English    Türkçe    فارسی   

4
1519-1568

  • بهر استبقای حیوان چند روز ** نام آن کردند این گیجان رموز

  • علم راه حق و علم منزلش ** صاحب دل داند آن را با دلش 1520

  • پس درین ترکیب حیوان لطیف ** آفرید و کرد با دانش الیف

  • نام کالانعام کرد آن قوم را ** زانک نسبت کو بیقظه نوم را

  • روح حیوانی ندارد غیر نوم ** حسهای منعکس دارند قوم

  • یقظه آمد نوم حیوانی نماند ** انعکاس حس خود از لوح خواند

  • هم‌چو حس آنک خواب او را ربود ** چون شد او بیدار عکسیت نمود 1525

  • لاجرم اسفل بود از سافلین ** ترک او کن لا احب الافلین

  • در تفسیر این آیت کی و اما الذین فی قلوبهم مرض فزادتهم رجسا و قوله یضل به کثیرا و یهدی به کثیرا

  • زانک استعداد تبدیل و نبرد ** بودش از پستی و آن را فوت کرد

  • باز حیوان را چو استعداد نیست ** عذر او اندر بهیمی روشنیست

  • زو چو استعداد شد کان رهبرست ** هر غذایی کو خورد مغز خرست

  • گر بلادر خورد او افیون شود ** سکته و بی‌عقلیش افزون شود 1530

  • ماند یک قسم دگر اندر جهاد ** نیم حیوان نیم حی با رشاد

  • روز و شب در جنگ و اندر کش‌مکش ** کرده چالیش آخرش با اولش

  • چالیش عقل با نفس هم چون تنازع مجنون با ناقه میل مجنون سوی حره میل ناقه واپس سوی کره چنانک گفت مجنون هوا ناقتی خلفی و قدامی الهوی و انی و ایاها لمختلفان

  • هم‌چو مجنون‌اند و چون ناقه‌ش یقین ** می‌کشد آن پیش و این واپس به کین

  • میل مجنون پیش آن لیلی روان ** میل ناقه پس پی کره دوان

  • یک دم ار مجنون ز خود غافل بدی ** ناقه گردیدی و واپس آمدی 1535

  • عشق و سودا چونک پر بودش بدن ** می‌نبودش چاره از بی‌خود شدن

  • آنک او باشد مراقب عقل بود ** عقل را سودای لیلی در ربود

  • لیک ناقه بس مراقب بود و چست ** چون بدیدی او مهار خویش سست

  • فهم کردی زو که غافل گشت و دنگ ** رو سپس کردی به کره بی‌درنگ

  • چون به خود باز آمدی دیدی ز جا ** کو سپس رفتست بس فرسنگها 1540

  • در سه روزه ره بدین احوالها ** ماند مجنون در تردد سالها

  • گفت ای ناقه چو هر دو عاشقیم ** ما دو ضد پس همره نالایقیم

  • نیستت بر وفق من مهر و مهار ** کرد باید از تو صحبت اختیار

  • این دو همره یکدگر را راه‌زن ** گمره آن جان کو فرو ناید ز تن

  • جان ز هجر عرش اندر فاقه‌ای ** تن ز عشق خاربن چون ناقه‌ای 1545

  • جان گشاید سوی بالا بالها ** در زده تن در زمین چنگالها

  • تا تو با من باشی ای مرده‌ی وطن ** پس ز لیلی دور ماند جان من

  • روزگارم رفت زین گون حالها ** هم‌چو تیه و قوم موسی سالها

  • خطوتینی بود این ره تا وصال ** مانده‌ام در ره ز شستت شصت سال

  • راه نزدیک و بماندم سخت دیر ** سیر گشتم زین سواری سیرسیر 1550

  • سرنگون خود را از اشتر در فکند ** گفت سوزیدم ز غم تا چندچند

  • تنگ شد بر وی بیابان فراخ ** خویشتن افکند اندر سنگلاخ

  • آنچنان افکند خود را سخت زیر ** که مخلخل گشت جسم آن دلیر

  • چون چنان افکند خود را سوی پست ** از قضا آن لحظه پایش هم شکست

  • پای را بر بست و گفتا گو شوم ** در خم چوگانش غلطان می‌روم 1555

  • زین کند نفرین حکیم خوش‌دهن ** بر سواری کو فرو ناید ز تن

  • عشق مولی کی کم از لیلی بود ** گوی گشتن بهر او اولی بود

  • گوی شو می‌گرد بر پهلوی صدق ** غلط غلطان در خم چوگان عشق

  • کین سفر زین پس بود جذب خدا ** وان سفر بر ناقه باشد سیر ما

  • این چنین سیریست مستثنی ز جنس ** کان فزود از اجتهاد جن و انس 1560

  • این چنین جذبیست نی هر جذب عام ** که نهادش فضل احمد والسلام

  • نوشتن آن غلام قصه‌ی شکایت نقصان اجری سوی پادشاه

  • قصه کوته کن برای آن غلام ** که سوی شه بر نوشتست او پیام

  • قصه پر جنگ و پر هستی و کین ** می‌فرستد پیش شاه نازنین

  • کالبد نامه‌ست اندر وی نگر ** هست لایق شاه را آنگه ببر

  • گوشه‌ای رو نامه را بگشا بخوان ** بین که حرفش هست در خورد شهان 1565

  • گر نباشد درخور آن را پاره کن ** نامه‌ی دیگر نویس و چاره کن

  • لیک فتح نامه‌ی تن زپ مدان ** ورنه هر کس سر دل دیدی عیان

  • نامه بگشادن چه دشوارست و صعب ** کار مردانست نه طفلان کعب