerini, kellelerini gör!

  • چون به گورستان روی ای مرتضا ** استخوانشان را بپرس از ما مضی
  • Ey seçilmiş kişi, mezarlığa var da onların kemiklerine başlarından geçenleri sor!

  • تا بظاهر بینی آن مستان کور ** چون فرو رفتند در چاه غرور 275
  • O kör sarhoşlara bak da aldanış kuyusuna baş aşağı nasıl düştüler, açıkça gör!