English    Türkçe    فارسی   

3
3942-3991

  • از یکی ما تابه صد این دیده‌ایم ** نه به تقلید از کسی بشنیده‌ایم
  • Bir kişiden yüz kişiye kadar nice ölenleri gördük. Birisinden duyup da rivayet etmiyoruz.

  • گفت الدین نصیحه آن رسول ** آن نصیحت در لغت ضد غلول
  • Peygamber “Din nasihattir” dedi. Nasihat, lûgatte hıyanetin zıddıdır.

  • این نصیحت راستی در دوستی ** در غلولی خاین و سگ‌پوستی
  • Bu nasihatte dostlukta doğruluktan ibarettir. Doğru söylemez, aldatırsan, hainsin, köpek postuna bürünmüşsün, köpeksin!

  • بی خیانت این نصیحت از وداد ** می‌نماییمت مگرد از عقل و داد 3945
  • Sana bu nasihati muhabbetimizden veriyoruz. Sakın akıldan, insaftan ayrılma! dedi.

  • جواب گفتن عاشق عاذلان را
  • Âşığın, kendisini menedenlere cevabı

  • گفت او ای ناصحان من بی ندم ** از جهان زندگی سیر آمدم
  • Âşık dedi ki: “Ey öğüt verenler, ben yaptığım dan nâdim değilim. Hayata doydum.

  • منبلی‌ام زخم جو و زخم‌خواه ** عافیت کم جوی از منبل براه
  • Ben yaralanmayı isteyen, arayan bir tembelim. Tembelden yola gitmeyi umma!

  • منبلی نی کو بود خود برگ‌جو ** منبلی‌ام لاابالی مرگ‌جو
  • Ama yiyecek, içecek tembeli değilim ben… Hiçbir şeye aldırış etmeyen, ölümünü arayan bir tembelim!

  • منبلی نی کو به کف پول آورد ** منبلی چستی کزین پل بگذرد
  • Âleme el avuç açan, kendisine para pul toplayan tembel değilim, bu köprüden çevikçe geçen bir tembelim.

  • آن نه کو بر هر دکانی بر زند ** بل جهد از کون و کانی بر زند 3950
  • Her dükkâna başvuran, halini söyleyen tembel değilim. Varlıktan sıçrayıp kurtulan ve bir madene ulaşan tembelim.

  • مرگ شیرین گشت و نقلم زین سرا ** چون قفص هشتن پریدن مرغ را
  • Kuşa, kafesi bırakıp uçmak nasıl hoş, tatlı gelirse bana da ölmek ve bu yurttan göçmek öyle hoş, öyle tatlı geliyor.

  • آن قفص که هست عین باغ در ** مرغ می‌بیند گلستان و شجر
  • Bahçeye konan kafesteki kuş, gülleri, ağaçları görür.

  • جوق مرغان از برون گرد قفص ** خوش همی‌خوانند ز آزادی قصص
  • Dışarıda, kafesin çevresinde ötüşen kuşlar, hürriyete ait güzel, güzel hikâyeler söylerler.

  • مرغ را اندر قفص زان سبزه‌زار ** نه خورش ماندست و نه صبر و قرار
  • Kafesteki kuş, onları duyar, o yeşilliği görürde ne iştahı kalır, ne sabrı, ne kararı!

  • سر ز هر سوراخ بیرون می‌کند ** تا بود کین بند از پا برکند 3955
  • Başını kafesin her deliğinden çıkarır durur. Ayağındaki bağdan kurtulmak ister.

  • چون دل و جانش چنین بیرون بود ** آن قفص را در گشایی چون بود
  • O kuşun gönlü de dışarıdadır, canı da… Böyleyken kafesi açıversen ne yapar?

  • نه چنان مرغ قفص در اندهان ** گرد بر گردش به حلقه گربگان
  • O kuş, kafese kapanmış kafesin etrafında da kediler birkaç halka olmuş kuşa benzemez ki.

  • کی بود او را درین خوف و حزن ** آرزوی از قفص بیرون شدن
  • Bu çeşit kuş korkuya, vehme düşer, hiç kafesten çıkmayı ister mi o?

  • او همی‌خواهد کزین ناخوش حصص ** صد قفص باشد بگرد این قفص
  • Hatta o kötülükler yüzünden kafesin etrafında daha yüz tane kafes olmasını ister.

  • عشق جالینوس برین حیات دنیا بود کی هنر او همینجا بکار می‌آید هنری نورزیده است کی در آن بازار بکار آید آنجا خود را به عوام یکسان می‌بیند
  • Calinus bu dünya yaşayışına âşıktı, çünkü hüneri, ancak burada geçerdi, o pazarda bir işe yaramazdı. O yüzden kendisini o âlemde halkla bir görürdü

  • آنچنانک گفت جالینوس راد ** از هوای این جهان و از مراد 3960
  • Bu şuna benzer: Akıl ve hikmette üstün olan Calinus da bu dünyanın havasına kapılmış, dünya muradına gönül vermiş olduğundan,

  • راضیم کز من بماند نیم جان ** که ز کون استری بینم جهان
  • “Yarı canlı bir halde dünyayı bir katır götünden görmeye bile razıyım, tek ölmeyeyim” dedi.

  • گربه می‌بیند بگرد خود قطار ** مرغش آیس گشته بودست از مطار
  • Kafes etrafında kedilerin toplanmış olduğunu görmüş, bir kuşa benzeyen ruhu, uçmaktan meyus olmuştu.

  • یا عدم دیدست غیر این جهان ** در عدم نادیده او حشری نهان
  • Yahut da bu cihandan başka her şeyi yok görmüş, yokluktaki haşri görmemişti.

  • چون جنین کش می‌کشد بیرون کرم ** می‌گریزد او سپس سوی شکم
  • Ana karnındaki çocuk gibi hani. Allah’ın keremi, onu rahimden dışarı çeker de o yine rahme doğru kaçar durur.

  • لطف رویش سوی مصدر می‌کند ** او مقر در پشت مادر می‌کند 3965
  • Allah’ın lütfu, onun yüzünü bu âleme çıkacağı tarafa döndürür, o yine büzülüp ana karnına sokulur.

  • که اگر بیرون فتم زین شهر و کام ** ای عجب بینم بدیده این مقام
  • Bu şehirden, bu yurttan dışarı çıkarsam acaba bir daha burasını görebilir miyim?

  • یا دری بودی در آن شهر وخم ** که نظاره کردمی اندر رحم
  • Rahimde bir kapı olsaydı da o havası ufunetli şehir görünseydi.

  • یا چو چشمه‌ی سوزنی راهم بدی ** که ز بیرونم رحم دیده شدی
  • Yahut da bir iğne yordamı kadar delik bulunsaydı da dışarısını bir görseydim der!

  • آن جنین هم غافلست از عالمی ** همچو جالینوس او نامحرمی
  • Ana karnındaki çocuk da rahmin dışında bir âlem olduğundan gafildir, o da Calinus gibi nâmahremdir.

  • اونداند کن رطوباتی که هست ** آن مدد از عالم بیرونیست 3970
  • Bilmez ki rahimdeki yaşlıklarda dışarıdaki âlemin feyziyledir.

  • آنچنانک چار عنصر در جهان ** صد مدد آرد ز شهر لامکان
  • Dünyadaki dört unsur da kendilerine Lâmekân âleminden yüzlerce yardım geldiğini bilmezler.

  • آب و دانه در قفص گر یافتست ** آن ز باغ و عرصه‌ای درتافتست
  • Kuş, kafeste su ve tane buluyor ama su da kafesin dışındaki bağdan, bahçeden gelmede, tane de!

  • جانهای انبیا بینند باغ ** زین قفص در وقت نقلان و فراغ
  • Peygamberlerin canları bu âlemden göçer, bu âlemden kurtulurken o bağı, o bahçeyi görür de

  • پس ز جالینوس و عالم فارغند ** همچو ماه اندر فلکها بازغند
  • Bu yüzden onlar, Calinus’a da aldırış etmezler, âleme de… Ay gibi göklerde doğar, göklere ışık saçarlar.

  • ور ز جالینوس این گفت افتراست ** پس جوابم بهر جالینوس نیست 3975
  • Eğer bu söz, Calinus’a iftira ise cevabım Calinus’a değil…

  • این جواب آنکس آمد کین بگفت ** که نبودستش دل پر نور جفت
  • Bunu söylemiş olan kişiye. Çünkü bunu söyleyen nurlarla dolu gönle eş olmamıştır.

  • مرغ جانش موش شد سوراخ‌جو ** چون شنید از گربگان او عرجوا
  • Can kuşu, kedilerden “ Hele durun bakalım” sesini duyunca delik arayan fareye dönmüştür.

  • زان سبب جانش وطن دید و قرار ** اندرین سوراخ دنیا موش‌وار
  • O yüzden canı, fare gibi bu dünya deliğini vatan tutmuş, yurt edinmiştir.

  • هم درین سوراخ بنایی گرفت ** درخور سوراخ دانایی گرفت
  • Bu delikte yapılar yapmaya girişmiş, bu deliğe lâyık bilgilere sahip olmuştur.

  • پیشه‌هایی که مرورا در مزید ** کاندرین سوراخ کار آید گزید 3980
  • Ona bu delikte yarayacak onu burada yüceltecek sanatları seçti de diğerlerini bıraktı.

  • زانک دل بر کند از بیرون شدن ** بسته شد راه رهیدن از بدن
  • Çünkü dışarı çıkmadan ümidini kesti, bedenden kurtulma yolu kapandı.

  • عنکبوت ار طبع عنقا داشتی ** از لعابی خیمه کی افراشتی
  • Örümcekte Anka tabiatı olsaydı tükürüğüyle çadır kurar mıydı hiç?

  • گربه کرده چنگ خود اندر قفص ** نام چنگش درد و سرسام و مغص
  • Kedi pençesini kafese de atar. Pençesinin adı derttir, elemdir, ıstıraptır.

  • گربه مرگست و مرض چنگال او ** می‌زند بر مرغ و پر و بال او
  • Kedi ölümdür, pençesi de hastalık, kuşu da, kuşun kanadını da pençeler.

  • گوشه گوشه می‌جهد سوی دوا ** مرگ چون قاضیست و رنجوری گوا 3985
  • Kuş, bucak bucak ilâç bulmaya koşar. Ölüm kadıya benzer, hastalık şahide.

  • چون پیاده‌ی قاضی آمد این گواه ** که همی‌خواند ترا تا حکم گاه
  • Bu şahit, kadıdan gelen adam gibidir. “Gel kadı, seni mahkemeye istiyor” der.

  • مهلتی می‌خواهی از وی در گریز ** گر پذیرد شد و گرنه گفت خیز
  • Ondan kaçıp kurtulmak için bir mühlet istersin. Verirse ne âlâ… Vermezse “Olmaz, hadi kalk” diye emreder.

  • جستن مهلت دوا و چاره‌ها ** که زنی بر خرقه‌ی تن پاره‌ها
  • Mühlet istemen, mühlet alman ilâçlardır, tedavidir. Âdeta ten hırkasını yamalarla yamarsın!

  • عاقبت آید صباحی خشم‌وار ** چند باشد مهلت آخر شرم دار
  • Fakat nihayet bir sabah kızgın bir hale gelir. “ Bu mühlet niceye bir sürecek? Utan artık!” der.

  • عذر خود از شه بخواه ای پرحسد ** پیش از آنک آنچنان روزی رسد 3990
  • Ey hasetlerle dopdolu adam, o gün gelmeden önce davran da padişahtan özür iste!

  • وانک در ظلمت براند بارگی ** برکند زان نور دل یکبارگی
  • Atını karanlıklara süren adam, gönlünü o nurdan tamamıyla ayırır.