English    Türkçe    فارسی   

3
3445-3494

  • دانک نبود فعل همرنگ جزا ** هیچ خدمت نیست همرنگ عطا 3445
  • Bil ki iş, ona verilen karşılıkla aynı renkte olmaz. Hiçbir hizmet, o hizmete mukabil verilen şeyle bir renkte değildir.

  • مزد مزدوران نمی‌ماند بکار ** کان عرض وین جوهرست و پایدار
  • Ücret alanların ücreti, yaptıkları işe benzemez. Çünkü o iş ârazdır, buysa cevher ve ebedî.

  • آن همه سختی و زورست و عرق ** وین همه سیمست و زرست و طبق
  • İş, güçlükten, zordan, alın terinden ibarettir; buysa gümüştür, altındır, tabaklarla verilen ihsandır.

  • گر ترا آید ز جایی تهمتی ** کرد مظلومت دعا در محنتی
  • Sana bir yerden bir töhmet gelse, mutlaka zulmettiğin birisi mihnete düşmüş, beddua etmiştir.

  • تو همی‌گویی که من آزاده‌ام ** بر کسی من تهمتی ننهاده‌ام
  • Ama sen dersen ki ben bir şey yapmadım, kimse hakkında bir töhmette bulunmadım.

  • تو گناهی کرده‌ای شکل دگر ** دانه کشتی دانه کی ماند به بر 3450
  • Fakat başka çeşit bir günah etmişsindir. Tohum ektin, nasıl olur da meyve vermez?

  • او زنا کرد و جزا صد چوب بود ** گوید او من کی زدم کس را بعود
  • Zina edene yüz sopa vururlar da zinâkâr, ben kimseyi dövmedim ki der.

  • نه جزای آن زنا بود این بلا ** چوب کی ماند زنا را در خلا
  • Fakat bu belâ, bu dövüş, o zinanın cezası değil mi? Ama sopa, gizli bir yerde edilen zinaya nasıl benzer?

  • مار کی ماند عصا را ای کلیم ** درد کی ماند دوا را ای حکیم
  • Ey Kalîm, yılan hiç sopaya benzer mi? Ey hakîm, dert, devaya benzer mi?

  • تو به جای آن عصا آب منی ** چون بیفکندی شد آن شخص سنی
  • Sen de o sopa yerine meninin nasıl döktün de o meni, güzelim bir şahıs oldu?

  • یار شد یا مار شد آن آب تو ** زان عصا چونست این اعجاب تو 3455
  • O menin, bir dost oldu yahut bir yılan kesildi. Asâ’nın yılan olduğuna şaşıyorsun değil mi? Fakat buna daha ziyade şaşmak icap etmez mi?

  • هیچ ماند آب آن فرزند را ** هیچ ماند نیشکر مر قند را
  • Hiç meni, o çocuğa benzer mi? Hiç şeker kamışı, şekere benzer mi?

  • چون سجودی یا رکوعی مرد کشت ** شد در آن عالم سجود او بهشت
  • Adam, bir rükû yahut sücud etti mi onun rükû ve sücudu, o âlemde bağ, bahçe olur.

  • چونک پرید از دهانش حمد حق ** مرغ جنت ساختش رب الفلق
  • Ağzından Allah’ya bir övüş utçumu tan yerini ağartan Allah, o övüşü bir cennet kuşu yapar.

  • حمد و تسبیحت نماند مرغ را ** گرچه نطفه‌ی مرغ بادست و هوا
  • Kuşun menisi de yeldir, havadır ama senin Allah’ı övüşün, Allah’ı tesbih edişin, hiç de kuşa benzemez.

  • چون ز دستت رست ایثار و زکات ** گشت این دست آن طرف نخل و نبات 3460
  • Yoksullara ihsanda bulundun, zekât verdin, elinle bir hayırda bulundun mu o âlemde bu hayır, ağaçlık, çayırlık, çimenlik olur.

  • آب صبرت جوی آب خلد شد ** جوی شیر خلد مهر تست و ود
  • Sabır suyun, cennetteki nehirler… Cennetin süt ırmağı, sevgin, aşkındır.

  • ذوق طاعت گشت جوی انگبین ** مستی و شوق تو جوی خمر بین
  • İbadetten zevk alman, bal nehri, Allah aşkıyla sarhoş olman, şevk duyman şarap ırmağıdır.

  • این سببها آن اثرها را نماند ** کس نداند چونش جای آن نشاند
  • Bu sebepler, o eserlere benzemez. Fakat Allah, nasıl oldu da bu sebeplerin yerine o eserleri getirdi? Kimse bilmez.

  • این سببها چون به فرمان تو بود ** چار جو هم مر ترا فرمان نمود
  • Bu sebepler, dünyada nasıl senin ihtiyarınla, senin fermanınla meydana geldiyse o dört ırmak da ahrette şüphe yok, senin fermanına tabi olur.

  • هر طرف خواهی روانش می‌کنی ** آن صفت چون بد چنانش می‌کنی 3465
  • Onları ne tarafa dilersen akıtırsın. Sebepleri nasıl tasarruf ettiysen onları da öyle tasarruf edersin.

  • چون منی تو که در فرمان تست ** نسل آن در امر تو آیند چست
  • Menin nasıl sana tabiyse meniden gelen soy sop da derhal senin emrine girer, sana tabi olur.

  • می‌دود بر امر تو فرزند نو ** که منم جزوت که کردی‌اش گرو
  • Oğlum, senin buyruğunla koşar, yürür… Ben senin cüz’ünüm, beni anamın karnında rehin olarak bırakan sendin, der.

  • آن صفت در امر تو بود این جهان ** هم در امر تست آن جوها روان
  • O sıfat, bu âlemde senin emrindeydi. Cennette de o ırmaklar senin emrindedir.

  • آن درختان مر ترا فرمان‌برند ** کان درختان از صفاتت با برند
  • Cennetteki ağaçlar, senin fermanına tabidir, çünkü o ağaçlar, senin sıfatlarından yeşerdi, meyve verdi.

  • چون به امر تست اینجا این صفات ** پس در امر تست آنجا آن جزات 3470
  • Bu sıfatlar, burada nasıl senin emrine tabiyse onlara karşılık olan şeyler de orada senin emrine tabidir.

  • چون ز دستت زخم بر مظلوم رست ** آن درختی گشت ازو زقوم رست
  • Bir mazluma karşı elinden bir zulüm çıktımı o zulüm bir ağaç olur, o ağaçtan zakkum biter.

  • چون ز خشم آتش تو در دلها زدی ** مایه‌ی نار جهنم آمدی
  • Kızgınlıkla gönüllere ateş saldın mı cehennem ateşinin aslı oldun gitti.

  • آتشت اینجا چو آدم سوز بود ** آنچ از وی زاد مرد افروز بود
  • Ateşin burada nasıl adamları yakarsa ondan meydana gelen eser de orada seni yakar.

  • آتش تو قصد مردم می‌کند ** نار کز وی زاد بر مردم زند
  • Kızgınlığın ateşin adamlara saldırmakta ya… Ondan meydana gelen ateş de adamlara saldırır.

  • آن سخنهای چو مار و کزدمت ** مار و کزدم گشت و می‌گیرد دمت 3475
  • O yılana, akrebe benzeyen sözlerin yılan ve akrep olur da seni kuyruğundan yakalar.

  • اولیا را داشتی در انتظار ** انتظار رستخیزت گشت یار
  • Velîlere uymadın, onları bekletip durdun, orada da kıyamet gününün beklenmesi san yâr olur, bekler durursun.

  • وعده‌ی فردا و پس‌فردای تو ** انتظار حشرت آمد وای تو
  • Hele yarın, hele öbür gün diye vaat eder, Allah’a dönmeyi sallar durursun ya… İşte bu bekleyiş, mahşerdeki beklemendir, vay sana!

  • منتظر مانی در آن روز دراز ** در حساب و آفتاب جان‌گداز
  • O uzun günde hesap için, canlar yakan güneşin altında bekler kalırsın…

  • کسمان را منتظر می‌داشتی ** تخم فردا ره روم می‌کاشتی
  • Çünkü sen dünyada göğü de, göktekileri de elbette yola girerim tohumunu eke eke beklemiştin!

  • خشم تو تخم سعیر دوزخست ** هین بکش این دوزخت را کین فخست 3480
  • Kızgınlığın, cehennem ateşinin tohumudur. Kendine gel de şu cehennemini söndür, çünkü o bir tuzaktır.

  • کشتن این نار نبود جز به نور ** نورک اطفا نارنا نحن الشکور
  • Bu ateşi ancak nur söndürebilir. Cehennem mümine “Nurun ateşimizi söndürdü“ der… Allah’a şükürler olsun!

  • گر تو بی نوری کنی حلمی بدست ** آتشت زنده‌ست و در خاکسترست
  • Nura sahip olmadığın halde yavaşlık, mülayimlik gösterirsen bu kötü bir şeydir. Çünkü ateşin sönmemiştir, küllenmiştir.

  • آن تکلف باشد و روپوش هین ** نار را نکشد به غیر نور دین
  • Bu hal, bir tekellüftür. Aklını başına al, ateşi din nurundan başka bir şey söndürmez.

  • تا نبینی نور دین آمن مباش ** کاتش پنهان شود یک روز فاش
  • Din nurunu görmedikçe emin olma… Çünkü gizli ateş, bir gün olur ortaya çıkar.

  • نور آبی دان و هم در آب چفس ** چونک داری آب از آتش مترس 3485
  • Nuru bir su bil, suya yapış… Suyu elde ettin mi ateşten korkma!

  • آب آتش را کشد کتش بخو ** می‌بسوزد نسل و فرزندان او
  • Ateşi su söndürür. Çünkü ateş, huyu muktezası suyun soyunu, sopunu, oğullarını, (yani ağaçları, otları) yakar, yandırır!

  • سوی آن مرغابیان رو روز چند ** تا ترا در آب حیوانی کشند
  • Birkaç günceğiz o su kuşlarının yanına git de seni Abıhayata ulaştırsınlar.

  • مرغ خاکی مرغ آبی هم‌تنند ** لیک ضدانند آب و روغنند
  • Karakuşuyla su kuşu, suret bakımından birdir ama suyla yağ gibi hakikatte birbirine zıttır,

  • هر یکی مر اصل خود را بنده‌اند ** احتیاطی کن بهم ماننده‌اند
  • Bunlar, birbirlerine benzerler ama her biri, kendi aslına kuldur, köledir. Dikkat ve ihtiyatla hareket et.

  • همچنانک وسوسه و وحی الست ** هر دو معقولند لیکن فرق هست 3490
  • Nitekim vesveseyle Elest deminin vahyi… Her ikisi de duyguyla değil, akılla anlaşılır; fakat aralarında fark var.

  • هر دو دلالان بازار ضمیر ** رختها را می‌ستایند ای امیر
  • Her ikisi de gönül pazarının tellâlıdır, her ikisi de matahlarını över, durur.

  • گر تو صراف دلی فکرت شناس ** فرق کن سر دو فکر چون نخاس
  • Gönül sarrafıysan fikrini anla, gönlüne geleni bil de esir tellâlı gibi bu iki fikri birbirinden ayırt et.

  • ور ندانی این دو فکرت از گمان ** لا خلابه گوی و مشتاب و مران
  • Eğer şüpheye düşüyor ve iki fikri ayırt edemiyorsan “Aldatmaca yok“ de; acele etme, koşma!

  • حیله دفع مغبون شدن در بیع و شرا
  • Alışverişte aldanmamanın çaresi

  • آن یکی یاری پیمبر را بگفت ** که منم در بیعها با غبن جفت
  • Bir dost, Peygamber’e “Ben alışverişte daima aldanıyorum.