آمد اندر انجمن آن طفل خرد ** آب روی مرد لافی را ببرد

آمد اندر انجمن آن طفل خرد ** آب روی مرد لافی را ببرد 760

گفت آن دنبه که هر صبحی بدان ** چرب می‌کردی لبان و سبلتان

گربه آمد ناگهانش در ربود ** بس دویدیم و نکرد آن جهد سود

خنده آمد حاضران را از شگفت ** رحمهاشان باز جنبیدن گرفت

دعوتش کردند و سیرش داشتند ** تخم رحمت در زمینش کاشتند

او چو ذوق راستی دید از کرام ** بی تکبر راستی را شد غلام 765

دعوی طاوسی کردن آن شغال کی در خم صباغ افتاده بود

و آن شغال رنگ‌رنگ آمد نهفت ** بر بناگوش ملامت‌گر بکفت

بنگر آخر در من و در رنگ من ** یک صنم چون من ندارد خود شمن

چون گلستان گشته‌ام صد رنگ و خوش ** مر مرا سجده کن از من سر مکش

کر و فر و آب و تاب و رنگ بین ** فخر دنیا خوان مرا و رکن دین

مظهر لطف خدایی گشته‌ام ** لوح شرح کبریایی گشته‌ام 770

ای شغالان هین مخوانیدم شغال ** کی شغالی را بود چندین جمال

آن شغالان آمدند آنجا بجمع ** همچو پروانه به گرداگرد شمع

پس چه خوانیمت بگو ای جوهری ** گفت طاوس نر چون مشتری

پس بگفتندش که طاوسان جان ** جلوه‌ها دارند اندر گلستان

تو چنان جلوه کنی گفتا که نی ** بادیه نارفته چون کوبم منی 775

بانگ طاووسان کنی گفتا که لا ** پس نه‌ای طاووس خواجه بوالعلا

خلعت طاووس آید ز آسمان ** کی رسی از رنگ و دعویها بدان

تشبیه فرعون و دعوی الوهیت او بدان شغال کی دعوی طاوسی می‌کرد

همچو فرعونی مرصع کرده ریش ** برتر از عیسی پریده از خریش

او هم از نسل شغال ماده زاد ** در خم مالی و جاهی در فتاد

هر که دید آن جاه و مالش سجده کرد ** سجده‌ی افسوسیان را او بخورد 780

گشت مستک آن گدای ژنده‌دلق ** از سجود و از تحیرهای خلق

مال مار آمد که در وی زهرهاست ** و آن قبول و سجده‌ی خلق اژدهاست

های ای فرعون ناموسی مکن ** تو شغالی هیچ طاووسی مکن

سوی طاووسان اگر پیدا شوی ** عاجزی از جلوه و رسوا شوی

موسی و هارون چو طاووسان بدند ** پر جلوه بر سر و رویت زدند 785

زشتیت پیدا شد و رسواییت ** سرنگون افتادی از بالاییت

چون محک دیدی سیه گشتی چو قلب ** نقش شیری رفت و پیدا گشت کلب

ای سگ‌گرگین زشت از حرص و جوش ** پوستین شیر را بر خود مپوش

غره‌ی شیرت بخواهد امتحان ** نقش شیر و آنگه اخلاق سگان

تفسیر ولتعرفنهم فی لحن القول

گفت یزدان مر نبی را در مساق ** یک نشانی سهل‌تر ز اهل نفاق 790

گر منافق زفت باشد نغز و هول ** وا شناسی مر ورا در لحن و قول

چون سفالین کوزه‌ها را می‌خری ** امتحانی می‌کنی ای مشتری

می‌زنی دستی بر آن کوزه چرا ** تا شناسی از طنین اشکسته را

بانگ اشکسته دگرگون می‌بود ** بانگ چاووشست پیشش می‌رود

بانگ می‌آید که تعریفش کند ** همچو مصدر فعل تصریفش کند 795

چون حدیث امتحان رویی نمود ** یادم آمد قصه‌ی هاروت زود

قصه‌ی هاروت و ماروت و دلیری ایشان بر امتحانات حق تعالی

پیش ازین زان گفته بودیم اندکی ** خود چه گوییم از هزارانش یکی

خواستم گفتن در آن تحقیقها ** تا کنون وا ماند از تعویقها

حمله‌ی دیگر ز بسیارش قلیل ** گفته آید شرح یک عضوی ز پیل

گوش کن هاروت را ماروت را ** ای غلام و چاکران ما روت را 800

مست بودند از تماشای اله ** وز عجایبهای استدراج شاه

این چنین مستیست ز استدراج حق ** تا چه مستیها کند معراج حق

دانه‌ی دامش چنین مستی نمود ** خوان انعامش چه‌ها داند گشود

مست بودند و رهیده از کمند ** های هوی عاشقانه می‌زدند

یک کمین و امتحان در راه بود ** صرصرش چون کاه که را می‌ربود 805

امتحان می‌کردشان زیر و زبر ** کی بود سرمست را زینها خبر

خندق و میدان بپیش او یکیست ** چاه و خندق پیش او خوش مسلکیست

آن بز کوهی بر آن کوه بلند ** بر دود از بهر خوردی بی‌گزند

تا علف چیند ببیند ناگهان ** بازیی دیگر ز حکم آسمان