مرد دنیا مفلس است و ترسناک ** هیچ او را نیست از دزدانش باک

او برهنه آمد و عریان رود ** وز غم دزدش جگر خون می‌شود

وقت مرگش که بود صد نوحه بیش ** خنده آید جانش را زین ترس خویش

آن زمان داند غنی کش نیست زر ** هم ذکی داند که او بد بی‌هنر 2635

چون کنار کودکی پر از سفال ** کو بر آن لرزان بود چون رب مال

گر ستانی پاره‌ای گریان شود ** پاره گر بازش دهی خندان شود

چون نباشد طفل را دانش دثار ** گریه و خنده‌ش ندارد اعتبار

محتشم چون عاریت را ملک دید ** پس بر آن مال دروغین می‌طپید

خواب می‌بیند که او را هست مال ** ترسد از دزدی که برباید جوال 2640

چون ز خوابش بر جهاند گوش‌کش ** پس ز ترس خویش تسخر آیدش

همچنان لرزانی این عالمان ** که بودشان عقل و علم این جهان

از پی این عاقلان ذو فنون ** گفت ایزد در نبی لا یعلمون

هر یکی ترسان ز دزدی کسی ** خویشتن را علم پندارد بسی

گوید او که روزگارم می‌برند ** خود ندارد روزگار سودمند 2645

گوید از کارم بر آوردند خلق ** غرق بی‌کاریست جانش تابه حلق

عور ترسان که منم دامن کشان ** چون رهانم دامن از چنگالشان

صد هزاران فضل داند از علوم ** جان خود را می‌نداند آن ظلوم

داند او خاصیت هر جوهری ** در بیان جوهر خود چون خری

که همی‌دانم یجوز و لایجوز ** خود ندانی تو یجوزی یا عجوز 2650

این روا و آن ناروا دانی ولیک ** تو روا یا ناروایی بین تو نیک

قیمت هر کاله می‌دانی که چیست ** قیمت خود را ندانی احمقیست

سعدها و نحسها دانسته‌ای ** ننگری سعدی تو یا ناشسته‌ای

جان جمله علمها اینست این ** که بدانی من کیم در یوم دین

آن اصول دین بدانستی ولیک ** بنگر اندر اصل خود گر هست نیک 2655

از اصولینت اصول خویش به ** که بدانی اصل خود ای مرد مه

صفت خرمی شهر اهل سبا و ناشکری ایشان

اصلشان بد بود آن اهل سبا ** می‌رمیدندی ز اسباب لقا

دادشان چندان ضیاع و باغ و راغ ** از چپ و از راست از بهر فراغ

بس که می‌افتاد از پری ثمار ** تنگ می‌شد معبر ره بر گذار

آن نثار میوه ره را می‌گرفت ** از پری میوه ره‌رو در شگفت 2660

سله بر سر در درختستانشان ** پر شدی ناخواست از میوه‌فشان

باد آن میوه فشاندی نه کسی ** پر شدی زان میوه دامنها بسی

خوشه‌های زفت تا زیر آمده ** بر سر و روی رونده می‌زده

مرد گلخن‌تاب از پری زر ** بسته بودی در میان زرین کمر

سگ کلیچه کوفتی در زیر پا ** تخمه بودی گرگ صحرا از نوا 2665

گشته آمن شهر و ده از دزد و گرگ ** بز نترسیدی هم از گرگ سترگ

گر بگویم شرح نعمتهای قوم ** که زیادت می‌شد آن یوما بیوم

مانع آید از سخنهای مهم ** انبیا بردند امر فاستقم

آمدن پیغامبران حق به نصیحت اهل سبا

سیزده پیغامبر آنجا آمدند ** گم‌رهان را جمله رهبر می‌شدند

که هله نعمت فزون شد شکر کو ** مرکب شکر ار بخسپد حرکوا 2670

شکر منعم واجب آید در خرد ** ورنه بگشاید در خشم ابد

هین کرم بینید وین خود کس کند ** کز چنین نعمت به شکری بس کند

سر ببخشد شکر خواهد سجده‌ای ** پا ببخشد شکر خواهد قعده‌ای

قوم گفته شکر ما را برد غول ** ما شدیم از شکر و از نعمت ملول

ما چنان پژمرده گشتیم ازعطا ** که نه طاعتمان خوش آید نه خطا 2675

ما نمی‌خواهیم نعمتها و باغ ** ما نمی‌خواهیم اسباب و فراغ

انبیا گفتند در دل علتیست ** که از آن در حق‌شناسی آفتیست

نعمت از وی جملگی علت شود ** طعمه در بیمار کی قوت شود

چند خوش پیش تو آمد ای مصر ** جمله ناخوش گشت و صاف او کدر

تو عدو این خوشیها آمدی ** گشت ناخوش هر چه بر وی کف زدی 2680

هر که اوشد آشنا و یار تو ** شد حقیر و خوار در دیدار تو