که صواب اینست و راه اینست و بس ** کی زند طعنه مرا جز هیچ‌کس

کی چنین گوید کسی کو مکر هست ** چون چنین جنگد کسی کو بی‌رهست 1400

هر چه نفست خواست داری اختیار ** هر چه عقلت خواست آری اضطرار

داند او کو نیک‌بخت و محرمست ** زیرکی ز ابلیس و عشق از آدمست

زیرکی سباحی آمد در بحار ** کم رهد غرقست او پایان کار

هل سباحت را رها کن کبر و کین ** نیست جیحون نیست جو دریاست این

وانگهان دریای ژرف بی‌پناه ** در رباید هفت دریا را چو کاه 1405

عشق چون کشتی بود بهر خواص ** کم بود آفت بود اغلب خلاص

زیرکی بفروش و حیرانی بخر ** زیرکی ظنست و حیرانی نظر

عقل قربان کن به پیش مصطفی ** حسبی الله گو که الله‌ام کفی

هم‌چو کنعان سر ز کشتی وا مکش ** که غرورش داد نفس زیرکش

که برآیم بر سر کوه مشید ** منت نوحم چرا باید کشید 1410

چون رمى از منتش اى بىرشد ** كه خدا هم منت او مىكشد

چون رمی از منتش بر جان ما ** چونک شکر و منتش گوید خدا

تو چه دانی ای غراره‌ی پر حسد ** منت او را خدا هم می‌کشد

کاشکی او آشنا ناموختی ** تا طمع در نوح و کشتی دوختی

کاش چون طفل از حیل جاهل بدی ** تا چو طفلان چنگ در مادر زدی 1415

یا به علم نقل کم بودی ملی ** علم وحی دل ربودی از ولی

با چنین نوری چو پیش آری کتاب ** جان وحی آسای تو آرد عتاب

چون تیمم با وجود آب دان ** علم نقلی با دم قطب زمان

خویش ابله کن تبع می‌رو سپس ** رستگی زین ابلهی یابی و بس

اکثر اهل الجنه البله ای پسر ** بهر این گفتست سلطان البشر 1420

زیرکی چون کبر و باد انگیز تست ** ابلهی شو تا بماند دل درست

ابلهی نه کو به مسخرگی دوتوست ** ابلهی کو واله و حیران هوست

ابلهان‌اند آن زنان دست بر ** از کف ابله وز رخ یوسف نذر

عقل را قربان کن اندر عشق دوست ** عقلها باری از آن سویست کوست

عقلها آن سو فرستاده عقول ** مانده این سو که نه معشوقست گول 1425

زین سر از حیرت گر این عقلت رود ** هر سو مویت سر و عقلی شود

نیست آن سو رنج فکرت بر دماغ ** که دماغ و عقل روید دشت و باغ

سوی دشت از دشت نکته بشنوی ** سوی باغ آیی شود نخلت روی

اندرین ره ترک کن طاق و طرنب ** تا قلاوزت نجنبد تو مجنب

هر که او بی سر بجنبد دم بود ** جنبشش چون جنبش کزدم بود 1430

کژرو و شب کور و زشت و زهرناک ** پیشه‌ی او خستن اجسام پاک

سر بکوب آن را که سرش این بود ** خلق و خوی مستمرش این بود

خود صلاح اوست آن سر کوفتن ** تا رهد جان‌ریزه‌اش زان شوم‌تن

واستان آن دست دیوانه سلاح ** تا ز تو راضی شود عدل و صلاح

چون سلاحش هست و عقلش نه ببند ** دست او را ورنه آرد صد گزند 1435

بیان آنک حصول علم و مال و جاه بدگوهران را فضیحت اوست و چون شمشیریست کی افتادست به دست راه‌زن

بدگهر را علم و فن آموختن ** دادن تیغی به دست راه‌زن

تیغ دادن در کف زنگی مست ** به که آید علم ناکس را به دست

علم و مال و منصب و جاه و قران ** فتنه آمد در کف بدگوهران

پس غزا زین فرض شد بر مومنان ** تا ستانند از کف مجنون سنان

جان او مجنون تنش شمشیر او ** واستان شمشیر را زان زشت‌خو 1440

آنچ منصب می‌کند با جاهلان ** از فضیحت کی کند صد ارسلان

عیب او مخفیست چون آلت بیافت ** مارش از سوراخ بر صحرا شتافت

جمله صحرا مار و کزدم پر شود ** چونک جاهل شاه حکم مر شود

مال و منصب ناکسی که آرد به دست ** طالب رسوایی خویش او شدست

یا کند بخل و عطاها کم دهد ** یا سخا آرد بنا موضع نهد 1445

شاه را در خانه‌ی بیذق نهد ** این چنین باشد عطا که احمق دهد

حکم چون در دست گمراهی فتاد ** جاه پندارید در چاهی فتاد

راه نمی‌داند قلاووزی کند ** جان زشت او جهان‌سوزی کند