چون بنوشیدم جهاد آذری ** پس پذیرا گشتم و اندر خوری

مدتی جوشیده‌ام اندر زمن ** مدتی دیگر درون دیگ تن 4205

زین دو جوشش قوت حسها شدم ** روح گشتم پس ترا استا شدم

در جمادی گفتمی زان می‌دوی ** تا شوی علم و صفات معنوی

چون شدم من روح پس بار دگر ** جوش دیگر کن ز حیوانی گذر

از خدا می‌خواه تا زین نکته‌ها ** در نلغزی و رسی در منتها

زانک از قرآن بسی گمره شدند ** زان رسن قومی درون چه شدند 4210

مر رسن را نیست جرمی ای عنود ** چون ترا سودای سربالا نبود

باقی قصه‌ی مهمان آن مسجد مهمان کش و ثبات و صدق او

آن غریب شهر سربالا طلب ** گفت می‌خسپم درین مسجد بشب

مسجدا گر کربلای من شوی ** کعبه‌ی حاجت‌روای من شوی

هین مرا بگذار ای بگزیده دار ** تا رسن‌بازی کنم منصوروار

گر شدیت اندر نصیحت جبرئیل ** می‌نخواهد غوث در آتش خلیل 4215

جبرئیلا رو که من افروخته ** بهترم چون عود و عنبر سوخته

جبرئیلا گر چه یاری می‌کنی ** چون برادر پاس داری می‌کنی

ای برادر من بر آذر چابکم ** من نه آن جانم که گردم بیش و کم

جان حیوانی فزاید از علف ** آتشی بود و چو هیزم شد تلف

گر نگشتی هیزم او مثمر بدی ** تا ابد معمور و هم عامر بدی 4220

باد سوزانت این آتش بدان ** پرتو آتش بود نه عین آن

عین آتش در اثیر آمد یقین ** پرتو و سایه‌ی ویست اندر زمین

لاجرم پرتو نپاید ز اضطراب ** سوی معدن باز می‌گردد شتاب

قامت تو بر قرار آمد بساز ** سایه‌ات کوته دمی یکدم دراز

زانک در پرتو نیابد کس ثبات ** عکسها وا گشت سوی امهات 4225

هین دهان بر بند فتنه لب گشاد ** خشک آر الله اعلم بالرشاد

ذکرخیال بد اندیشیدن قاصر فهمان

پیش از آنک این قصه تا مخلص رسد ** دود و گندی آمد از اهل حسد

من نمی‌رنجم ازین لیک این لگد ** خاطر ساده‌دلی را پی کند

خوش بیان کرد آن حکیم غزنوی ** بهر محجوبان مثال معنوی

که ز قرآن گر نبیند غیر قال ** این عجب نبود ز اصحاب ضلال 4230

کز شعاع آفتاب پر ز نور ** غیر گرمی می‌نیابد چشم کور

خربطی ناگاه از خرخانه‌ای ** سر برون آورد چون طعانه‌ای

کین سخن پستست یعنی مثنوی ** قصه پیغامبرست و پی‌روی

نیست ذکر بحث و اسرار بلند ** که دوانند اولیا آن سو سمند

از مقامات تبتل تا فنا ** پایه پایه تا ملاقات خدا 4235

شرح و حد هر مقام و منزلی ** که بپر زو بر پرد صاحب‌دلی

چون کتاب الله بیامد هم بر آن ** این چنین طعنه زدند آن کافران

که اساطیرست و افسانه‌ی نژند ** نیست تعمیقی و تحقیقی بلند

کودکان خرد فهمش می‌کنند ** نیست جز امر پسند و ناپسند

ذکر یوسف ذکر زلف پر خمش ** ذکر یعقوب و زلیخا و غمش 4240

ظاهرست و هرکسی پی می‌برد ** کو بیان که گم شود در وی خرد

گفت اگر آسان نماید این به تو ** این چنین آسان یکی سوره بگو

جنتان و انستان و اهل کار ** گو یکی آیت ازین آسان بیار

تفسیر این خبر مصطفی علیه السلام کی للقران ظهر و بطن و لبطنه بطن الی سبعة ابطن

حرف قرآن را بدان که ظاهریست ** زیر ظاهر باطنی بس قاهریست

زیر آن باطن یکی بطن سوم ** که درو گردد خردها جمله گم 4245

بطن چارم از نبی خود کس ندید ** جز خدای بی‌نظیر بی‌ندید

تو ز قرآن ای پسر ظاهر مبین ** دیو آدم را نبیند جز که طین

ظاهر قرآن چو شخص آدمیست ** که نقوشش ظاهر و جانش خفیست

مرد را صد سال عم و خال او ** یک سر مویی نبیند حال او

بیان آنک رفتن انبیا و اولیا به کوهها و غارها جهت پنهان کردن خویش نیست و جهت خوف تشویش خلق نیست بلک جهت ارشاد خلق است و تحریض بر انقطاع از دنیا به قدر ممکن

آنک گویند اولیا در که بوند ** تا ز چشم مردمان پنهان شوند 4250

پیش خلق ایشان فراز صد که‌اند ** گام خود بر چرخ هفتم می‌نهند

پس چرا پنهان شود که‌جو بود ** کو ز صد دریا و که زان سو بود

حاجتش نبود به سوی که گریخت ** کز پیش کره‌ی فلک صد نعل ریخت