English    Türkçe    فارسی   

4
1211-1260

  • بر مقام او وزیر نو رئیس ** گشته لیکن سخت بی‌رحم و خسیس
  • Onun yerine başka birisi vezir olmuştu... Bu vezir pek merhametsiz, pek hasisti.

  • گفت ای شه خرجها داریم ما ** شاعری را نبود این بخشش جزا
  • Dedi ki: Padişahım, masraflarımız var... Bir şaire bu kadar ihsanda bulunmak lâyık değil!

  • من به ربع عشر این ای مغتنم ** مرد شاعر را خوش و راضی کنم
  • Ben, o şairi bu ihsanın onda on da birinin dörtte biriyle hoşnut ve razı ederim.

  • خلق گفتندش که او از پیش‌دست ** ده هزاران زین دلاور برده است
  • Oradakiler, önce o, padişahtan tam on bin altın almıştı.

  • بعد شکر کلک خایی چون کند ** بعد سلطانی گدایی چون کند 1215
  • Şeker yedikten sonra şeker kamışını nasıl çiğner... Padişahtan sonra nasıl olur da dilencilik eder? dediler.

  • گفت بفشارم ورا اندر فشار ** تا شود زار و نزار از انتظار
  • Vezir dedi ki: Ben onu öyle bir sıkarım ki nihayet beklemeden usanır, bizar olur...

  • آنگه ار خاکش دهم از راه من ** در رباید هم‌چو گلبرگ از چمن
  • Yoldan toprak alıp versem yeşillikten gül yaprağı veriyorum gibi kapar.

  • این به من بگذار که استادم درین ** گر تقاضاگر بود هر آتشین
  • Bunu bana bırakın... Bu işte üstadım ben; işe girişen ateş bile olsa ben yatıştırmasını bilirim!

  • از ثریا گر بپرد تا ثری ** نرم گردد چون ببیند او مرا
  • Süreyya yıldızından saraya dek uçsa yine beni görünce yumuşar!

  • گفت سلطانش برو فرمان تراست ** لیک شادش کن که نیکوگوی ماست 1220
  • Padişah, peki dedi... Ne yaparsan yap, hüküm senin. Yalnız onu sevindir, çünkü bizim iyiliğimizi söyler.

  • گفت او را و دو صد اومیدلیس ** تو به من بگذار این بر من نویس
  • Vezir, onu da, onun gibi daha iki yüz tane ümitlenip duran kişiyi de bana bırak sen, dedi.

  • پس فکندش صاحب اندر انتظار ** شد زمستان و دی و آمد بهار
  • Vezir, şairi bekletti durdu... Kış geldi geçti de bahar geldi!

  • شاعر اندر انتظارش پیر شد ** پس زبون این غم و تدبیر شد
  • Şair bekleye bekleye ihtiyarladı... Bu dertle, bu tedbirle âdeta zebun oldu.

  • گفت اگر زر نه که دشنامم دهی ** تا رهد جانم ترا باشم رهی
  • Dedi ki: Altın yoksa bari bana söv de canımı kurtar, kölen olayım!

  • انتظارم کشت باری گو برو ** تا رهد این جان مسکین از گرو 1225
  • Bekleme beni öldürdü, bari git de, yoksul canım rehinden kurtulsun!

  • بعد از آنش داد ربع عشر آن ** ماند شاعر اندر اندیشه‌ی گران
  • Nihayet vezir, şaire o bin altının onda birinin tam dörtte birini, yani yirmi beş altın verdi... Şair derin bir düşünceye daldı.

  • کانچنان نقد و چنان بسیار بود ** این که دیر اشکفت دسته‌ی خار بود
  • Kendi kendisine önce verilen ihsan, hem peşindi, hem de o kadar çoktu. Bu ise hem geç açıldı, hem de açılınca gördüm ki bir deste diken, dedi.

  • پس بگفتندش که آن دستور راد ** رفت از دنیا خدا مزدت دهاد
  • Şaire dediler ki: O cömert vezir dünyadan gitti, Allah rahmet etsin!

  • که مضاعف زو همی‌شد آن عطا ** کم همی‌افتاد بخشش را خطا
  • O ihsan, onun yüzünden kat kat artmıştı... Onun zamanında ihsanlarda yanlışlık pek az olurdu.

  • این زمان او رفت و احسان را ببرد ** او نمرد الحق بلی احسان بمرد 1230
  • Şimdi o gitti, ihsanı da beraber götürdü... O ölmedi, doğrucası kerem ve ihsan öldü!

  • رفت از ما صاحب راد و رشید ** صاحب سلاخ درویشان رسید
  • O cömert, o akıllı vezir geçip gitti. Yoksulların derisini yüzen bu vezir gelip çattı.

  • رو بگیر این را و زینجا شب گریز ** تا نگیرد با تو این صاحب‌ستیز
  • Yürü, bunu al da hemencecik bu gece buradan kaç... Yoksa bu inatçı, seni yakalar, elindekini de alır!

  • ما به صد حیلت ازو این هدیه را ** بستدیم ای بی‌خبر از جهد ما
  • Senin bizim çalışmamızdan haberin bile yok... Biz, ondan bu hediyeyi de yüzlerce hileye başvurduk da aldık!

  • رو بایشان کرد و گفت ای مشفقان ** از کجا آمد بگویید این عوان
  • Şair, yüzünü onlara çevirdi de dedi ki: “Ey beni esirgeyenler, bu kötü vezirler nereden geldi?

  • چیست نام این وزیر جامه‌کن ** قوم گفتندش که نامش هم حسن 1235
  • Bu insanın elbiselerini soyan vezirin adı ne? Söyleyin bana! Onlar adı “Hasan” dediler.

  • گفت یا رب نام آن و نام این ** چون یکی آمد دریغ ای رب دین
  • Şair, Yarabbi dedi... Onun adı da Hasan, bunun adı da... Ey din Rabbi, yazıklar olsun; nasıl oluyor da ikisinin de adı bir oluyor.

  • آن حسن نامی که از یک کلک او ** صد وزیر و صاحب آید جودخو
  • Onun adı Hasan... Fakat onun kaleminin bir yazısıyla yüzlerce cömert kişi padişaha vezir ve muhasip olabilirdi...

  • این حسن کز ریش زشت این حسن ** می‌توان بافید ای جان صد رسن
  • Bunun adı da Hasan... Fakat bu Hasan’ın çirkin sakalından yüzlerce ip örebilirsin!

  • بر چنین صاحب چو شه اصغا کند ** شاه و ملکش را ابد رسوا کند
  • Padişah, böyle bir vezirin sözünü dinlerse kendisini de rezil rüsvay eder, devletini de!

  • مانستن بدرایی این وزیر دون در افساد مروت شاه به وزیر فرعون یعنی هامان در افساد قابلیت فرعون
  • Bu alçak vezirin, padişahın adamlığını bozma hususundaki kötü reyi Firavun’un kabiliyetini bozan veziri Haman’ın rey ve tedbirine benzer

  • چند آن فرعون می‌شد نرم و رام ** چون شنیدی او ز موسی آن کلام 1240
  • Firavun, Musa’nın sözlerini işittikçe kaç defa yumuşadı, ram oldu.

  • آن کلامی که بدادی سنگ شیر ** از خوشی آن کلام بی‌نظیر
  • Musa’nın sözleri, öyle sözlerdi ki o eşsiz sözlerin güzelliğini duysa, taştan süt akardı.

  • چون بهامان که وزیرش بود او ** مشورت کردی که کینش بود خو
  • Fakat huyu kinden ibaret olan veziri Haman’la görüşüp danışınca,

  • پس بگفتی تا کنون بودی خدیو ** بنده گردی ژنده‌پوشی را بریو
  • Haman, ona “Şimdiye kadar padişahtın... Şimdi bir yamalı hırka giyenin hilesine kapılıp kul mu oldun?” derdi.

  • هم‌چو سنگ منجنیقی آمدی ** آن سخن بر شیشه خانه‌ی او زدی
  • Bu söz, mancınıktan atılan taş gibi gelir, Firavun’un sırçadan yapılma sarayını kırıverirdi!

  • هر چه صد روز آن کلیم خوش‌خطاب ** ساختی در یک‌دم او کردی خراب 1245
  • Güzel sözlü Kelîm’in yüz gün uğraşıp yaptığını o, bir anda yıkar giderdi!

  • عقل تو دستور و مغلوب هواست ** در وجودت ره‌زن راه خداست
  • Senin aklın da vezirdir ve heva ve hevesine mağlûptur... Vücudun da Allah yolunu kesip durmaktadır...

  • ناصحی ربانیی پندت دهد ** آن سخن را او به فن طرحی نهد
  • Allah’a mensup bir öğütçü, sana öğüt verse o sözü, bir hileyle tesirsiz bırakmakta;

  • کین نه بر جایست هین از جا مشو ** نیست چندان با خود آ شیدا مشو
  • Bu, yerinde bir söz değil, kendine gel de yerinden, yurdundan olma... İş öyle değil, kendine gel, delirme demektedir.

  • وای آن شه که وزیرش این بود ** جای هر دو دوزخ پر کین بود
  • Vay o padişaha ki veziri budur... Her ikisinin yeri de kin güden cehennemdir.

  • شاد آن شاهی که او را دست‌گیر ** باشد اندر کار چون آصف وزیر 1250
  • Ne mutlu o padişaha ki müşkül işe düştü mü elini tutacak Asaf gibi bir veziri vardır.

  • شاه عادل چون قرین او شود ** نام آن نور علی نور این بود
  • Adaletli padişah, Asaf’a eş oldu mu artık adı “Nur üstüne nur” olur...

  • چون سلیمان شاه و چون آصف وزیر ** نور بر نورست و عنبر بر عبیر
  • “Padişah Süleyman” veziri de Asaf oldu mu nur üstüne nurdur, amber üstüne amber!

  • شاه فرعون و چو هامانش وزیر ** هر دو را نبود ز بدبختی گزیر
  • Fakat padişah Firavun, veziri de Haman olursa ikisi de talihsizlikten, kötülükten kaçamazlar, çaresiz perişan olur giderler!

  • پس بود ظلمات بعضی فوق بعض ** نه خرد یار و نه دولت روز عرض
  • Karanlıklar üstüne çöken karanlıklara düşerler de ne akıl, onlara yâr olur, ne de kıyamet günü devlete erişirler!

  • من ندیدم جز شقاوت در لام ** گر تو دیدستی رسان از من سلام 1255
  • Ben kötülerde kötülükten başka bir şey görmedim... Sen gördüysen var selâm söyle!

  • هم‌چو جان باشد شه و صاحب چو عقل ** عقل فاسد روح را آرد بنقل
  • Padişah cana benzer, vezir de akla... Fesatçı akıl, ruhu kötülüklere götürür.

  • آن فرشته‌ی عقل چون هاروت شد ** سحرآموز دو صد طاغوت شد
  • Akıl meleği Harut’laşınca yüzlerce kötü kişiye sihir öğretir!

  • عقل جزوی را وزیر خود مگیر ** عقل کل را ساز ای سلطان وزیر
  • Cüz’i aklı kendine vezir yapma. Aklı küllü vezir yap padişahım.

  • مر هوا را تو وزیر خود مساز ** که برآید جان پاکت از نماز
  • Heva ve hevesini kendine vezir yapma da pak canın namazdan, niyazdan kalmasın.

  • کین هوا پر حرص و حالی‌بین بود ** عقل را اندیشه یوم دین بود 1260
  • Çünkü bu heva ve heves, hırslarla doludur ve içinde bulunduğu hali görür... Aklın düşüncesiyse din gününün düşüncesidir.