English    Türkçe    فارسی   

3
3966-4015

  • که اگر بیرون فتم زین شهر و کام ** ای عجب بینم بدیده این مقام
  • Bu şehirden, bu yurttan dışarı çıkarsam acaba bir daha burasını görebilir miyim?

  • یا دری بودی در آن شهر وخم ** که نظاره کردمی اندر رحم
  • Rahimde bir kapı olsaydı da o havası ufunetli şehir görünseydi.

  • یا چو چشمه‌ی سوزنی راهم بدی ** که ز بیرونم رحم دیده شدی
  • Yahut da bir iğne yordamı kadar delik bulunsaydı da dışarısını bir görseydim der!

  • آن جنین هم غافلست از عالمی ** همچو جالینوس او نامحرمی
  • Ana karnındaki çocuk da rahmin dışında bir âlem olduğundan gafildir, o da Calinus gibi nâmahremdir.

  • اونداند کن رطوباتی که هست ** آن مدد از عالم بیرونیست 3970
  • Bilmez ki rahimdeki yaşlıklarda dışarıdaki âlemin feyziyledir.

  • آنچنانک چار عنصر در جهان ** صد مدد آرد ز شهر لامکان
  • Dünyadaki dört unsur da kendilerine Lâmekân âleminden yüzlerce yardım geldiğini bilmezler.

  • آب و دانه در قفص گر یافتست ** آن ز باغ و عرصه‌ای درتافتست
  • Kuş, kafeste su ve tane buluyor ama su da kafesin dışındaki bağdan, bahçeden gelmede, tane de!

  • جانهای انبیا بینند باغ ** زین قفص در وقت نقلان و فراغ
  • Peygamberlerin canları bu âlemden göçer, bu âlemden kurtulurken o bağı, o bahçeyi görür de

  • پس ز جالینوس و عالم فارغند ** همچو ماه اندر فلکها بازغند
  • Bu yüzden onlar, Calinus’a da aldırış etmezler, âleme de… Ay gibi göklerde doğar, göklere ışık saçarlar.

  • ور ز جالینوس این گفت افتراست ** پس جوابم بهر جالینوس نیست 3975
  • Eğer bu söz, Calinus’a iftira ise cevabım Calinus’a değil…

  • این جواب آنکس آمد کین بگفت ** که نبودستش دل پر نور جفت
  • Bunu söylemiş olan kişiye. Çünkü bunu söyleyen nurlarla dolu gönle eş olmamıştır.

  • مرغ جانش موش شد سوراخ‌جو ** چون شنید از گربگان او عرجوا
  • Can kuşu, kedilerden “ Hele durun bakalım” sesini duyunca delik arayan fareye dönmüştür.

  • زان سبب جانش وطن دید و قرار ** اندرین سوراخ دنیا موش‌وار
  • O yüzden canı, fare gibi bu dünya deliğini vatan tutmuş, yurt edinmiştir.

  • هم درین سوراخ بنایی گرفت ** درخور سوراخ دانایی گرفت
  • Bu delikte yapılar yapmaya girişmiş, bu deliğe lâyık bilgilere sahip olmuştur.

  • پیشه‌هایی که مرورا در مزید ** کاندرین سوراخ کار آید گزید 3980
  • Ona bu delikte yarayacak onu burada yüceltecek sanatları seçti de diğerlerini bıraktı.

  • زانک دل بر کند از بیرون شدن ** بسته شد راه رهیدن از بدن
  • Çünkü dışarı çıkmadan ümidini kesti, bedenden kurtulma yolu kapandı.

  • عنکبوت ار طبع عنقا داشتی ** از لعابی خیمه کی افراشتی
  • Örümcekte Anka tabiatı olsaydı tükürüğüyle çadır kurar mıydı hiç?

  • گربه کرده چنگ خود اندر قفص ** نام چنگش درد و سرسام و مغص
  • Kedi pençesini kafese de atar. Pençesinin adı derttir, elemdir, ıstıraptır.

  • گربه مرگست و مرض چنگال او ** می‌زند بر مرغ و پر و بال او
  • Kedi ölümdür, pençesi de hastalık, kuşu da, kuşun kanadını da pençeler.

  • گوشه گوشه می‌جهد سوی دوا ** مرگ چون قاضیست و رنجوری گوا 3985
  • Kuş, bucak bucak ilâç bulmaya koşar. Ölüm kadıya benzer, hastalık şahide.

  • چون پیاده‌ی قاضی آمد این گواه ** که همی‌خواند ترا تا حکم گاه
  • Bu şahit, kadıdan gelen adam gibidir. “Gel kadı, seni mahkemeye istiyor” der.

  • مهلتی می‌خواهی از وی در گریز ** گر پذیرد شد و گرنه گفت خیز
  • Ondan kaçıp kurtulmak için bir mühlet istersin. Verirse ne âlâ… Vermezse “Olmaz, hadi kalk” diye emreder.

  • جستن مهلت دوا و چاره‌ها ** که زنی بر خرقه‌ی تن پاره‌ها
  • Mühlet istemen, mühlet alman ilâçlardır, tedavidir. Âdeta ten hırkasını yamalarla yamarsın!

  • عاقبت آید صباحی خشم‌وار ** چند باشد مهلت آخر شرم دار
  • Fakat nihayet bir sabah kızgın bir hale gelir. “ Bu mühlet niceye bir sürecek? Utan artık!” der.

  • عذر خود از شه بخواه ای پرحسد ** پیش از آنک آنچنان روزی رسد 3990
  • Ey hasetlerle dopdolu adam, o gün gelmeden önce davran da padişahtan özür iste!

  • وانک در ظلمت براند بارگی ** برکند زان نور دل یکبارگی
  • Atını karanlıklara süren adam, gönlünü o nurdan tamamıyla ayırır.

  • می‌گریزد از گوا و مقصدش ** کان گوا سوی قضا می‌خواندش
  • Şahdan da kaçar, şahitten de, götürmek istediği yerden de. Çünkü o şahit, onu kazaya, hükme davet etmektedir.

  • دیگر باره ملامت کردن اهل مسجد مهمان را از شب خفتن در آن مسجد
  • Mescid halkının bir kere daha geceleyin o mescide kalmak istemesini kınamaları

  • قوم گفتندش مکن جلدی برو ** تا نگردد جامه و جانت گرو
  • Ahali dedi ki: “Babayiğitlik satma, yürü… bu sevdadan vazgeç de elbisen de burada rehin kalmasın, canın da!

  • آن ز دور آسان نماید به نگر ** که به آخر سخت باشد ره‌گذر
  • Burada gecelemek, uzaktan kolay görünür ama bu geçit sonunda güçleşir!

  • خویشتن آویخت بس مرد و سکست ** وقت پیچاپیچ دست‌آویز جست 3995
  • Nice kişiler vardır ki kasınır, böbürlenir... Fakat elem ve ıstırap zamanında yapışacak, el atacak bir şey arar!

  • پیشتر از واقعه آسان بود ** در دل مردم خیال نیک و بد
  • Savaştan önce halkın gönlüne iyi ve kötü hayal kolay görünür.

  • چون در آید اندرون کارزار ** آن زمان گردد بر آنکس کار زار
  • Fakat adam savaşa girdi mi iş o zaman sarpa sarar!

  • چون نه شیری هین منه تو پای پیش ** کان اجل گرگست و جان تست میش
  • Mademki aslan değilsin, ileriye ayak atma. Çünkü ecel kurttur, canınsa koyun!

  • ور ز ابدالی و میشت شیر شد ** آمن آ که مرگ تو سرزیر شد
  • Yok… Eğer Abdal’dan olmuşsan, koyunun aslan haline gelmişse korkma, emin bir halde gel ileri… Ölümün sana mağlûp olur, bir şey yapamaz!

  • کیست ابدال آنک او مبدل شود ** خمرش از تبدیل یزدان خل شود 4000
  • Abdal kimdir? Varlığı değişmiş olan, Allah’ın değiştirmesiyle şarabı sirke kesilen!

  • لیک مستی شیرگیری وز گمان ** شیر پنداری تو خود را هین مران
  • Fakat sarhoşsan kendini aslanları bile tutarım, emrime ram ederim sanıyor, sarhoşlukla aslan olduğunu zannediyorsan kendine gel, sakın ileri atılma!

  • گفت حق ز اهل نفاق ناسدید ** باسهم ما بینهم باس شدید
  • Allah, doğru yolu bulmamış kötü münafıklar hakkında “Onların savaşmaları, kendi aralarında şiddetlenir” dedi.

  • در میان همدگر مردانه‌اند ** در غزا چون عورتان خانه‌اند
  • Kendi kendilerine kaldılar mı er kesilirler. Fakat savaşta evdeki karılara dönerler.

  • گفت پیغامبر سپهدار غیوب ** لا شجاعة یا فتی قبل الحروب
  • O gayp askerinin başbuğu Peygamber dedi ki: “Ey yiğit, savaştan önce yiğitlik olamaz!”

  • وقت لاف غزو مستان کف کنند ** وقت جوش جنگ چون کف بی‌فنند 4005
  • Sarhoşlar, savaş lâfına kalkıştılar mı ağızlarından köpük saçarlar ama savaş kızışınca köpük gibi kalırlar, hiçbir işe yaramazlar.

  • وقت ذکر غزو شمشیرش دراز ** وقت کر و فر تیغش چون پیاز
  • Bu çeşit adamın kılıcı savaş sözü olunca, uzar. Asıl savaştaysa soğan gibi kat, kat kınlara gömülür!

  • وقت اندیشه دل او زخم‌جو ** پس به یک سوزن تهی شد خیک او
  • Savaşı düşündüğü zaman gönlü, yaraları arar, saflara dalar, erlikler gösterir. Savaş zamanındaysa bucak bucak kaçar?

  • من عجب دارم ز جویای صفا ** کو رمد در وقت صیقل از جفا
  • Cefaya uğrayıp cilâlanacağı zaman kaçan, sonra da safa dileyen kişiye şaşarım doğrusu.

  • عشق چون دعوی جفا دیدن گواه ** چون گواهت نیست شد دعوی تباه
  • Aşk dâvaya benzer, cefa çekmek de şahide. Şahidin yoksa dâvayı kazanamazsın ki!

  • چون گواهت خواهد این قاضی مرنج ** بوسه ده بر مار تا یابی تو گنج 4010
  • Kadı, senden şahit isterse incinme. Yılanı öp ki hazineyi elde edesin!

  • آن جفا با تو نباشد ای پسر ** بلک با وصف بدی اندر تو در
  • Zaten o cefa sana değildir ki ey oğul! Sendeki kötü hulyadır.

  • بر نمد چوبی که آن را مرد زد ** بر نمد آن را نزد بر گرد زد
  • Sopayla kilime vuran, kilimi dövmez, tozlarını silker!

  • گر بزد مر اسپ را آن کینه کش ** آن نزد بر اسپ زد بر سکسکش
  • Kızıp atı döven, hakikatte atı dövmez, aksak yürüyüşünü döver.

  • تا ز سکسک وا رهد خوش‌پی شود ** شیره را زندان کنی تا می‌شود
  • Bu yürüyüşü bıraksın da iyi yürüsün, rahvanlaşsın der. Üzüm suyunu şarap olsun diye hapis edersin ya…

  • گفت چندان آن یتیمک را زدی ** چون نترسیدی ز قهر ایزدی 4015
  • Birisi bir yetimi dövse gören der ki: O yetimceğizi neye dövüyorsun. Allah’tan korkmuyor musun?