یادم آمد آن حکایت کان فقیر ** روز و شب می‌کرد افغان و نفیر

Hatırıma yine o hikâye geldi. O yoksul adam, gece gündüz feryat etmekte,

وز خدا می‌خواست روزی حلال ** بی شکار و رنج و کسب و انتقال

Allah’tan eziyetsiz, zahmetsiz, çalışmadan kazanmadan helâl rızık istemekteydi.

پیش ازین گفتیم بعضی حال او ** لیک تعویق آمد و شد پنج‌تو

Bundan önce onun bazı hallerini söylemiştik. Fakat araya başka şeyler girdi, bu hikâye de öylece kaldı gitti.

هم بگوییمش کجا خواهد گریخت ** چون ز ابر فضل حق حکمت بریخت

Şimdi onun hali neye vardı; Allah’ın lütuf ve ihsan bulutundan hikmet yağmuru yağınca o yoksul ne oldu?

صاحب گاوش بدید و گفت هین ** ای بظلمت گاو من گشته رهین 2310

Öküzün sahibi onu görüp “Ey karanlıkta benim öküzümü aşıran, borçlusun bana sen.

هین چراکشتی بگو گاو مرا ** ابله طرار انصاف اندر آ

Neden benim öküzümü kestin be ahmak hilebaz, nerede insafın?” dedi.

گفت من روزی ز حق می‌خواستم ** قبله را از لابه می‌آراستم

Adam, “Ben Allah’tan rızık istiyor, kıbleyi niyazımla bezeyip duruyorum.

آن دعای کهنه‌ام شد مستجاب ** روزی من بود کشتم نک جواب

Zamanlarca edip durduğum dua kabul edildi. O, benim rızkımdı, tutup kestim, işte sana cevap” dediyse de

او ز خشم آمد گریبانش گرفت ** چند مشتی زد به رویش ناشکفت

Öküz sahibi yakasına sarıldı, sabredemedi, yüzüne de birkaç sille vurdu.

رفتن هر دو خصم نزد داود علیه السلام

Her iki düşmanın da Davud Peygamber aleyhisselâm’ın yanına gitmesi

می‌کشیدش تا به داود نبی ** که بیا ای ظالم گیج غبی 2315

Çeke çeke Davud Peygamber’in yanına kadar götürdü. “ Gel bakalım zalim ahmak.

حجت بارد رها کن ای دغا ** عقل در تن آور و با خویش آ

Saçma sapan lâfları bırak azgın herif. Aklını başına al, kendine gel!

این چه می‌گویی دعا چه بود مخند ** بر سر و و ریش من و خویش ای لوند

Bu ne çeşit dua? Âlemi bana da güldürme, kendini de maskara etme!” diyordu.

گفت من با حق دعاها کرده‌ام ** اندرین لابه بسی خون خورده‌ام

Adam “Ben Allah’a dua ettim, feryad ü figan ederek nice kanlar yuttum.

من یقین دارم دعا شد مستجاب ** سر بزن بر سنگ ای منکرخطاب

İyice biliyorum ki duam kabul edildi. Sen gayri ey kötü sözlü, var, başını taşlara vur” dediyse de

گفت گرد آیید هین یا مسلمین ** ژاژ بینید و فشار این مهین 2320

Adam “Müslümanlar, buraya gelin de bu herifin yavelerini duyun!

ای مسلمانان دعا مال مرا ** چون از آن او کند بهر خدا

Müslümanlar, Allah için olsun söyleyin… Dua nasıl olur da benim malımı ona mal eder?

گر چنین بودی همه عالم بدین ** یک دعا املاک بردندی بکین

Eğer dua ile mal ele geçseydi bütün âlem dua eder, mal, mülk sahibi olurdu.

گر چنین بودی گدایان ضریر ** محتشم گشته بدندی و امیر

Dua ile ele bir şey geçseydi kör dilenciler de yücelirler, bey kesilirlerdi.

روز و شب اندر دعااند و ثنا ** لابه‌گویان که تو ده‌مان ای خدا

Onlar da gece gündüz dua ediyorlar, Yarabbi bize para ver, mal, mülk ver diyorlar.

تا تو ندهی هیچ کس ندهد یقین ** ای گشاینده تو بگشا بند این 2325

Sen vermezsen kimsecikler bir şey vermez. Ey kapalı kapıları açan Allah, bize ihsan kapısını da sen aç derler.

مکسب کوران بود لابه و دعا ** جز لب نانی نیابند از عطا

Fakat körlerin çalışıp çabalaması yalnız dua ve feryat… Bir dilim ekmekten başka ellerine bir şey geçmez” dedi.

خلق گفتند این مسلمان راست‌گوست ** وین فروشنده‌ی دعاها ظلم‌جوست

Halk, “Bu Müslüman doğru söylüyor. Bu dua satan, zalim bir adam.

این دعا کی باشد از اسباب ملک ** کی کشید این را شریعت خود بسلک

Hiç dua, bir şeye sahip olmaya sebep midir? Bu, şeraitte görülmüş bir şey mi?

بیع و بخشش یا وصیت یا عطا ** یا ز جنس این شود ملکی ترا

Ya paranla alarak bir mala sahip olursun, ya birisi sana bir şey bağışlar yahut vasiyet eder yahut da gönlünden kopar, sana verir. Bu çeşit bir şey olmadıkça bir şeye sahip olamazsın ki.

در کدامین دفترست این شرع نو ** گاو را تو باز ده یا حبس رو 2330

Bu yeni şeriat hangi kitapta. Sen ya o öküzü ver, ya hapse git” demekteydi.

او به سوی آسمان می‌کرد رو ** واقعه‌ی ما را نداند غیر تو

Adam, yüzünü göğe tutarak dedi ki: “Yarabbi, benim halimi senden başka kimsecikler bilmez.

در دل من آن دعا انداختی ** صد امید اندر دلم افراختی

Gönlüme o duayı sen ilham ettin, gönlümde yüzlerce ümit belirttin.

من نمی‌کردم گزافه آن دعا ** همچو یوسف دیده بودم خوابها

Lâf olsun diye dua etmedim ya… Yusuf gibi rüyalar görmüştüm.”

دید یوسف آفتاب و اختران ** پیش او سجده‌کنان چون چاکران

Yusuf, güneşle yıldızların, huzurunda kullar gibi secde ettiklerini gördü.

اعتمادش بود بر خواب درست ** در چه و زندان جز آن را می‌نجست 2335

O rüyaya adamakıllı inandı, kuyuda da ondan başka bir şey ummuyordu, zindanda da.

ز اعتماد او نبودش هیچ غم ** از غلامی وز ملام و بیش و کم

Ona dayanmakta, onu beklemekteydi. Ondan başka ne kulluktan derdi vardı, ne az çok kınanmaktan!

اعتمادی داشت او بر خواب خویش ** که چو شمعی می‌فروزیدش ز پیش

Rüyası, mum gibi gözünün önünde yanmakta, onu aydınlatıp durmaktaydı; rüyasına güveniyordu.

چون در افکندند یوسف را به چاه ** بانگ آمد سمع او را از اله

Yusuf’u kuyuya attıkları zaman Allah’tan kulağına şu ses gelmişti:

که تو روزی شه شوی ای پهلوان ** تا بمالی این جفا در رویشان

Ey yiğit, sen bir gün padişah olacaksın. O vakit seni kıyanların sözlerini, yüzlerine vurursun.

قایل این بانگ ناید در نظر ** لیک دل بشناخت قایل را ز اثر 2340

Bunu seslenen görünmüyordu ama gönül, söyleyenin eserini tanıyordu.

قوتی و راحتی و مسندی ** در میان جان فتادش زان ندا

O sesten cana bir kuvvet, bir rahat, bir huzur geliyordu.

چاه شد بر وی بدان بانگ جلیل ** گلشن و بزمی چو آتش بر خلیل

İbrahim’e ateş nasıl bir gül bahçesi olmuşsa o ses yüzünden kuyu da Yusuf’a gül bahçesi kesilmişti.

هر جفا که بعد از آنش می‌رسید ** او بدان قوت بشادی می‌کشید

Gayri ne cefa geldiyse o kuvvetle tahammül etti. Neşeyle çekti.

همچنانک ذوق آن بانگ الست ** در دل هر مومنی تا حشر هست

Nitekim Elest sesinin zevki de her müminin gönlünde tâ mahşere kadar sürer gider.

تا نباشد در بلاشان اعتراض ** نه ز امر و نهی حقشان انقباض 2345

Bu yüzden müminler, ne belâya itiraz ederler, ne Hakk’ın emir ve nehyinden sıkılırlar.

لقمه‌ی حکمی که تلخی می‌نهد ** گلشکر آن را گوارش می‌دهد

Başkalarının ağzına acılık veren bir lokmaya benzeyen Allah hükmü, onlara gülbeşeker gelir, tatlı tatlı yerler, hazmederler.

گلشکر آن را که نبود مستند ** لقمه را ز انکار او قی می‌کند

Allah hükmünü kabul etmeyip inkâr eden, o lokmayı yese bile kusan kişiyle yaramaz.

هر که خوابی دید از روز الست ** مست باشد در ره طاعات مست

Elest gününde bir rüya gören, Allah’a ibadet yolunda sarhoş olur.

می‌کشد چون اشتر مست این جوال ** بی فتور و بی گمان و بی ملال

Sarhoş deve gibi bu ibadet çuvalını hiç usanmadan, sıkılmadan çeker durur.

کفک تصدیقش بگرد پوز او ** شد گواه مستی و دلسوز او 2350

Ağzının etrafındaki tasdik köpüğü, onun sarhoşluğuna, coşkunluğuna şahittir.

اشتر از قوت چو شیر نر شده ** زیر ثقل بار اندک‌خور شده

Deve, kuvvetlenip erkek aslan kesildi mi ağır yükler çeker de yine o yüklerin altında az yer, az içer.

ز آرزوی ناقه صد فاقه برو ** می‌نماید کوه پیشش تار مو

Dişi deve arzusuyla yüzlerce zahmet ve açlık çeker. Hatta dağ bile ona bir kıl gelir!

در الست آنکو چنین خوابی ندید ** اندرین دنیا نشد بنده و مرید

Elest âleminde böyle bir rüya görmeyen bu dünyada ne kul olur, ne mürit!

ور بشد اندر تردد صد دله ** یک زمان شکرستش و سالی گله

Olsa bile gönlünde yüzlerce tereddüt vardır. Bir an şükrederse bir yıl şikâyet eder.

پای پیش و پای پس در راه دین ** می‌نهد با صد تردد بی یقین 2355

Din yolunda yüzlerce tereddütle ve inanmayarak öne doğru bir adım atarsa öbür adımı arda doğru gider.