English    Türkçe    فارسی   

3
517-566

  • ده مرو ده مرد را احمق کند ** عقل را بی نور و بی رونق کند
  • Köye gitme. Köy, adamı ahmak bir hâle sokar… Aklı nursuz, fersiz bir hâle getirir.

  • قول پیغامبر شنو ای مجتبی ** گور عقل آمد وطن در روستا
  • Ey seçilmiş temiz adam, Peygamber’in sözünü dinle. Köyde yurt tutmak, aklın mezarıdır.

  • هر که را در رستا بود روزی و شام ** تا بماهی عقل او نبود تمام
  • Köyde sabah, akşam bir gün kalan kişinin aklı, bir ay yerine gelemez.

  • تا بماهی احمقی با او بود ** از حشیش ده جز اینها چه درود 520
  • Tam bir ay onun ahmaklığı gitmez. Köy otlarından da bundan başka ne biçilebilir ki?

  • وانک ماهی باشد اندر روستا ** روزگاری باشدش جهل و عمی
  • Köyde bir ay kalan kişi, nice zaman bilgisiz ve kör kalır.

  • ده چه باشد شیخ واصل ناشده ** دست در تقلید و حجت در زده
  • Köy nedir? Hakikate ulaşmamış, elini taklit ve huccete atmış şeyh!

  • پیش شهر عقل کلی این حواس ** چون خران چشم‌بسته در خراس
  • Aklı kül şehrine karşı bu duygular, gözleri bağlı değirmen eşeklerine benzer.

  • این رها کن صورت افسانه گیر ** هل تو دردانه تو گندم‌دانه گیر
  • Bunu geç de hikâyeye giriş, inciyi bırak. Buğday tanesini ele al.

  • گر بدر ره نیست هین بر می‌ستان ** گر بدان ره نیستت این سو بران 525
  • İnciye yol yoksa hemencecik buğdayı al. O tarafa yol yoksa bu tarafa at sür.

  • ظاهرش گیر ار چه ظاهر کژ پرد ** عاقبت ظاهر سوی باطن برد
  • Zahir, eğri büğrü uçsa bile sen zahirine bak. Zahir, nihayet insanı bâtına götürür.

  • اول هر آدمی خود صورتست ** بعد از آن جان کو جمال سیرتست
  • Her insanın evveli suretten ibarettir. Ondan sonra can gelir ki can, manevi güzellik, ahlâk güzelliğidir.

  • اول هر میوه جز صورت کیست ** بعد از آن لذت که معنی ویست
  • Her meyvenin evveli suretten başka nedir ki? Ondan sonra lezzet gelir ki lezzet, meyvenin manasıdır.

  • اولا خرگاه سازند و خرند ** ترک را زان پس به مهمان آورند
  • Önce çadır kurarlar da sonra Türkü konuk çağırırlar.

  • صورتت خرگاه دان معنیت ترک ** معنیت ملاح دان صورت چو فلک 530
  • Bil ki suretin çadırıdır, mânan Türk. Mânan bil ki kaptandır, suretin gemi!

  • بهر حق این را رها کن یک نفس ** تا خر خواجه بجنباند جرس
  • Allah için şunu bir nefes olsun bırak da şehirlinin eşeği çanını çalsın!

  • رفتن خواجه و قومش به سوی ده
  • Şehirliyle akrabasının köye gitmeleri

  • خواجه و بچگان جهازی ساختند ** بر ستوران جانب ده تاختند
  • Şehirli ve çoluğu, çocuğu hazırlıklarını tamamladılar, eşyalarını katırlara yükleyip köye doğru yollandılar.

  • شادمانه سوی صحرا راندند ** سافروا کی تغنموا بر خواندند
  • Hayvanlarını neşeli neşeli sürmekte, “Sefer edin de ganimet bulun” demekteydiler.

  • کز سفرها ماه کیخسرو شود ** بی سفرها ماه کی خسرو شود
  • Ay, sefer ede ede Keyhusrev olur. Tolunay hâline gelir. Sefer etmeksizin nasıl padişah kesilir ki?

  • از سفر بیدق شود فرزین راد ** وز سفر یابید یوسف صد مراد 535
  • Beydak, seferle satrancın en üst hanesi olan ferzin hanesine gelir, ferzin olur. Yusuf, seferden faydalanır, yüzlerce muradına erişir.

  • روز روی از آفتابی سوختند ** شب ز اختر راه می‌آموختند
  • Onların da gündüzün yüzlerini güneş yakıyor, geceleyin yıldızla yol buluyorlar,

  • خوب گشته پیش ایشان راه زشت ** از نشاط ده شده ره چون بهشت
  • Kötü yol, onlara güzelleşiyor, köyün neşesiyle cennet gibi görünüyor, bu suretle gidip duruyorlardı.

  • تلخ از شیرین‌لبان خوش می‌شود ** خار از گلزار دلکش می‌شود
  • Acı, tatlı dudakların tesiriyle tatlılaşır, diken, gül bahçesi dolayısıyla gönül çeker bir hâle gelir.

  • حنظل از معشوق خرما می‌شود ** خانه از همخانه صحرا می‌شود
  • Ebu Cehil karpuzu, sevgili yüzünden hurma kesilir, ev, evdeki dost yüzünden ova olur.

  • ای بسا از نازنینان خارکش ** بر امید گل‌عذار ماه‌وش 540
  • Gül yanaklı, ay yüzlü bir dilberin vuslatı ümidiyle nice nazeninler diken zahmetini çekerler.

  • ای بسا حمال گشته پشت‌ریش ** از برای دلبر مه‌روی خویش
  • Ay yüzlü sevgilisi yüzünden niceler sırtı yaralı hamal olmuştur.

  • کرده آهنگر جمال خود سیاه ** تا که شب آید ببوسد روی ماه
  • Gece gelsin de ay ( yüzlü sevgilinin) yüzünü öpsün diye demirci, yüzünü simsiyah etmiştir.

  • خواجه تا شب بر دکانی چار میخ ** زانک سروی در دلش کردست بیخ
  • Esnaf, gönlüne bir serviyi diktiğinden akşama kadar dükkânda çarmıha çakılmış gibi bekler durur.

  • تاجری دریا و خشکی می‌رود ** آن بمهر خانه‌شینی می‌دود
  • Tacir, deniz demez, kara demez yürür durur ama evinde oturan bir sevgilinin aşkıyla koşup yeler.

  • هر که را با مرده سودایی بود ** بر امید زنده‌سیمایی بود 545
  • Kimin bir ölüye, bir taşa, toprağa sevdası varsa bir diri yüzlünün sevdasıyla sevdalanmıştır.

  • آن دروگر روی آورده به چوب ** بر امید خدمت مه‌روی خوب
  • Dülger, tahtaya yüz tutmuştur ama ay yüzlü güzeline hizmet etmek ümidiyle.

  • بر امید زنده‌ای کن اجتهاد ** کو نگردد بعد روزی دو جماد
  • Sen de bir dirinin ümidiyle çalış, çabala ki o, bir gün sonra cansız bir hale geliversin.

  • مونسی مگزین خسی را از خسی ** عاریت باشد درو آن مونسی
  • Aşağılık yüzünden bir saman çöpünü kendine munis olarak seçme. Onun munisliği ariyettir.

  • انس تو با مادر و بابا کجاست ** گر بجز حق مونسانت را وفاست
  • Ananla, babanla munistin, Allah’tan başka munislerin sana vefakârsa hani o ünsiyet?

  • انس تو با دایه و لالا چه شد ** گر کسی شاید بغیر حق عضد 550
  • Hak’tan gayrı birisiyle dostluk, yerindeyse dadınla, lalanla ünsiyetin ne oldu?

  • انس تو با شیر و با پستان نماند ** نفرت تو از دبیرستان نماند
  • Sütle, memeyle olan ünsiyetin kalmadı. Mektepten nefret ederdin, o nefret de geldi geçti.

  • آن شعاعی بود بر دیوارشان ** جانب خورشید وا رفت آن نشان
  • O ünsiyet, onların duvarına varan güneş ziyasından ibarettir. O akis güneşe gitti.

  • بر هر آن چیزی که افتد آن شعاع ** تو بر آن هم عاشق آیی ای شجاع
  • Yiğidim, o ışık nereye düşerse sen ona âşık oluyorsun.

  • عشق تو بر هر چه آن موجود بود ** آن ز وصف حق زر اندود بود
  • Her vara taallûk eden aşkın, Allah vasfından, meydana gelir, o şeyin yaldızından, o şeyin zahirî güzelliğinden değil.

  • چون زری با اصل رفت و مس بماند ** طبع سیر آمد طلاق او براند 555
  • O şeyin altın yaldızı aslına gitti de bakırı kaldı mı insanın tabiatı doyar, onu boşlayıverir.

  • از زر اندود صفاتش پا بکش ** از جهالت قلب را کم گوی خوش
  • Onun yaldızlı, zahirî sıfatlarından ayağını çek. Bilgisizlikle kalpa pek hoş deme.

  • کان خوشی در قلبها عاریتست ** زیر زینت مایه‌ی بی زینتست
  • Kalplardaki o hoşluk, o güzellik eğretidir. O süsün, püsün altında süssüzlük vardır.

  • زر ز روی قلب در کان می‌رود ** سوی آن کان رو تو هم کان می‌رود
  • Kalpın üstündeki altın, madenine gider. Sen de onun gittiği madene git.

  • نور از دیوار تا خور می‌رود ** تو بدان خور رو که در خور می‌رود
  • Duvardaki ışık güneşe varır. Sen de sana lâyık olan o güneşe git.

  • زین سپس پستان تو آب از آسمان ** چون ندیدی تو وفا در ناودان 560
  • Ondan sonrada mademki oluktan vefa görmedin, suyu yağmurdan iste.

  • معدن دنبه نباشد دام گرگ ** کی شناسد معدن آن گرگ سترگ
  • Kurdun tuzağı, kuyruk madeni değildir. O koca kurt, kuyruk madenini nereden tanıyıp bilecek?

  • زر گمان بردند بسته در گره ** می‌شتابیدند مغروران به ده
  • O aldanmış kişilerde altını çıkınlamış sandılar da köye doğru koştular.

  • همچنین خندان و رقصان می‌شدند ** سوی آن دولاب چرخی می‌زدند
  • Gülerek oynayarak o dolaba doğru çark ura ura yürüdüler.

  • چون همی‌دیدند مرغی می‌پرید ** جانب ده صبر جامه می‌درید
  • Köye doğru uçan bir kuş görseler sabırsızlıktan elbiselerini yırtıyorlar,

  • هر که می‌آمد ز ده از سوی او ** بوسه می‌دادند خوش بر روی او 565
  • Köyden bir adam geliyor görseler yüzünü, gözünü öpüyorlar,

  • گر تو روی یار ما را دیده‌ای ** پس تو جان را جان و ما را دیده‌ای
  • “Sen bizim dostumuzun yüzünü gördün. Sen, bizim canımızın canısın, bizim gözümüzsün sen” diyorlardı.

  • نواختن مجنون آن سگ را کی مقیم کوی لیلی بود
  • Mecnun’un, Leylâ’nın civarında oturan bir köpeğe iltifatı