دیو را حق صورت من داده است ** تا نیندازد شما را او بشست

دیو را حق صورت من داده است ** تا نیندازد شما را او بشست 1270

گر پدید آید به دعوی زینهار ** صورت او را مدارید اعتبار

دیوشان از مکر این می‌گفت لیک ** می‌نمود این عکس در دلهای نیک

نیست بازی با ممیز خاصه او ** که بود تمییز و عقلش غیب‌گو

هیچ سحر و هیچ تلبیس و دغل ** می‌نبندد پرده بر اهل دول

پس همی گفتند با خود در جواب ** بازگونه می‌روی ای کژ خطاب 1275

بازگونه رفت خواهی همچنین ** سوی دوزخ اسفل اندر سافلین

او اگر معزول گشتست و فقیر ** هست در پیشانیش بدر منیر

تو اگر انگشتری را برده‌ای ** دوزخی چون زمهریر افسرده‌ای

ما ببوش و عارض و طاق و طرنب ** سر کجا که خود همی ننهیم سنب

ور به غفلت ما نهیم او را جبین ** پنجه‌ی مانع برآید از زمین 1280

که منه آن سر مرین سر زیر را ** هین مکن سجده مرین ادبار را

کردمی من شرح این بس جان‌فزا ** گر نبودی غیرت و رشک خدا

هم قناعت کن تو بپذیر این قدر ** تا بگویم شرح این وقتی دگر

نام خود کرده سلیمان نبی ** روی‌پوشی می‌کند بر هر صبی

در گذر از صورت و از نام خیز ** از لقب وز نام در معنی گریز 1285

پس بپرس از حد او وز فعل او ** در میان حد و فعل او را بجو

درآمدن سلیمان علیه‌السلام هر روز در مسجد اقصی بعد از تمام شدن جهت عبادت و ارشاد عابدان و معتکفان و رستن عقاقیر در مسجد

هر صباحی چون سلیمان آمدی ** خاضع اندر مسجد اقصی شدی

نوگیاهی رسته دیدی اندرو ** پس بگفتی نام و نفع خود بگو

تو چه دارویی چیی نامت چیست ** تو زیان کی و نفعت بر کیست

پس بگفتی هر گیاهی فعل و نام ** که من آن را جانم و این را حمام 1290

من مرین را زهرم و او را شکر ** نام من اینست بر لوح از قدر

پس طبیبان از سلیمان زان گیا ** عالم و دانا شدندی مقتدی

تا کتبهای طبیبی ساختند ** جسم را از رنج می‌پرداختند

این نجوم و طب وحی انبیاست ** عقل و حس را سوی بی‌سو ره کجاست

عقل جزوی عقل استخراج نیست ** جز پذیرای فن و محتاج نیست 1295

قابل تعلیم و فهمست این خرد ** لیک صاحب وحی تعلیمش دهد

جمله حرفتها یقین از وحی بود ** اول او لیک عقل آن را فزود

هیچ حرفت را ببین کین عقل ما ** تاند او آموختن بی‌اوستا

گرچه اندر مکر موی‌اشکاف بد ** هیچ پیشه رام بی‌استا نشد

دانش پیشه ازین عقل ار بدی ** پیشه‌ی بی‌اوستا حاصل شدی 1300

آموختن پیشه گورکنی قابیل از زاغ پیش از آنک در عالم علم گورکنی و گور بود

کندن گوری که کمتر پیشه بود ** کی ز فکر و حیله و اندیشه بود

گر بدی این فهم مر قابیل را ** کی نهادی بر سر او هابیل را

که کجا غایب کنم این کشته را ** این به خون و خاک در آغشته را

دید زاغی زاغ مرده در دهان ** بر گرفته تیز می‌آمد چنان

از هوا زیر آمد و شد او به فن ** از پی تعلیم او را گورکن 1305

پس به چنگال از زمین انگیخت گرد ** زود زاغ مرده را در گور کرد

دفن کردش پس بپوشیدش به خاک ** زاغ از الهام حق بد علم‌ناک

گفت قابیل آه شه بر عقل من ** که بود زاغی ز من افزون به فن

عقل کل را گفت مازاغ البصر ** عقل جزوی می‌کند هر سو نظر

عقل مازاغ است نور خاصگان ** عقل زاغ استاد گور مردگان 1310

جان که او دنباله‌ی زاغان پرد ** زاغ او را سوی گورستان برد

هین مدو اندر پی نفس چو زاغ ** کو به گورستان برد نه سوی باغ

گر روی رو در پی عنقای دل ** سوی قاف و مسجد اقصای دل

نوگیاهی هر دم ز سودای تو ** می‌دمد در مسجد اقصای تو

تو سلیمان‌وار داد او بده ** پی بر از وی پای رد بر وی منه 1315

زانک حال این زمین با ثبات ** باز گوید با تو انواع نبات

در زمین گر نیشکر ور خود نیست ** ترجمان هر زمین نبت ویست

پس زمین دل که نبتش فکر بود ** فکرها اسرار دل را وا نمود

گر سخن‌کش یابم اندر انجمن ** صد هزاران گل برویم چون چمن