نه سحابش ره زند خود نه غروب ** وا رهید او از فراق سینه کوب

این‌چنین کس اصلش از افلاک بود ** یا مبدل گشت گر از خاک بود

زانک خاکی را نباشد تاب آن ** که زند بر وی شعاعش جاودان

گر زند بر خاک دایم تاب خور ** آنچنان سوزد که ناید زو ثمر

دایم اندر آب کار ماهی است ** مار را با او کجا همراهی است 3595

لیک در که مارهای پر فن‌اند ** اندرین یم ماهییها می‌کنند

مکرشان گر خلق را شیدا کند ** هم ز دریا تاسه‌شان رسوا کند

واندرین یم ماهیان پر فن‌اند ** مار را از سحر ماهی می‌کنند

ماهیان قعر دریای جلال ** بحرشان آموخته سحر حلال

بس محال از تاب ایشان حال شد ** نحس آنجا رفت و نیکوفال شد 3600

تا قیامت گر بگویم زین کلام ** صد قیامت بگذرد وین ناتمام

آداب المستمعین والمریدین عند فیض الحکمة من لسان الشیخ

بر ملولان این مکرر کردنست ** نزد من عمر مکرر بردنست

شمع از برق مکرر بر شود ** خاک از تاب مکرر زر شود

گر هزاران طالب‌اند و یک ملول ** از رسالت باز می‌ماند رسول

این رسولان ضمیر رازگو ** مستمع خواهند اسرافیل‌خو 3605

نخوتی دارند و کبری چون شهان ** چاکری خواهند از اهل جهان

تا ادبهاشان بجاگه ناوری ** از رسالتشان چگونه بر خوری

کی رسانند آن امانت را بتو ** تا نباشی پیششان راکع دوتو

هر ادبشان کی همی‌آید پسند ** کامدند ایشان ز ایوان بلند

نه گدایانند کز هر خدمتی ** از تو دارند ای مزور منتی 3610

لیک با بی‌رغبتیها ای ضمیر ** صدقه‌ی سلطان بیفشان وا مگیر

اسپ خود را ای رسول آسمان ** در ملولان منگر و اندر جهان

فرخ آن ترکی که استیزه نهد ** اسپش اندر خندق آتش جهد

گرم گرداند فرس را آنچنان ** که کند آهنگ اوج آسمان

چشم را از غیر و غیرت دوخته ** همچو آتش خشک و تر را سوخته 3615

گر پشیمانی برو عیبی کند ** آتش اول در پشیمانی زند

خود پشیمانی نروید از عدم ** چون ببیند گرمی صاحب‌قدم

شناختن هر حیوانی بوی عدو خود را و حذر کردن و بطالت و خسارت آنکس کی عدو کسی بود کی ازو حذر ممکن نیست و فرار ممکن نی و مقابله ممکن نی

اسپ داند بانگ و بوی شیر را ** گر چه حیوانست الا نادرا

بل عدو خویش را هر جانور ** خود بداند از نشان و از اثر

روز خفاشک نیارد بر پرید ** شب برون آمد چو دزدان و چرید 3620

از همه محروم‌تر خفاش بود ** که عدو آفتاب فاش بود

نه تواند در مصافش زخم خورد ** نه بنفرین تاندش مهجور کرد

آفتابی که بگرداند قفاش ** از برای غصه و قهر خفاش

غایت لطف و کمال او بود ** گرنه خفاشش کجا مانع شود

دشمنی گیری بحد خویش گیر ** تا بود ممکن که گردانی اسیر 3625

قطره با قلزم چو استیزه کند ** ابلهست او ریش خود بر می‌کند

حیلت او از سبالش نگذرد ** چنبره‌ی حجره‌ی قمر چون بر درد

با عدو آفتاب این بد عتاب ** ای عدو آفتاب آفتاب

ای عدو آفتابی کز فرش ** می‌بلرزد آفتاب و اخترش

تو عدو او نه‌ای خصم خودی ** چه غم آتش را که تو هیزم شدی 3630

ای عجب از سوزشت او کم شود ** یا ز درد سوزشت پر غم شود

رحمتش نه رحمت آدم بود ** که مزاج رحم آدم غم بود

رحمت مخلوق باشد غصه‌ناک ** رحمت حق از غم و غصه‌ست پاک

رحمت بی‌چون چنین دان ای پدر ** ناید اندر وهم از وی جز اثر

فرق میان دانستن چیزی به مثال و تقلید و میان دانستن ماهیت آن چیز

ظاهرست آثار و میوه‌ی رحمتش ** لیک کی داند جز او ماهیتش 3635

هیچ ماهیات اوصاف کمال ** کس نداند جز بثار و مثال

طفل ماهیت نداند طمث را ** جز که گویی هست چون حلوا ترا

کی بود ماهیت ذوق جماع ** مثل ماهیات حلوا ای مطاع

لیک نسبت کرد از روی خوشی ** با تو آن عاقل چو تو کودک‌وشی

تا بداند کودک آن را از مثال ** گر نداند ماهیت یا عین حال 3640