که ز موی و استخوان هالکان ** می‌نیابد راه پای سالکان

Çünkü o çölde helâk olanların kıllarından, kemiklerinden yolcu, ayak basacak yer bulamaz.

جمله‌ی راه استخوان و موی و پی ** بس که تیغ قهر لاشی کرد شی

Yol, baştanbaşa kıl, kemik, sinir doludur. Allah’ın kahır kılıcı, nice varları yok etmiştir!

گفت حق که بندگان جفت عون ** بر زمین آهسته می‌رانند و هون

Allah, “Allah’ın inayetine erişen kullar, yeryüzünde yavaş ve mülâyim bir surette yürürler” dedi.

پا برهنه چون رود در خارزار ** جز بوقفه و فکرت و پرهیزگار 835

Ayağı yalın olan dikenlikte nasıl yürür? Dura, dura. Düşüne, düşüne, ihtiyatla adım ata ata! diyordu.

این قضا می‌گفت لیکن گوششان ** بسته بود اندر حجاب جوششان

Kaza bunu söylüyordu ama onların kulakları, coşkunlukları yüzünden tıkanmış, sağır olmuştu.

چشمها و گوشها را بسته‌اند ** جز مر آنها را که از خود رسته‌اند

Varlıklarından kurtulanlardan başka herkesin gözlerini bağlamışlar, kulaklarını tıkamışlardır.

جز عنایت که گشاید چشم را ** جز محبت که نشاند خشم را

Gözleri, Allah inayetinden başka ne açar, kızgınlığı sevgiden başka ne yatıştırır?

جهد بی توفیق خود کس را مباد ** در جهان والله اعلم بالسداد

Dilerim, Allah ihsanı olmayan muvaffakiyete ulaşmak için çalışıp çabalama, dünyada kimseye mukadder olmasın, Doğruyu Allah daha iyi bilir.

قصه‌ی خواب دیدن فرعون آمدن موسی را علیه السلام و تدارک اندیشیدن

Firavun’un Musa aleyhisselâm’ı rüyada görmesi ve doğmaması için tedbirlere girişmesi

جهد فرعونی چو بی توفیق بود ** هرچه او می‌دوخت آن تفتیق بود 840

Firavunun çalışıp çabalaması, Allah ihsanı olan muvaffakiyete ulaşmamıştı. Allah muvaffakiyet vermediği için de diktiği yırtılıp sökülüyordu.

از منجم بود در حکمش هزار ** وز معبر نیز و ساحر بی‌شمار

Hükmünde binlerce müneccim, binlerce düş yorucu, binlerce büyücü vardı.

مقدم موسی نمودندش بخواب ** که کند فرعون و ملکش را خراب

Firavuna rüyasında Musa’nın doğacığını, Firavun’u ve saltanatını mahvedeceğini göstermişlerdi.

با معبر گفت و با اهل نجوم ** چون بود دفع خیال و خواب شوم

Düş yorucularla müneccimlere “Bu hayâlin, bu kötü rüyanın delâlet ettiği şeyi nasıl defetmeli?” dedi.

جمله گفتندش که تدبیری کنیم ** راه زادن را چو ره‌زن می‌زنیم

Hepsi de dediler ki: “Bir tedbirde bulunalım, çocuğun doğmasına mâni olalım”

تا رسید آن شب که مولد بود آن ** رای این دیدند آن فرعونیان 845

Doğum gecesi gelince Firavun kulları şu tedbiri kabul ettiler, şunu münasip gördüler:

که برون آرند آن روز از پگاه ** سوی میدان بزم و تخت پادشاه

O gün İsrailoğullarını erkenden meydana, padişahın huzuruna götüreceklerdi.

الصلا ای جمله اسرائیلیان ** شاه می‌خواند شما را زان مکان

“Ey İsrail oğulları, haydin… Sizi padişah filân yerde huzuruna çağırıyor.

تا شما را رو نماید بی نقاب ** بر شما احسان کند بهر ثواب

Sizi örtüsüz, nikapsız yüzünü gösterecek, sevaba ermek üzere size ihsanlarda bulunacak” diye tellâllar bağıracaklardı.

کان اسیران را بجز دوری نبود ** دیدن فرعون دستوری نبود

Çünkü o esirler, Firavuna hiç yaklaşmazlardı, onu görmelerine izin yoktu.

گر فتادندی به ره در پیش او ** بهر آن یاسه بخفتندی برو 850

Hatta yolda ona rastlasalar yüzükoyun yere kapanmaları emredilmişti.

یاسه این بد که نبیند هیچ اسیر ** در گه و بیگه لقای آن امیر

Kanun buydu: hiçbir esir, ister vakitli olsun, ister vakitsiz, o padişahın yüzünü göremeyecek.

بانگ چاووشان چو در ره بشنود ** تا ببیند رو به دیواری کند

Yolda çavuşların seslerini duydu mu, yüzünü görmemek için duvara dönecekti.

ور ببیند روی او مجرم بود ** آنچ بتر بر سر او آن رود

Şayet yüzünü görürse mücrim sayılır, başına gelecek en kötü şeyler gelip çatardı.

بودشان حرص لقای ممتنع ** چون حریصست آدمی فیما منع

Onlarda görmeleri men edilen o yüzü görmeyi pek isterlerdi. İnsan men edildiği şeye haristir derler.

به میدان خواندن بنی اسرائیل برای حیله‌ی ولادت موسی علیه السلام

İsrailoğullarını, Musa aleyhisselâm’ın doğumuna mâni olmak üzere meydana çağırmaları

ای اسیران سوی میدانگه روید ** کز شهانشه دیدن و جودست امید 855

(Tellâllar bağırdılar:) “Esirler, meydana doğru koşun. Umulur ki padişahlar padişahı, size yüzünü gösterecek. İhsanlarda bulunacak!”

چون شنیدند مژده اسرائیلیان ** تشنگان بودند و بس مشتاق آن

İsrailoğulları bu müjdeyi duyunca padişahın didarına susuz ve müştak olduklarından,

حیله را خوردند و آن سو تاختند ** خویشتن را بهر جلوه ساختند

Hileye inandılar. Süslenip püslenip o tarafa doğru koştular.

حکایت

Hikâye

همچنان کاینجا مغول حیله‌دان ** گفت می‌جویم کسی از مصریان

Hani şunun gibi: Burada da hilekâr Moğollar, “Mısırlılardan birini arıyoruz.

مصریان را جمع آرید این طرف ** تا در آید آنک می‌باید بکف

Mısırlıları bu tarafa toplayın da aradığımızı ele geçirelim” derler.

هر که می‌آمد بگفتا نیست این ** هین در آ خواجه در آن گوشه نشین 860

Kim gelirse “ hayır bu değil. Sen geç oracıkta otur” derler de,

تا بدین شیوه همه جمع آمدند ** گردن ایشان بدین حیلت زدند

Bu suretle herkes derlenip toparlandı mı bu hileyle hepsinin boynunu vururlar.

شومی آنک سوی بانگ نماز ** داعی الله را نبردندی نیاز

Onlar, ezan sesi duyunca Allah davetçisine uymazlardı ya… Onun şomluğu yüzünden.

دعوت مکارشان اندر کشید ** الحذر از مکر شیطان ای رشید

Hilekâr Moğolların daveti, onları ölüme kadar çekti, sürdü. Akıllı kişi, sakın Şeytan’ın hilesinden!

بانگ درویشان و محتاجان بنوش ** تا نگیرد بانگ محتالیت گوش

Yoksulların, muhtaçların seslerini içesiye duy da hilebaz kişinin sesi, kulağını tutup çekmesin!

گر گدایان طامع‌اند و زشت‌خو ** در شکم‌خواران تو صاحب‌دل بجو 865

Yoksullar, tamahkâr ve kötü huylu adamlarsa bile sen yine gönül sahibini onların içinde ara!

در تگ دریا گهر با سنگهاست ** فخرها اندر میان ننگهاست

Denizin dibinde inciler, taşlarla karışık olarak bulunur. Övülecek şeyler, ayıplar, kusurlar arasında olur.

پس بجوشیدند اسرائیلیان ** از پگه تا جانب میدان دوان

İsrailoğulları coşarak erkenden meydana doğru koştular.

چون بحیلتشان به میدان برد او ** روی خود ننمودشان بس تازه‌رو

Firavun bu hileyle onları meydana götürünce güzelim yüzünü onlara gösterdi.

کرد دلداری و بخششها بداد ** هم عطا هم وعده‌ها کرد آن قباد

Gönüllerini aldı, ihsanlarda bulundu, vaatler etti.

بعد از آن گفت از برای جانتان ** جمله در میدان بخسپید امشبان 870

Ondan sonrada “ Canınız için ne olur. Bu akşam hepiniz bu meydan da kalın, burada yatın uyuyun” dedi.

پاسخش دادند که خدمت کنیم ** گر تو خواهی یک مه اینجا ساکنیم

Cevap vererek dediler ki, “Sana kulluk eder, sözünü dinler hatta dilersen burada bir ay otururuz”

بازگشتن فرعون از میدان به شهر شاد بتفریق بنی اسرائیل از زنانشان در شب حمل

Firavunun, doğum gecesi, İsrailoğullarını karılarından ayırdığına sevinerek meydandan şehre dönmesi

شه شبانگه باز آمد شادمان ** کامشبان حملست و دورند از زنان

Firavunun, geceleyin “Bu gece doğum gecesi, fakat hepside karılarından ayrı” diye sevinerek geri döndü.

خازنش عمران هم اندر خدمتش ** هم به شهر آمد قرین صحبتش

Haznedarı İmran da yanındaydı. Onunla konuşa konuşa şehre geldi.

گفت ای عمران برین در خسپ تو ** هین مرو سوی زن و صحبت مجو

Ona, “İmran, bu gece sen de burada yat, karının yanına gitme onunla buluşma” dedi.

گفت خسپم هم برین درگاه تو ** هیچ نندیشم بجز دلخواه تو 875

İmran, “Peki, burada yatarım, senin gönlünün istediği şeyden başka bir şey düşünmem bile” dedi.

بود عمران هم ز اسرائیلیان ** لیک مر فرعون را دل بود و جان

İmran da İsrail oğullarındandı. Fakat Firavuna âdeta gönüllü, candı.

کی گمان بردی که او عصیان کند ** آنک خوف جان فرعون آن کند

Firavun, onun isyan edeceğini, gönlünü korktuğu şeyi yapacağını nereden aklına getirecekti?

جمع آمدن عمران به مادر موسی و حامله شدن مادر موسی علیه‌السلام

İmran’ın, Musa’nın anasıyla buluşması ve kadının Musa’ya gebe kalması

شب برفت و او بر آن درگاه خفت ** نیم‌شب آمد پی دیدنش جفت

Firavun gitti, İmran da orada yatıp uyudu. Gece yarısından sonra karısı, onu görmeye geldi.

زن برو افتاد و بوسید آن لبش ** بر جهانیدش ز خواب اندر شبش

Üstüne kapanıp dudaklarından öpmeye koyuldu. Gece yarısı, onu uykudan uyandırdı.

گشت بیدار او و زن را دید خوش ** بوسه باران کرده از لب بر لبش 880

İmran uyanıp karısını gördü. Kadın, hoşuna gitti, dudak dudağa öpüşmeye başladılar.

گفت عمران این زمان چون آمدی ** گفت از شوق و قضای ایزدی

İmran, “Bu zamanda nasıl geldin?” dedi. Kadın “Sana iştiyakımdan. Allah’ın kaza ve kaderi bu” diye cevap verdi.