پس بگفتندش فلان‌الدین وزیر ** آن حسن نام و حسن خلق و ضمیر
Dediler ki: adı da Hasan, huyu da Hasen olan vezir yok mu, işte o buna sebep oldu.
در ثنای او یکی شعری دراز ** بر نبشت و سوی خانه رفت باز
Şair, bunu duyunca veziri methetti, bu hususta uzun bir kaside yazdı, vezirin evine gidip sundu.
بی‌زبان و لب همان نعمای شاه ** مدح شه می‌کرد و خلعتهای شاه 1165
(Bu kasidede padişahın methi hiç yoktu. Çünkü padişahın nimetleri, hilâtları, zaten dilsiz, dudaksız, padişahı methedip duruyordu!)
باز آمدن آن شاعر بعد چند سال به امید همان صله و هزار دینار فرمودن بر قاعده‌ی خویش و گفتن وزیر نو هم حسن نام شاه را کی این سخت بسیارست و ما را خرجهاست و خزینه خالیست و من او را بده یک آن خشنود کنم
O şairin birkaç yıl sonra yine aynı ihsanlara nail olmak ümidiyle tekrar gelmesi, padişahın, âdeti veçhile bin dinar verilmesini emretmesi, yine adı Ebülhasan olan yeni vezirin, birçok masraflarımız var, hazine boş, ben onu, bu ihsanın onda biriyle bile hoşnut ederim demesi
بعد سالی چند بهر رزق و کشت ** شاعر از فقر و عوز محتاج گشت
Birkaç yıl sonra şair, yine yok yoksun bir hale düştü, muhtaç oldu... rızıklanmak, ekin parası bulmak ümidiyle,
گفت وقت فقر و تنگی دو دست ** جست و جوی آزموده بهترست
Dedi ki: Yokluk ve darlık zamanında sınanmış şeyi aramak, ona başvurmak daha iyi...
درگهی را که آزمودم در کرم ** حاجت نو را بدان جانب برم
Kerem ve ihsanda sınadığın kapıya gideyim de yine ihtiyacımı arz edeyim.
معنی الله گفت آن سیبویه ** یولهون فی الحوائج هم لدیه
Sibeveyh, Allah sözünün manasını anlatırken “Halk, hacet zamanında ona sığınır...
گفت الهنا فی حوائجنا الیک ** والتمسناها وجدناها لدیک 1170
İhtiyaçlarımızı sana arz eder, sana sığınırız... Hacetlerimizi senden diler, sen de buluruz demektir” dedi.
صد هزاران عاقل اندر وقت درد ** جمله نالان پیش آن دیان فرد
Binlerce akıllı kişi, dert ve ihtiyaç zamanında umumiyetle o tek Allah’ın huzurunda ağlar, inler.
هیچ دیوانه‌ی فلیوی این کند ** بر بخیلی عاجزی کدیه تند
Hiçbir aklı eksik ve deli yoktur ki acizliğini varsın da bir nekese arz etsin!
گر ندیدندی هزاران بار بیش ** عاقلان کی جان کشیدندیش پیش
Akıllılar, binlerce defa ihtiyaçlarının giderildiğini görmeselerdi hiç o tapıya canla başla giderler miydi?
بلک جمله‌ی ماهیان در موجها ** جمله‌ی پرندگان بر اوجها
Hatta deniz dalgaları arasındaki bütün balıklar, yücelerde uçan bütün kuşlar bile...
پیل و گرگ و حیدر اشکار نیز ** اژدهای زفت و مور و مار نیز 1175
Fil, kurt, avlanan aslan, koca ejderha, karınca, yılan...
بلک خاک و باد و آب و هر شرار ** مایه زو یابند هم دی هم بهار
Hatta toprak, su, yel ve her bir kıvılcım bile kışın da dileğini ondan elde eder, baharda da!
هر دمش لابه کند این آسمان ** که فرو مگذارم ای حق یک زمان
Bu gökyüzü, her an, yarabbi, beni bir zaman bile aşağılatma diye ona yalvarır...
استن من عصمت و حفظ تو است ** جمله مطوی یمین آن دو دست
Benim direğim, senin korumandadır... Bütün gökler sağ elinde dürülmüş, yayılmıştır, der.
وین زمین گوید که دارم بر قرار ** ای که بر آبم تو کردستی سوار
Bu yer, beni su üstünde yükleyen sensin, kararımı elden alma diye niyaz eder.
جملگان کیسه ازو بر دوختند ** دادن حاجت ازو آموختند 1180
Hepsi keselerini onun nimetiyle doldurup büzmüşler... Hepsi hacet vermeyi ondan öğrenmişlerdir.
هر نبیی زو برآورده برات ** استعینوا منه صبرا او صلات
Her peygamber, “Sabır ve namaz hususunda ondan yardım isteyin” diye ondan berat ve ferman getirmiştir.
هین ازو خواهید نه از غیر او ** آب در یم جو مجو در خشک جو
Kendinize gelin; ondan isteyin... Başkasından değil. Suyu denizde arayın, kuru derede değil!
ور بخواهی از دگر هم او دهد ** بر کف میلش سخا هم او نهد
Başkasından isteneni de o verir... O kimsenin sana meyleden eline cömertliği ihsan eden yine Allah’tır.
آنک معرض را ز زر قارون کند ** رو بدو آری به طاعت چون کند
İtaatinden çekineni bile altınlara gark eder, Karun yaparsa itaat eder de ona yüz tutarsan neler yapmaz?
بار دیگر شاعر از سودای داد ** روی سوی آن شه محسن نهاد 1185
Şair, bir kere daha ihsan sevdasıyla yüzünü o ihsan sahibi padişaha tuttu
هدیه‌ی شاعر چه باشد شعر نو ** پیش محسن آرد و بنهد گرو
Şairin hediyesi ne olacak? Yeni bir şiir... Onu ihsan sahibine götürür, sunar, adeta rehin bırakır!
محسنان با صد عطا و جود و بر ** زر نهاده شاعران را منتظر
İhsan sahipleri, yüzlerce kerem ve cömertlikle altınlar yığarlar, şairleri beklerler.
پیششان شعری به از صدتنگ شعر ** خاصه شاعر کو گهر آرد ز قعر
Onlarca bir şiir, yüz denk kumaştan daha iyidir... Hele denize dalıp da dibinden inciler çıkaran bir şairin şiiri olursa!
آدمی اول حریص نان بود ** زانک قوت و نان ستون جان بود
İnsan, önce ekmeğe haristir... Çünkü gıda ve ekmek, cana direktir.
سوی کسب و سوی غصب و صد حیل ** جان نهاده بر کف از حرص و امل 1190
Canını avucuna alır da hırsla, ümitle ve yüzlerce hilelere, düzenlere başvurarak çalışıp ekmeğini elde etmeye savaşır.
چون بنادر گشت مستغنی ز نان ** عاشق نامست و مدح شاعران
Fakat az bir şey elde eder de ekmek için çalışmaya ihtiyacı kalmazsa artık şöhrete, ada sana ve şairlerin methine âşık olur.
تا که اصل و فصل او را بر دهند ** در بیان فضل او منبر نهند
İster ki onlar, kendisinin aslını, faslını övsünler... lütfunu, ihsanını anlatmada minberler kursunlar...
تا که کر و فر و زر بخشی او ** هم‌چو عنبر بو دهد در گفت و گو
Bu suretle de onun lütfu, ihsanı, altın bağışlaması, söz arasında amber gibi koksun!
خلق ما بر صورت خود کرد حق ** وصف ما از وصف او گیرد سبق
Allah, bizim huyumuzu da kendi huyuna uygun, kendi suretine göre yarattı, bizim vasfımız da onun vasfından bir örnektir.
چونک آن خلاق شکر و حمدجوست ** آدمی را مدح‌جویی نیز خوست 1195
Yaratıcı Allah da, kendisine şükür ve hamd edilmesini ister... bu yüzden insanın huyu da böyledir; o da kendisinin övülmesini diler.
خاصه مرد حق که در فضلست چست ** پر شود زان باد چون خیک درست
Hele fazilette çevik ve üstün olan Allah eri, sağlam tulum gibi o yelle doludur.
ور نباشد اهل زان باد دروغ ** خیک بدریدست کی گیرد فروغ
Fakat insan, o methe lâyık değilse, o methin ehli olmazsa yalancı yel, fayda vermez... Tulumu yırtar, patlatır!
این مثل از خود نگفتم ای رفیق ** سرسری مشنو چو اهلی و مفیق
Bu meseli kendiliğimden söylemedim arkadaş; aklın başındaysa ve ehilsen serserice dinleme!
این پیمبر گفت چون بشنید قدح ** که چرا فربه شود احمد به مدح
Bunu hakkındaki hicivleri duyunca, müşriklerin “Ahmet neden medihten hoşlanıyor, neden medihten memnun oluyor?” dediklerini işitince söyledi.
رفت شاعر پیش آن شاه و ببرد ** شعر اندر شکر احسان کان نمرد 1200
Şair, ihsan ölmedi ya diye evvelce nail olduğu ihsana şükran olarak yazdığı şiiri alıp padişaha götürdü, sundu.
محسنان مردند و احسانها بماند ** ای خنک آن را که این مرکب براند
İhsan sahipleri öldüler, ihsanları kaldı... Ne mutlu o kişiye ki bu merkebi sürdü!
ظالمان مردند و ماند آن ظلمها ** وای جانی کو کند مکر و دها
Zalimler de ölüp gittiler, fakat yaptıkları zulümler kaldı... Vay o cana ki bu hileyi, bu kötülüğü yaptı!
گفت پیغامبر خنک آن را که او ** شد ز دنیا ماند ازو فعل نکو
Peygamber “Ne mutlu o adama ki dünyadan gitti de ondan iyi bir iş kaldı” demiştir.
مرد محسن لیک احسانش نمرد ** نزد یزدان دین و احسان نیست خرد
İhsan sahibi öldü ama ihsanı ölmedi ki... Allah indinde din ve ihsan, küçük ve değersiz bir şey değildir!
وای آنکو مرد و عصیانش نمود ** تا نپنداری به مرگ او جان ببرد 1205
Eyvanlar olsun o kişiye ki kendisi öldü de isyanı kaldı... Sakın, öldü de canını kurtardı sanma ha!
این رها کن زانک شاعر بر گذر ** وام‌دارست و قوی محتاج زر
Bırak bunu şimdi... Şair, yol üstünde borçlu ve paraya pek ihtiyacı var!
برد شاعر شعر سوی شهریار ** بر امید بخشش و احسان پار
Şair önceki ihsana nail olurum ümidiyle söylediği şiiri götürüp padişaha sundu.
نازنین شعری پر از در درست ** بر امید و بوی اکرام نخست
Güzelim incilerle dolu olan o lâtif ve nefis şiiri, evvelki ihsan ve ikramın ümidiyle arz etti.
شاه هم بر خوی خود گفتش هزار ** چون چنین بد عادت آن شهریار
Padişahın âdetiydi, yine âdeti veçhile bin altın verin dedi.
لیک این بار آن وزیر پر ز جود ** بر براق عز ز دنیا رفته بود 1210
Fakat bu sefer bu cömert vezir yücelik Burak’ına binmiş, dünyadan göçüp gitmişti.
بر مقام او وزیر نو رئیس ** گشته لیکن سخت بی‌رحم و خسیس
Onun yerine başka birisi vezir olmuştu... Bu vezir pek merhametsiz, pek hasisti.
گفت ای شه خرجها داریم ما ** شاعری را نبود این بخشش جزا
Dedi ki: Padişahım, masraflarımız var... Bir şaire bu kadar ihsanda bulunmak lâyık değil!