بلک خاک و باد و آب و هر شرار ** مایه زو یابند هم دی هم بهار

Hatta toprak, su, yel ve her bir kıvılcım bile kışın da dileğini ondan elde eder, baharda da!

هر دمش لابه کند این آسمان ** که فرو مگذارم ای حق یک زمان

Bu gökyüzü, her an, yarabbi, beni bir zaman bile aşağılatma diye ona yalvarır...

استن من عصمت و حفظ تو است ** جمله مطوی یمین آن دو دست

Benim direğim, senin korumandadır... Bütün gökler sağ elinde dürülmüş, yayılmıştır, der.

وین زمین گوید که دارم بر قرار ** ای که بر آبم تو کردستی سوار

Bu yer, beni su üstünde yükleyen sensin, kararımı elden alma diye niyaz eder.

جملگان کیسه ازو بر دوختند ** دادن حاجت ازو آموختند 1180

Hepsi keselerini onun nimetiyle doldurup büzmüşler... Hepsi hacet vermeyi ondan öğrenmişlerdir.

هر نبیی زو برآورده برات ** استعینوا منه صبرا او صلات

Her peygamber, “Sabır ve namaz hususunda ondan yardım isteyin” diye ondan berat ve ferman getirmiştir.

هین ازو خواهید نه از غیر او ** آب در یم جو مجو در خشک جو

Kendinize gelin; ondan isteyin... Başkasından değil. Suyu denizde arayın, kuru derede değil!

ور بخواهی از دگر هم او دهد ** بر کف میلش سخا هم او نهد

Başkasından isteneni de o verir... O kimsenin sana meyleden eline cömertliği ihsan eden yine Allah’tır.

آنک معرض را ز زر قارون کند ** رو بدو آری به طاعت چون کند

İtaatinden çekineni bile altınlara gark eder, Karun yaparsa itaat eder de ona yüz tutarsan neler yapmaz?

بار دیگر شاعر از سودای داد ** روی سوی آن شه محسن نهاد 1185

Şair, bir kere daha ihsan sevdasıyla yüzünü o ihsan sahibi padişaha tuttu

هدیه‌ی شاعر چه باشد شعر نو ** پیش محسن آرد و بنهد گرو

Şairin hediyesi ne olacak? Yeni bir şiir... Onu ihsan sahibine götürür, sunar, adeta rehin bırakır!

محسنان با صد عطا و جود و بر ** زر نهاده شاعران را منتظر

İhsan sahipleri, yüzlerce kerem ve cömertlikle altınlar yığarlar, şairleri beklerler.

پیششان شعری به از صدتنگ شعر ** خاصه شاعر کو گهر آرد ز قعر

Onlarca bir şiir, yüz denk kumaştan daha iyidir... Hele denize dalıp da dibinden inciler çıkaran bir şairin şiiri olursa!

آدمی اول حریص نان بود ** زانک قوت و نان ستون جان بود

İnsan, önce ekmeğe haristir... Çünkü gıda ve ekmek, cana direktir.

سوی کسب و سوی غصب و صد حیل ** جان نهاده بر کف از حرص و امل 1190

Canını avucuna alır da hırsla, ümitle ve yüzlerce hilelere, düzenlere başvurarak çalışıp ekmeğini elde etmeye savaşır.

چون بنادر گشت مستغنی ز نان ** عاشق نامست و مدح شاعران

Fakat az bir şey elde eder de ekmek için çalışmaya ihtiyacı kalmazsa artık şöhrete, ada sana ve şairlerin methine âşık olur.

تا که اصل و فصل او را بر دهند ** در بیان فضل او منبر نهند

İster ki onlar, kendisinin aslını, faslını övsünler... lütfunu, ihsanını anlatmada minberler kursunlar...

تا که کر و فر و زر بخشی او ** هم‌چو عنبر بو دهد در گفت و گو

Bu suretle de onun lütfu, ihsanı, altın bağışlaması, söz arasında amber gibi koksun!

خلق ما بر صورت خود کرد حق ** وصف ما از وصف او گیرد سبق

Allah, bizim huyumuzu da kendi huyuna uygun, kendi suretine göre yarattı, bizim vasfımız da onun vasfından bir örnektir.

چونک آن خلاق شکر و حمدجوست ** آدمی را مدح‌جویی نیز خوست 1195

Yaratıcı Allah da, kendisine şükür ve hamd edilmesini ister... bu yüzden insanın huyu da böyledir; o da kendisinin övülmesini diler.

خاصه مرد حق که در فضلست چست ** پر شود زان باد چون خیک درست

Hele fazilette çevik ve üstün olan Allah eri, sağlam tulum gibi o yelle doludur.

ور نباشد اهل زان باد دروغ ** خیک بدریدست کی گیرد فروغ

Fakat insan, o methe lâyık değilse, o methin ehli olmazsa yalancı yel, fayda vermez... Tulumu yırtar, patlatır!

این مثل از خود نگفتم ای رفیق ** سرسری مشنو چو اهلی و مفیق

Bu meseli kendiliğimden söylemedim arkadaş; aklın başındaysa ve ehilsen serserice dinleme!

این پیمبر گفت چون بشنید قدح ** که چرا فربه شود احمد به مدح

Bunu hakkındaki hicivleri duyunca, müşriklerin “Ahmet neden medihten hoşlanıyor, neden medihten memnun oluyor?” dediklerini işitince söyledi.

رفت شاعر پیش آن شاه و ببرد ** شعر اندر شکر احسان کان نمرد 1200

Şair, ihsan ölmedi ya diye evvelce nail olduğu ihsana şükran olarak yazdığı şiiri alıp padişaha götürdü, sundu.

محسنان مردند و احسانها بماند ** ای خنک آن را که این مرکب براند

İhsan sahipleri öldüler, ihsanları kaldı... Ne mutlu o kişiye ki bu merkebi sürdü!

ظالمان مردند و ماند آن ظلمها ** وای جانی کو کند مکر و دها

Zalimler de ölüp gittiler, fakat yaptıkları zulümler kaldı... Vay o cana ki bu hileyi, bu kötülüğü yaptı!

گفت پیغامبر خنک آن را که او ** شد ز دنیا ماند ازو فعل نکو

Peygamber “Ne mutlu o adama ki dünyadan gitti de ondan iyi bir iş kaldı” demiştir.

مرد محسن لیک احسانش نمرد ** نزد یزدان دین و احسان نیست خرد

İhsan sahibi öldü ama ihsanı ölmedi ki... Allah indinde din ve ihsan, küçük ve değersiz bir şey değildir!

وای آنکو مرد و عصیانش نمود ** تا نپنداری به مرگ او جان ببرد 1205

Eyvanlar olsun o kişiye ki kendisi öldü de isyanı kaldı... Sakın, öldü de canını kurtardı sanma ha!

این رها کن زانک شاعر بر گذر ** وام‌دارست و قوی محتاج زر

Bırak bunu şimdi... Şair, yol üstünde borçlu ve paraya pek ihtiyacı var!

برد شاعر شعر سوی شهریار ** بر امید بخشش و احسان پار

Şair önceki ihsana nail olurum ümidiyle söylediği şiiri götürüp padişaha sundu.

نازنین شعری پر از در درست ** بر امید و بوی اکرام نخست

Güzelim incilerle dolu olan o lâtif ve nefis şiiri, evvelki ihsan ve ikramın ümidiyle arz etti.

شاه هم بر خوی خود گفتش هزار ** چون چنین بد عادت آن شهریار

Padişahın âdetiydi, yine âdeti veçhile bin altın verin dedi.

لیک این بار آن وزیر پر ز جود ** بر براق عز ز دنیا رفته بود 1210

Fakat bu sefer bu cömert vezir yücelik Burak’ına binmiş, dünyadan göçüp gitmişti.

بر مقام او وزیر نو رئیس ** گشته لیکن سخت بی‌رحم و خسیس

Onun yerine başka birisi vezir olmuştu... Bu vezir pek merhametsiz, pek hasisti.

گفت ای شه خرجها داریم ما ** شاعری را نبود این بخشش جزا

Dedi ki: Padişahım, masraflarımız var... Bir şaire bu kadar ihsanda bulunmak lâyık değil!

من به ربع عشر این ای مغتنم ** مرد شاعر را خوش و راضی کنم

Ben, o şairi bu ihsanın onda on da birinin dörtte biriyle hoşnut ve razı ederim.

خلق گفتندش که او از پیش‌دست ** ده هزاران زین دلاور برده است

Oradakiler, önce o, padişahtan tam on bin altın almıştı.

بعد شکر کلک خایی چون کند ** بعد سلطانی گدایی چون کند 1215

Şeker yedikten sonra şeker kamışını nasıl çiğner... Padişahtan sonra nasıl olur da dilencilik eder? dediler.

گفت بفشارم ورا اندر فشار ** تا شود زار و نزار از انتظار

Vezir dedi ki: Ben onu öyle bir sıkarım ki nihayet beklemeden usanır, bizar olur...

آنگه ار خاکش دهم از راه من ** در رباید هم‌چو گلبرگ از چمن

Yoldan toprak alıp versem yeşillikten gül yaprağı veriyorum gibi kapar.

این به من بگذار که استادم درین ** گر تقاضاگر بود هر آتشین

Bunu bana bırakın... Bu işte üstadım ben; işe girişen ateş bile olsa ben yatıştırmasını bilirim!

از ثریا گر بپرد تا ثری ** نرم گردد چون ببیند او مرا

Süreyya yıldızından saraya dek uçsa yine beni görünce yumuşar!

گفت سلطانش برو فرمان تراست ** لیک شادش کن که نیکوگوی ماست 1220

Padişah, peki dedi... Ne yaparsan yap, hüküm senin. Yalnız onu sevindir, çünkü bizim iyiliğimizi söyler.

گفت او را و دو صد اومیدلیس ** تو به من بگذار این بر من نویس

Vezir, onu da, onun gibi daha iki yüz tane ümitlenip duran kişiyi de bana bırak sen, dedi.

پس فکندش صاحب اندر انتظار ** شد زمستان و دی و آمد بهار

Vezir, şairi bekletti durdu... Kış geldi geçti de bahar geldi!

شاعر اندر انتظارش پیر شد ** پس زبون این غم و تدبیر شد

Şair bekleye bekleye ihtiyarladı... Bu dertle, bu tedbirle âdeta zebun oldu.

گفت اگر زر نه که دشنامم دهی ** تا رهد جانم ترا باشم رهی

Dedi ki: Altın yoksa bari bana söv de canımı kurtar, kölen olayım!

انتظارم کشت باری گو برو ** تا رهد این جان مسکین از گرو 1225

Bekleme beni öldürdü, bari git de, yoksul canım rehinden kurtulsun!