باد را حق گه بهاری می‌کند ** در دیش زین لطف عاری می‌کند

Allah, rüzgârı gâh bahar rüzgârı yapar, gâh kışın onu, bu güzellikten soyar, ayırır.

بر گروه عاد صرصر می‌کند ** باز بر هودش معطر می‌کند

Ad kavmine kasırga halinde getirir, Hud Peygambere ise aynı rüzgârı güzel kokulu bir halde estirir.

می‌کند یک باد را زهر سموم ** مر صبا را می‌کند خرم‌قدوم

Bir rüzgârı zehirli sam yeli haline sokar; sabah rüzgârını da gelişi kutlu bir hale kor.

باد دم را بر تو بنهاد او اساس ** تا کنی هر باد را بر وی قیاس 135

Her türlü yeli onunla mukayese edesin diye sana da bir nefes yeli verdi.

دم نمی‌گردد سخن بی‌لطف و قهر ** بر گروهی شهد و بر قومیست زهر

Lütuf ve kahır yeli olmadıkça söz olmaz... Söz, bir bölük halka baldır, bir bölüğüne zehir!

مروحه جنبان پی انعام کس ** وز برای قهر هر پشه و مگس

Yelpaze, birisini serinlendirmek için sallanır... Fakat sivrisineklerle karasinekleri de kahretmek içindir!

مروحه‌ی تقدیر ربانی چرا ** پر نباشد ز امتحان و ابتلا

Artık Allah takdirinin yelpazesi, neden mihnetlerle, belâlarla dolu olmasın?

چونک جزو باد دم یا مروحه ** نیست الا مفسده یا مصلحه

Mademki cüz’i olan nefes rüzgârı yahut yelpazenin çıkardığı yel bile ya bir şeyi bozmak, ya bir şeyi düzene koymak için esmekte...

این شمال و این صبا و این دبور ** کی بود از لطف و از انعام دور 140

Bu şimal rüzgârı, bu seher ve bu batı yeli nasıl olurda lütuftan, ihsandan uzak olur?

یک کف گندم ز انباری ببین ** فهم کن کان جمله باشد همچنین

Bir avuç buğdayı gördün mü ambarı düşün, ambarı gör... Anla ki ambardakiler de hep böyle.

کل باد از برج باد آسمان ** کی جهد بی مروحه‌ی آن بادران

Gökyüzünün rüzgâr burcundan kopup gelen bütün rüzgârlar da o rüzgârı koparanın yelpazesi olmasa nasıl eser?

بر سر خرمن به وقت انتقاد ** نه که فلاحان ز حق جویند باد

Ekinciler, ekin devşirme zamanı harman başında Allah’tan rüzgâr istemezler mi?

تا جدا گردد ز گندم کاهها ** تا به انباری رود یا چاهها

İsterler... Buğdaydan samanı ayırmak, buğdayı ambara koymak yahut kuyulara gömmek için rüzgâr isterler.

چون بماند دیر آن باد وزان ** جمله را بینی به حق لابه‌کنان 145

Rüzgâr gecikti mi hepsinin de Allah’a yalvarmaya başladığını görürsün.

همچنین در طلق آن باد ولاد ** گر نیاید بانگ درد آید که داد

Doğum zamanı da böyledir... O doğum yeli, o doğum sancısı gelmezse eyvahlar olsun, aman yarabbi seslerini duymaya başlarsın.

گر نمی‌دانند کش راننده اوست ** باد را پس کردن زاری چه خوست

Rüzgârı onun gönderdiğini bilmeseler yalvarmanın manası mı kalır?

اهل کشتی همچنین جویای باد ** جمله خواهانش از آن رب العباد

Yelkenli gemiye binenler de rüzgâr dilerler, Allah’tan bir uygun yel isterler.

همچنین در درد دندانها ز باد ** دفع می‌خواهی بسوز و اعتقاد

Diş ağrısı da yelden olursa yana yakıla tamam bir itikatla Allah’tan o yelin yatışmasını dilersin.

از خدا لابه‌کنان آن جندیان ** که بده باد ظفر ای کامران 150

Askerler de yalvarıp yakarırlar, Allah’tan, “Ey muradımızı veren Rabbim, sen bize bir zafer rüzgârı ver” diye dua ederler.

رقعه‌ی تعویذ می‌خواهند نیز ** در شکنجه‌ی طلق زن از هر عزیز

Doğum gecikince, gebenin yakınları, her azizden muska isterler.

پس همه دانسته‌اند آن را یقین ** که فرستد باد رب‌العالمین

Hepsi de adamakıllı bilir ki rüzgârı, Âlemlerin Rabbi Allah göndermekte.

پس یقین در عقل هر داننده هست ** اینک با جنبنده جنباننده هست

Zaten her bilen kişi, aklen bilir ki hareket edenin bir hareket ettiricisi vardır.

گر تو او را می‌نبینی در نظر ** فهم کن آن را به اظهار اثر

Sen onu gözünle görmüyorsan eserleri görünüyor ya... Onlara bak da anla!

تن به جان جنبد نمی‌بینی تو جان ** لیک از جنبیدن تن جان بدان 155

Beden de canla hareket eder: fakat canı görmezsin. Görmezsin ama tenin hareketine bak da canı anla!

گفت او گر ابلهم من در ادب ** زیرکم اندر وفا و در طلب

Âşık, “Edebe riayet bakımından aptal bile olsam vefada, istekte akıllıyım, anlayışlıyım” dedi.

گفت ادب این بود خود که دیده شد ** آن دگر را خود همی‌دانی تو لد

Sevgili dedi ki: “Eğer şu görünen hareket, edebe riayetse artık ötesini sen daha iyi bilirsin!

قصه‌ی آن صوفی کی زن خود را بیگانه‌ای بگرفت

Karısını bir yabancıyla yakalayan sofi

صوفیی آمد به سوی خانه روز ** خانه یک در بود و زن با کفش‌دوز

Sofinin biri, bir gün eve geldi... Evin bir kapısı vardı, karısı da bir kunduracıyla içerdeydi.

جفت گشته با رهی خویش زن ** اندر آن یک حجره از وسواس تن

Kadın, nefsinin hilelerine uymuş, kunduracıya kul köle kesilmiş, odada adamla buluşmuştu.

چون بزد صوفی به جد در چاشتگاه ** هر دو درماندند نه حیلت نه راه 160

Sofi, kuşluk çağı kapıyı sıkıca döver dövmez ikisi de şaşırdılar... ne bir hileye başvurmaya imkân vardı, ne kaçıp kurtulacak bir yol!

هیچ معهودش نبد کو آن زمان ** سوی خانه باز گردد از دکان

Sofinin, o zamanda dükkânı bırakıp eve gelmesi hiç âdeti değildi.

قاصدا آن روز بی‌وقت آن مروع ** از خیالی کرد تا خانه رجوع

Karısından bir şeyler sezinlenmiş, şüpheye düşmüş, bu yüzden o gün mahsus vakitsiz gelmişti.

اعتماد زن بر آن کو هیچ بار ** این زمان فا خانه نامد او ز کار

Kadınınsa onun, hiçbir defa işini bırakıp o zamanda eve gelmeyeceğine itimadı vardı.

آن قیاسش راست نامد از قضا ** گرچه ستارست هم بدهد سزا

Fakat nasılsa bu fikri doğru çıkmadı... Allah suçları örter... Örter ama cezasını da verir!

چونک بد کردی بترس آمن مباش ** زانک تخمست و برویاند خداش 165

Kötülükte bulundun mu kork, emin olma, çünkü yaptığın kötülük bir tohumdur, Allah, onu mutlaka bitirir!

چند گاهی او بپوشاند که تا ** آیدت زان بد پشیمان و حیا

Birkaç kere, belki yaptığına pişman olur, utanırsın diye örter, gizler.

عهد عمر آن امیر مومنان ** داد دزدی را به جلاد و عوان

O müminler ulusu Ömer, halifeliği zamanında bir hırsızı cellada teslim etti.

بانگ زد آن دزد کای میر دیار ** اولین بارست جرمم زینهار

Hırsız, ey ülkenin beyi, diye bağırdı, beni öldürtme... Bu, ilk suçum!

گفت عمر حاش لله که خدا ** بار اول قهر بارد در جزا

Ömer dedi ki: “Hâşâ, Allah, ilk suçta hemencecik gazaba gelip cezasını vermez.

بارها پوشد پی اظهار فضل ** باز گیرد از پی اظهار عدل 170

Lütfunu meydana çıkarmak için defalarca örter de sonradan adaletini göstermek için cezalandırır;

تا که این هر دو صفت ظاهر شود ** آن مبشر گردد این منذر شود

Bu suretle bu iki sıfatının da meydana çıkmasını, lütfunun muştucu, kahrının da korkutucu olmasını diler.”

بارها زن نیز این بد کرده بود ** سهل بگذشت آن و سهلش می‌نمود

Kadın da defalarca bu kötü işte bulunmuştu da kolaycacık işi atlatmıştı... bu iş, ona kolay görünüyordu artık.

آن نمی‌دانست عقل پای‌سست ** که سبو دایم ز جو ناید درست

Gevşek ayaklı akıl, testinin daima ırmaktan kırılmadan sapasağlam gelemeyeceğini bilmiyordu ki!

آنچنانش تنگ آورد آن قضا ** که منافق را کند مرگ فجا

Fakat bu sefer kaza ve kader, onu öyle bir daraltmış, münafıkı ansızın ölüm nasıl yakalarsa öyle bir sıkı yakalamıştı ki!

نه طریق و نه رفیق و نه امان ** دست کرده آن فرشته سوی جان 175

Ne yol vardır, ne yoldaş, ne de kurtulma imkânı... (münafık, böyle bir haldeyken) can alıcı melek de gelir çatar, canına el uzatır ya!

آنچنان کین زن در آن حجره جفا ** خشک شد او و حریفش ز ابتلا

İşte kadın da o cefa odasında dostuyla belâlara uğramış, öylece âdeta kuruyup kalmıştı!

گفت صوفی با دل خود کای دو گبر ** از شما کینه کشم لیکن به صبر

Sofi, gönlünden, hay kâfirler hay... Size kin güdüp duruyorum ama hele sabredeyim.

لیک نادانسته آرم این نفس ** تا که هر گوشی ننوشد این جرس

Şimdilik bunu bilmezlikten geleyim de herkes bu çanın sesini duymasın, diyordu.

از شما پنهان کشد کینه محق ** اندک اندک هم‌چو بیماری دق

Hak yolundaki er de size gizlice böyle kin güder... İstiska hastalığı gibi kinini yavaş yavaş, azar azar belirtir.

مرد دق باشد چو یخ هر لحظه کم ** لیک پندارد بهر دم بهترم 180

İstiskaya tutulan adam buz gibi her an erir durur... Fakat her an, kendisini daha iyiceyim sanır!

هم‌چو کفتاری که می‌گیرندش و او ** غره‌ی آن گفت کین کفتار کو

Hani, “sırtlan nerede? Burada yok yahu” diye aranırlar da sırtlan bu söze inanır, bu suretle tutulur, avlanır ya!