تا غذی گردی بیامیزی بجان ** بهرخواری نیستت این امتحان

آب می‌خوردی به بستان سبز و تر ** بهراین آتش بدست آن آب خور 4165

رحمتش سابق بدست از قهر زان ** تا ز رحمت گردد اهل امتحان

رحمتش بر قهر از آن سابق شدست ** تا که سرمایه‌ی وجود آید بدست

زانک بی‌لذت نروید لحم و پوست ** چون نروید چه گدازد عشق دوست

زان تقاضا گر بیاید قهرها ** تا کنی ایثار آن سرمایه را

باز لطف آید برای عذر او ** که بکردی غسل و بر جستی ز جو 4170

گوید ای نخود چریدی در بهار ** رنج مهمان تو شد نیکوش دار

تا که مهمان باز گردد شکر ساز ** پیش شه گوید ز ایثار تو باز

تا به جای نعمتت منعم رسد ** جمله نعمتها برد بر تو حسد

من خلیلم تو پسر پیش بچک ** سر بنه انی ارانی اذبحک

سر به پیش قهر نه دل بر قرار ** تا ببرم حلقت اسمعیل‌وار 4175

سر ببرم لیک این سر آن سریست ** کز بریده گشتن و مردن بریست

لیک مقصود ازل تسلیم تست ** ای مسلمان بایدت تسلیم جست

ای نخود می‌جوش اندر ابتلا ** تا نه هستی و نه خود ماند ترا

اندر آن بستان اگر خندیده‌ای ** تو گل بستان جان و دیده‌ای

گر جدا از باغ آب و گل شدی ** لقمه گشتی اندر احیا آمدی 4180

شو غذی و قوت و اندیشه‌ها ** شیر بودی شیر شو در بیشه‌ها

از صفاتش رسته‌ای والله نخست ** در صفاتش باز رو چالاک و چست

ز ابر و خورشید و ز گردون آمدی ** پس شدی اوصاف و گردون بر شدی

آمدی در صورت باران و تاب ** می‌روی اندر صفات مستطاب

جزو شید و ابر و انجمها بدی ** نفس و فعل و قول و فکرتها شدی 4185

هستی حیوان شد از مرگ نبات ** راست آمد اقتلونی یا ثقات

چون چنین بردیست ما را بعد مات ** راست آمد ان فی قتلی حیات

فعل و قول و صدق شد قوت ملک ** تا بدین معراج شد سوی فلک

آنچنان کان طعمه شد قوت بشر ** از جمادی بر شد و شد جانور

این سخن را ترجمه‌ی پهناوری ** گفته آید در مقام دیگری 4190

کاروان دایم ز گردون می‌رسد ** تا تجارت می‌کند وا می‌رود

پس برو شیرین و خوش با اختیار ** نه بتلخی و کراهت دزدوار

زان حدیث تلخ می‌گویم ترا ** تا ز تلخیها فرو شویم ترا

ز آب سرد انگور افسرده رهد ** سردی و افسردگی بیرون نهد

تو ز تلخی چونکه دل پر خون شوی ** پس ز تلخیها همه بیرون روی 4195

تمثیل صابر شدن مومن چون بر شر و خیر بلا واقف شود

سگ شکاری نیست او را طوق نیست ** خام و ناجوشیده جز بی‌ذوق نیست

گفت نخود چون چنینست ای ستی ** خوش بجوشم یاریم ده راستی

تو درین جوشش چو معمار منی ** کفچلیزم زن که بس خوش می‌زنی

همچو پیلم بر سرم زن زخم و داغ ** تا نبینم خواب هندستان و باغ

تا که خود را در دهم در جوش من ** تا رهی یابم در آن آغوش من 4200

زانک انسان در غنا طاغی شود ** همچو پیل خواب‌بین یاغی شود

پیل چون در خواب بیند هند را ** پیلبان را نشنود آرد دغا

عذر گفتن کدبانو با نخود و حکمت در جوش داشتن کدبانو نخود را

آن ستی گوید ورا که پیش ازین ** من چو تو بودم ز اجزای زمین

چون بنوشیدم جهاد آذری ** پس پذیرا گشتم و اندر خوری

مدتی جوشیده‌ام اندر زمن ** مدتی دیگر درون دیگ تن 4205

زین دو جوشش قوت حسها شدم ** روح گشتم پس ترا استا شدم

در جمادی گفتمی زان می‌دوی ** تا شوی علم و صفات معنوی

چون شدم من روح پس بار دگر ** جوش دیگر کن ز حیوانی گذر

از خدا می‌خواه تا زین نکته‌ها ** در نلغزی و رسی در منتها

زانک از قرآن بسی گمره شدند ** زان رسن قومی درون چه شدند 4210

مر رسن را نیست جرمی ای عنود ** چون ترا سودای سربالا نبود

باقی قصه‌ی مهمان آن مسجد مهمان کش و ثبات و صدق او

آن غریب شهر سربالا طلب ** گفت می‌خسپم درین مسجد بشب

مسجدا گر کربلای من شوی ** کعبه‌ی حاجت‌روای من شوی