اندر افتادن ز حیوان باد جست ** روستایی های کرد و کوفت دست

ناجوامردا که خرکره‌ی منست ** گفت نه این گرگ چون آهرمنست

اندرو اشکال گرگی ظاهرست ** شکل او از گرگی او مخبرست 655

گفت نه بادی که جست از فرج وی ** می‌شناسم همچنانک آبی ز می

کشته‌ای خرکره‌ام را در ریاض ** که مبادت بسط هرگز ز انقباض

گفت نیکوتر تفحص کن شبست ** شخصها در شب ز ناظر محجبست

شب غلط بنماید و مبدل بسی ** دید صایب شب ندارد هر کسی

هم شب و هم ابر و هم باران ژرف ** این سه تاریکی غلط آرد شگرف 660

گفت آن بر من چو روز روشنست ** می‌شناسم باد خرکره‌ی منست

در میان بیست باد آن باد را ** می‌شناسم چون مسافر زاد را

خواجه بر جست و بیامد ناشکفت ** روستایی را گریبانش گرفت

کابله طرار شید آورده‌ای ** بنگ و افیون هر دو با هم خورده‌ای

در سه تاریکی شناسی باد خر ** چون ندانی مر مرا ای خیره‌سر 665

آنک داند نیمشب گوساله را ** چون نداند همره ده‌ساله را

خویشتن را عارف و واله کنی ** خاک در چشم مروت می‌زنی

که مرا از خویش هم آگاه نیست ** در دلم گنجای جز الله نیست

آنچ دی خوردم از آنم یاد نیست ** این دل از غیر تحیر شاد نیست

عاقل و مجنون حقم یاد آر ** در چنین بی‌خویشیم معذور دار 670

آنک مرداری خورد یعنی نبید ** شرع او را سوی معذوران کشید

مست و بنگی را طلاق و بیع نیست ** همچو طفلست او معاف و معتقیست

مستیی کید ز بوی شاه فرد ** صد خم می در سر و مغز آن نکرد

پس برو تکلیف چون باشد روا ** اسب ساقط گشت و شد بی دست و پا

بار کی نهد در جهان خرکره را ** درس کی دهد پارسی بومره را 675

بار بر گیرند چون آمد عرج ** گفت حق لیس علی الاعمی حرج

سوی خود اعمی شدم از حق بصیر ** پس معافم از قلیل و از کثیر

لاف درویشی زنی و بی‌خودی ** های هوی مستیان ایزدی

که زمین را من ندانم ز آسمان ** امتحانت کرد غیرت امتحان

باد خرکره‌ی چنین رسوات کرد ** هستی نفی ترا اثبات کرد 680

این چنین رسوا کند حق شید را ** این چنین گیرد رمیده‌صید را

صد هزاران امتحانست ای پسر ** هر که گوید من شدم سرهنگ در

گر نداند عامه او را ز امتحان ** پختگان راه جویندش نشان

چون کند دعوی خیاطی خسی ** افکند در پیش او شه اطلسی

که ببر این را بغلطاق فراخ ** ز امتحان پیدا شود او را دو شاخ 685

گر نبودی امتحان هر بدی ** هر مخنث در وغا رستم بدی

خود مخنث را زره پوشیده گیر ** چون ببیند زخم گردد چون اسیر

مست حق هشیار چون شد از دبور ** مست حق ناید به خود تا نفخ صور

باده‌ی حق راست باشد بی دروغ ** دوغ خوردی دوغ خوردی دوغ دوغ

ساختی خود را جنید و بایزید ** رو که نشناسم تبر را از کلید 690

بدرگی و منبلی و حرص و آز ** چون کنی پنهان بشید ای مکرساز

خویش را منصور حلاجی کنی ** آتشی در پنبه‌ی یاران زنی

که بنشناسم عمر از بولهب ** باد کره‌ی خود شناسم نیمشب

ای خری کین از تو خر باور کند ** خویش را بهر تو کور و کر کند

خویش را از ره‌روان کمتر شمر ** تو حریف ره‌ریانی گه مخور 695

باز پر از شید سوی عقل تاز ** کی پرد بر آسمان پر مجاز

خویشتن را عاشق حق ساختی ** عشق با دیو سیاهی باختی

عاشق و معشوق را در رستخیز ** دو بدو بندند و پیش آرند تیز

تو چه خود را گیج و بی‌خود کرده‌ای ** خون رز کو خون ما را خورده‌ای

رو که نشناسم ترا از من بجه ** عارف بی‌خویشم و بهلول ده 700

تو توهم می‌کنی از قرب حق ** که طبق‌گر دور نبود از طبق

این نمی‌بینی که قرب اولیا ** صد کرامت دارد و کار و کیا