وین عجب ظنست در تو ای مهین ** که نمی‌پرد به بستان یقین

هر گمان تشنه‌ی یقینست ای پسر ** می‌زند اندر تزاید بال و پر

چون رسد در علم پس پر پا شود ** مر یقین را علم او بویا شود

زانک هست اندر طریق مفتتن ** علم کمتر از یقین و فوق ظن 4120

علم جویای یقین باشد بدان ** و آن یقین جویای دیدست و عیان

اندر الهیکم بجو این را کنون ** از پس کلا پس لو تعلمون

می‌کشد دانش ببینش ای علیم ** گر یقین گشتی ببینندی جحیم

دید زاید از یقین بی امتهال ** آنچنانک از ظن می‌زاید خیال

اندر الهیکم بیان این ببین ** که شود علم الیقین عین الیقین 4125

از گمان و از یقین بالاترم ** وز ملامت بر نمی‌گردد سرم

چون دهانم خورد از حلوای او ** چشم‌روشن گشتم و بینای او

پا نهم گستاخ چون خانه روم ** پا نلرزانم نه کورانه روم

آنچ گل را گفت حق خندانش کرد ** با دل من گفت و صد چندانش کرد

آنچ زد بر سرو و قدش راست کرد ** و آنچ از وی نرگس و نسرین بخورد 4130

آنچ نی را کرد شیرین جان و دل ** و آنچ خاکی یافت ازو نقش چگل

آنچ ابرو را چنان طرار ساخت ** چهره را گلگونه و گلنار ساخت

مر زبان را داد صد افسون‌گری ** وانک کان را داد زر جعفری

چون در زرادخانه باز شد ** غمزه‌های چشم تیرانداز شد

بر دلم زد تیر و سوداییم کرد ** عاشق شکر و شکرخاییم کرد 4135

عاشق آنم که هر آن آن اوست ** عقل و جان جاندار یک مرجان اوست

من نلافم ور بلافم همچو آب ** نیست در آتش‌کشی‌ام اضطراب

چون بدزدم چون حفیظ مخزن اوست ** چون نباشم سخت‌رو پشت من اوست

هر که از خورشید باشد پشت گرم ** سخت رو باشد نه بیم او را نه شرم

همچو روی آفتاب بی‌حذر ** گشت رویش خصم‌سوز و پرده‌در 4140

هر پیمبر سخت‌رو بد در جهان ** یکسواره کوفت بر جیش شهان

رو نگردانید از ترس و غمی ** یک‌تنه تنها بزد بر عالمی

سنگ باشد سخت‌رو و چشم‌شوخ ** او نترسد از جهان پر کلوخ

کان کلوخ از خشت‌زن یک‌لخت شد ** سنگ از صنع خدایی سخت شد

گوسفندان گر برونند از حساب ** ز انبهیشان کی بترسد آن قصاب 4145

کلکم راع نبی چون راعیست ** خلق مانند رمه او ساعیست

از رمه چوپان نترسد در نبرد ** لیکشان حافظ بود از گرم و سرد

گر زند بانگی ز قهر او بر رمه ** دان ز مهرست آن که دارد بر همه

هر زمان گوید به گوشم بخت نو ** که ترا غمگین کنم غمگین مشو

من ترا غمگین و گریان زان کنم ** تا کت از چشم بدان پنهان کنم 4150

تلخ گردانم ز غمها خوی تو ** تا بگردد چشم بد از روی تو

نه تو صیادی و جویای منی ** بنده و افکنده‌ی رای منی

حیله اندیشی که در من در رسی ** در فراق و جستن من بی‌کسی

چاره می‌جوید پی من درد تو ** می‌شنودم دوش آه سرد تو

من توانم هم که بی این انتظار ** ره دهم بنمایمت راه گذار 4155

تا ازین گرداب دوران وا رهی ** بر سر گنج وصالم پا نهی

لیک شیرینی و لذات مقر ** هست بر اندازه‌ی رنج سفر

آنگه ا ز شهر و ز خویشان بر خوری ** کز غریبی رنج و محنتها بری

تمثیل گریختن مومن و بی‌صبری او در بلا به اضطراب و بی‌قراری نخود و دیگر حوایج در جوش دیگ و بر دویدن تا بیرون جهند

بنگر اندر نخودی در دیگ چون ** می‌جهد بالا چو شد ز آتش زبون

هر زمان نخود بر آید وقت جوش ** بر سر دیگ و برآرد صد خروش 4160

که چرا آتش به من در می‌زنی ** چون خریدی چون نگونم می‌کنی

می‌زند کفلیز کدبانو که نی ** خوش بجوش و بر مجه ز آتش‌کنی

زان نجوشانم که مکروه منی ** بلک تا گیری تو ذوق و چاشنی

تا غذی گردی بیامیزی بجان ** بهرخواری نیستت این امتحان

آب می‌خوردی به بستان سبز و تر ** بهراین آتش بدست آن آب خور 4165

رحمتش سابق بدست از قهر زان ** تا ز رحمت گردد اهل امتحان